شما هم ممکن است افرادی را دیده باشید، که کلام، رفتار و حرکات غیر عادی، از خود نشان می دهند. افرادی که به شکلی بسیار آشفته حرف می زنند، رفتار های عجیب و غریب داشته و افکارشان پریشان است، دچار روانپریشی شده اند. روانپریشی، یکی از مشکلات مربوط به سلامت روان است، که در آن ارتباط فرد با واقعیت قطع و دچار توهم و هذیان می شود. روانپریشی باعث می شود، تا افراد رفتار های عجیب و غریب داشته باشند. برای آشنایی بیشتر با روانپریشی، علائم، علت، انواع و روش های درمانی آن مطلب حاضر را مطالعه کنید.
روانپریشی چیست؟
روانپریشی (Psychosis) پسیکوز یا سایکوز، اصطلاحی در روانشناسی است و به مجموعه‌ای از علائم تاثیر گذار بر ذهن اطلاق می‌شود که، نشان دهنده قطع ارتباط فرد با واقعیت است. افراد روانپریش که ارتباط خود با واقعیت را از دست داده اند، دچار رفتاری های عجیب و غریب، گفتار و افکار آشفته می شوند. در طی یک دوره روانپریشی، افکار و ادراک فرد مختل شده و در تشخیص اینکه چه چیزی واقعی و چه چیزی خیالی و غیر واقعی است دچار مشکل می شوند. روانپریشی یا سایکوسیس، با تاثیر بر افکار و ادراکات افراد، نحوه پردازش اطلاعات وارد شده به مغز آن ها را تغییر می دهد و تشخیص واقعیت از غیر واقعیت را دشوار می کند.
افراد مبتلا به روان پریشی، ممکن است چیزهایی را شنیده، دیده، چشیده، بو کرده یا احساس کنند که وجود خارجی ندارد. افراد روان پریش همچنین می‌توانند عقاید محکم یا ایده‌های عجیب و غریب و غیر واقعی داشته باشند. مانند این فکر، که دیگران قصد آسیب رساندن به او را دارند یا می خواهند او را کنترل کنند.
روان پریشی یا سایکوسیس زمانی اتفاق می افتد، که فرد در تشخیص تفاوت بین واقعی و غیر واقعی بودن افکار خود مشکل دارد. حالت های روانپریشی به دلایل مختلف جسمی و روانی ممکن است رخ دهد، که برخی از آن ها با دارو درمانی قابل درمان است اما برخی دیگر مانند روانپریشی ناشی از اختلال اسکیزوفرنی تنها قابل کنترل هستند و درمان قطعی ندارند. روان پریشی در صورت درمان نشدن، عوارض و آسیب های خطرناکی به همراه دارد. علائم روانپریشی می تواند باعث شود، که فرد به خود یا دیگران آسیب برساند.
برای مطالعه بیشتر: اسکیزوفرنی و انواع آن | درمان قطعی اسکیزوفرنی
علائم روانپریشی
افراد مبتلا به روان پریشی، نشانه های رفتاری و روانی متفاوتی دارند، که نشان دهنده نقص در عملکرد ذهنی و شیوه تفکر آن ها است. روانپریشی همچنین، تغییراتی را در نحوه رفتار افراد ایجاد می کند. سایکوز معمولا به شکلی ناگهانی اتفاق نمی افتد و از یک الگو پیروی می کند. برخی از مهمترین علائم روانپریشی افراد عبارت است از:
- سوء ظن، و افکار پارانوئید نسبت به دیگران
- عدم تفکر واضح و منطقی
- کناره گیری اجتماعی و تنهایی
- احساسات عجیب و غریب یا فقدان احساس
- کاهش توانایی در حفظ بهداشت شخصی
- اختلال در به خواب رفتن یا کاهش زمان نیاز به خواب
- مشکل در تشخیص واقعیت از خیال
- گفتار نا منسجم و مشکل در برقراری ارتباط
- افت ناگهانی عملکرد تحصیلی و شغلی
- فقدان عاطفه
- احساس اضطراب
- کمبود انگیزه
- مشکل در عملکرد کلی و روزمره
- رفتار های آسیب رسان نسبت به خود یا دیگران
- کاهش نمرات یا عملکرد شغلی
- مشکل شدید در تفکر یا تمرکز
- از دست دادن رشته افکار
روانپریشی دارای ویژگی های بارز و مشخصی است، که آن را از دیگر مشکلات مربوط به سلامت روان مجزا می کند. از ویژگی های روانپریشی یا سایکوز می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- توهم: افراد روان پریش ممکن است درکی از دنیای اطراف خود داشته باشند که واقعیت ندارد. توهم، یعنی درک بدون حضور محرک خارجی، مانند فردی که به دلیل روانپریشی خود، احساس می کند که چیزی شنیده یا دیده است در حالی که هیچ صدایی برای شنیدن و چیزی برای دیدن وجود ندارد.
- هذیان: باور های نادرست اما محکم افراد نسبت به خود یا دیگران که غیر واقعی و عجیب و غریب هستند را هذیان می گویند. هذیان باعث می شود، که افراد روان پریش فکر کنند کسی قصد آسیب رساندن به آن ها را داشته یا می خواهند او را تحت کنترل خود در آورند.
- رفتار و گفتار آشفته: یکی از ویژگی های روان پریشی، عدم انسجام و پریشانی در گفتار و رفتار افراد روانپریش است. روان پریشی باعث می شود تا افراد به شکلی صحبت که برای دیگران قابل درک نیست. رفتار افراد روانپریش نسبت به دیگر افراد، عجیب و غریب است. روانپریشی می تواند باعث شود تا افراد ساعت ها در یک حالت و بدون هیچ حرکتی باقی بمانند.
خواندن این مطلب را از دست ندهید: پارانویا چیست؟ علائم، علل، درمان، تفاوت پارانویا و پارانوئید
خصوصیات افراد روانپریش
افراد روانپریش یا سایکوتیک، خصوصیات و ویژگی های رفتاری دارند که آن ها را از دیگران متمایز می کند. خصوصیات افراد روان پریش عبارت است از:
- عدم توانایی همدلی
- عدم توانایی قضاوت سالم و درست
- ناتوانی در درک احساسات دیگران
- داشتن افکار شک و تردید نسبت به اطرافیان
- پرخاشگری بالا و رفتار های تکانشی
- تجربه احساسات شدید اما کوتاه
- تمایل به آسیب رساندن به خود یا دیگران
علت روانپریشی
متاسفانه هنوز علت دقیق و مشخصی برای ابتلا به روان پریشی و تجربه علائم سایکوز بدست نیامده است. به نظر می رسد که روان پریشی در نتیجه ترکیب پیچیده ای از عوامل ژنتیکی، تفاوت در رشد مغز، قرار گرفتن در معرض عوامل استرس زا و عوامل محیطی است. سایکوز ممکن است نشانه یک بیماری روانی مانند اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی یا افسردگی شدید باشد. با این حال، افراد ممکن است روان پریشی را تجربه کنند اما هرگز اسکیزوفرنی یا هر اختلال دیگری برای آن ها تشخیص داده نشود.از علل ایجاد روان پریشی در افراد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
دوپامین و روان پریشی
یکی از علل ابتلای افراد به سایکوز و بروز علائم روان پریشی عملکرد غیر طبیعی انتفال دهنده عصبی دوپامین است. تولید بیش از حد و تجمع مقدار زیادی از دوپامین در مغز، می تواند باعث بروز علائمی مانند توهم شود که یکی از اصلی ترین نشانه های روان پریشی است.
سن و روان پریشی
در افراد مسن، علائم روان پریشی می تواند بخشی از یک بیماری جسمی یا روانی باشد که در حال حاظر در گیر آن هستند، یا بعدا دچار آن خواهند شد. روان پریشی همچنین می تواند، نشانه برخی از بیماری ها در سنین بالا باشد، از جمله این بیماری ها می توان به پارکینسون، آلزایمر و زوال عقل اشاره کرد.
محرومیت شدید از خواب و سایکوز
نخوابیدن و محرومیت شدید در استراحت و خواب می تواند با تاثیر بر عملکرد مغز باعث شود، تا افراد نشانه ها و علائم روان پریشی را تجربه کرده و در کوتاه مدت دچار سایکوز شوند. روان پریشی ناشی از محرومیت شدید خواب معمولا با استراحت و خواب کافی، رفع می شود.
روان پریشی ناشی از مواد مخدر
استفاده از مواد مخدر به شکل تفریحی و یا همیشگی می تواند نقش مهمی در ایجاد سایکوز و سایکوتیک شدن افراد داشته باشد. مواد مخدر مصرف شده توسط افراد مانند: حشیش (ماری جوانا)، کوکائین، آمفتامین ها و برخی از داروهای تجویزی نیز می توانند منجر به روان پریشی شوند. این مواد و دارو ها می توانند با تاثیر بر نواحی مختلف مغز باعث اختلال و تغییر در شیوه کارکرد آن شده و تجربه توهم را برای فرد ایجاد کنند.
اختلالات روانی و روان پریشی
ابتلا به برخی از بیماری ها و اختلالات روانی مانند اختلال دوقطبی، افسردگی ، اسکیزوتایپال، اختلال طیف اسکیزوفرنی، استرس پس از سانحه و چند اختلال دیگر می تواند زمینه را برای بروز علائم روان پریشی فراهم کرده و یکی از علل مهم سایکوتیک شدن افراد باشد.