انواع کودک آزاری، چگونه به قربانیان کودک آزاری کمک کنیم؟
متأسفانه پس از معضل اعتیاد، کودک آزاری رتبه نخست آسیب‌های اجتماعی را در کشور به خود اختصاص داده است.
بر اساس گفته‌های رئیس اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی کشور، «کودک‌آزاری در رتبه اول تماس‌های مردم با اورژانس اجتماعی قرار دارد.»
آمار‌ها نیز حاکی از آن هستند که شناسایی موارد کودک آزاری نسبت به گذشته افزایش چشمگیری پیدا کرده است.
پدران مسئول ۵۷ درصد و مادران عامل ۲۶ درصد از کودک آزاری‌های ثبت شده هستند. سایر موارد کودک آزاری به‌ترتیب توسط ناپدری، نامادری، افراد غریبه و خواهر و برادر رخ می‌دهد.
روند رو به‌رشد و خبر‌های دلخراشی که در رابطه با کودک آزاری به گوش می‌رسد، نشانگر لزوم آشنایی بیشتر جامعه با این معضل اجتماعی و راهکار‌های پیشگیری از وقوع آن هستند.
پس با پزشک خوب همراه باشید تا با انواع کودک آزاری و روش‌های پیشگیری آشنا شوید.
کودک آزاری و انواع آن
هرگونه آسیب عمدی به سلامت روان و احساسات فرد زیر ۱۸ سال، کودک آزاری محسوب می‌شود.
کودک آزاری تنها به ضرب و شتم محدود نمی‌شود و انواع متفاوتی دارد که ممکن است همزمان زمان رخ دهند. برای مثال، ابتدا کودک تحقیر و سپس مورد ضرب و شتم قرار بگیرد. انواع کودک آزاری به شرح ذیل هستند.
- کودک آزاری جسمی:
کودک آزاری جسمی هنگامی اتفاق می‌افتد که از روی عمد به کودک آسیب جسمی برسد یا او را در معرض خطر آسیب دیدن توسط شخص دیگری قرار بدهند.
- کودک آزاری جنسی:
کودک آزاری جنسی شامل هرگونه فعالیت جنسی با کودک است، از جمله نوازش با نیت جنسی، تماس دهان با آلت تناسلی، مقاربت و قرار دادن کودک در معرض فیلم‌های پورنوگرافی کودک.
- کودک آزاری عاطفی:
کودک آزاری عاطفی به‌معنای آسیب رساندن به عزت نفس کودک یا سلامت عاطفی او است. این حالت شامل تعرض کلامی و عاطفی (مانند ابراز بیزاری یا سرزنش مداوم شدن)، منزوی کردن، نادیده گرفتن یا رد فرزند است.
- کودک آزاری پزشکی:
زمانی اتفاق می‌افتد که کسی اطلاعات غلط در مورد بیماری کودک نیازمند مراقبت پزشکی بدهد یا کودک را در معرض آسیب و مراقبت‌های پزشکی غیر‌ضروری قرار دهد.
- غفلت از کودک:
به‌معنای عدم تأمین غذای کافی، سرپناه، محبت، نظارت، آموزش یا مراقبت دندانپزشکی یا پزشکی برای کودک است.
اثرات مخرب کودک آزاری
تمام انواع کودک آزاری زخم‌های ماندگاری را روی روح و جسم کودک باقی می‌گذارند. افرادی که در کودکی مورد کودک آزاری قرار گرفته‌اند، در بزرگسالی دچار مشکلات عدیده‌ای در برقراری ارتباط با دیگران می‌شوند، چراکه نمی‌توانند به افراد دیگر به‌راحتی اعتماد کنند. برخی از این افراد نیز ممکن است احساس بی‌ارزش بودن نمایند، چراکه از کودکی به آن‌ها تلقین شده است که بی‌ارزش هستند. برخی نیز ممکن است در ابراز احساسات و عواطف خود دچار مشکل شده و مشکلات زیر را تجربه کنند:
علائم هشدار‌دهنده کودک آزاری
علائمی که کودک مورد آزار قرار گرفته است، می‌توانند به اطرافیان کودک کمک کنند که هر چه سریع‌تر کودک را از عوامل و شرایط آسیب‌زا دور کنند. این علائم برای هر نوع کودک آزاری تفاوت دارند که به شرح ذیل هستند:
نشانه‌های کودک آزاری عاطفی:
- کنار کشیدن بیش از حد، ترس و اضطراب در مورد انجام یک کار اشتباه
- افراط در رفتار (بسیار سازگار، نیازمند، منفعل یا پرخاشگر)
- به‌نظر نمی‌رسد که به والدین یا مراقب خود وابسته باشد.
- رفتار نا‌درست بزرگسالانه (مراقبت از کودکان دیگر) یا رفتار نوزادانه (مکیدن انگشت شست یا کج خلقی کردن)
نشانه‌های کودک آزاری جسمی:
- وجود صدمات مکرر، کبودی‌ها، جای شلاق یا بریدگی‌های غیر قابل توضیح
- همیشه مراقب و هوشیار می‌باشند، گویی منتظر هستند که اتفاق بدی رخ دهد.
- به‌نظر می‌رسد که آسیب‌های روی بدن کودک الگویی مانند علائم یک دست یا کمربند دارند.
- از لمس شدن اجتناب می‌کنند، از حرکات ناگهانی مضطرب می‌شوند، یا به‌نظر می‌رسد که از رفتن به خانه می ترسند.
- برای پوشاندن صدمات، در روز‌های گرم، لباس‌های نامناسب به تن می‌کنند مانند پیراهن‌های آستین بلند
نشانه‌های غفلت از کودک:
- لباس‌های نامناسب، کثیف یا نامتناسب با وضع آب و هوا
- بهداشت به‌طور مداوم بد (موهای نشسته، کثیف و همچنین بوی زننده بدن)
- بیماری‌های درمان نشده و جراحات جسمی
- غالبا بدون نظارت و یا به تنهایی در شرایط نا‌امن مشغول بازی هستند.
- غالبا به مدرسه دیر می‌رسند یا غایب هستند.
نشانه‌های کودک آزاری جنسی
- مشکل در راه رفتن یا نشستن
- آگاهی از اعمال جنسی که متناسب با سن آن‌ها نیست یا حتی رفتار‌های اغوا‌کننده نشان می‌دهد.
- بدون دلیل آشکاری برای اجتناب از مواجهه با یک شخص خاص تلاش زیادی می‌کند.
- نمی خواهد جلوی دیگران لباسش را عوض کند یا در فعالیت‌های بدنی شرکت کند.
- ابتلا به بیماری‌های جنسی یا حاملگی به‌خصوص زیر ۱۴ سال
- فرار از خانه
خشونت های جنسی و پیامدهای روانی آن
عوامل افزایش خطر کودک آزاری
سوء‌استفاده و غفلت از کودک در هر خانواده‌ای ممکن است رخ بدهد، ولی در برخی شرایط، کودکان در معرض خطر بسیار بیشتری قرار دارند.
خشونت خانگی:
اگر یکی از والدین نهایت تلاش خود را برای محافظت از فرزندان انجام دهد، ولی والد دیگر به خشونت خانگی اقدام کند، کودکان آسیب زیادی خواهند دید. در این موارد باید والد محافظ از رابطه با والد مهاجم خارج شود.
مصرف مواد مخدر و الکل:
زمانی‌که والدین مست یا نعشه باشند، نمی‌توانند بر رفتار خود کنترلی داشته باشند و ممکن است به کودک آسیب رسانده یا تصمیمات غلطی اتخاذ کنند.
بیماری روانی درمان نشده:
والدینی که از افسردگی، اختلال اضطراب، اختلال دوقطبی یا بیماری‌های روانی دیگر رنج می‌برند، نمی‌توانند به‌خوبی از خود مراقبت کنند، چه برسد به فرزندان خود. معمولاً این افراد از فرزندان خود دوری کرده یا بی‌دلیل از آن‌ها خشمگین می‌شوند که در هر دو حالت آسیب‌رسان هستند.
کمبود مهارت‌های والدینی:
برخی پدر‌ها و مادر‌ها از مهارت لازم برای پرورش فرزندان خود برخوردار نیستند. برای مثال اغلب والدین نوجوان تصورات غیر‌واقعی از نیاز‌های یک کودک دارند که سبب می‌شود وظایف خود را به‌درستی انجام ندهند.
استرس و کمبود حمایت:
مادر و پدر بودن یک شغل پر‌استرس و زمان‌بر است که به‌ویژه در صورت نبود حمایت خانواده و دوستان و همچنین مشکلات اقتصادی می‌تواند به یک چالش تبدیل شود که همگان نمی‌توانند از این چالش سربلند بیرون بیایند.
پیشگیری از کودک آزاری
اگر شما در کودکی مورد کودک آزاری قرار گرفته باشید، ممکن است خاطرات آزار‌دهنده ایام قدیم در برخورد با کودکتان زنده شود و احساسات سرکوب‌شده شما باعث ایجاد خشم ناخواسته و کنترل نشده در شما شود. برای جلوگیری از این امر، روش‌هایی وجود دارند که به شما کمک می‌کنند که بر احساسات خود کنترل داشته باشید و الگو‌های آسیب‌رسان را در خود از بین ببرید و از ایجاد صدمات به کودکان دیگر نیز جلوگیری کنید.
بیاموزید که چه چیزی متناسب با سن کودک است و چه چیزی نیست.
انتظارات واقع‌بینانه از کودک در هر سن به شما کمک می‌کند که از رفتار‌های مقتضی سن کودک عصبانی یا ناراحت نشوید. برای مثال، وقتی بدانید نوزادان چندین بار در شب بیدار می‌شوند یا کودکان نوپا برای مدت طولانی نمی‌توانند آرام بنشینند، کنترل بیشتری بر رفتار خود خواهید داشت.
مهارت‌های والدینی خود را بهبود ببخشید.
شما باید با قرار دادن محدودیت‌های مناسب و تعیین مرزهای مشخص برای فرزندان خود آشنا شوید. مشاوره با روانشناس، کتاب‌ها و سمینارها این اطلاعات را در اختیار شما قرار می‌دهند.
از خود مراقبت کنید.
اگر استراحت و حمایت کافی نداشته باشید و یا احساس ناراحتی کنید، سریع‌تر تسلیم خشم خود می‌شوید. برای مثال، کمبود خواب که در والدین فرزندان خردسال رایج است، بر خلق‌و‌خو و تحریک‌پذیری آن‌ها می‌افزاید.
کمک تخصصی دریافت کنید.
اگر الگو‌های منجر به کودک آزاری در شما عمیق شده باشند و حتی با تلاش زیاد هم نتوانید آن‌ها را متوقف کنید، زمان آن است که از یک روانشناس کمک بگیرید.
لیست بهترین متخصصان روانشناس کودک در سراسر کشور
چگونه به کودک قربانی کودک آزاری کمک کنیم؟
کودک آزاری موضوعی دشوار است که پذیرفتن و حتی صحبت کردن درباره آن هم برای شما و هم برای کودک سخت است و ممکن است کلمات مناسب را برای آن پیدا نکنید. اما اقداماتی که در ادامه آمده‌اند، می‌توانند به نحوه بیان صحیح مشکل و صحبت با کودک کمک کنند.
از انکار بپرهیزید و آرامش خود را حفظ کنید.
انکار، یک واکنش متداول در برابر اخبار ناخوشایند و تکان‌دهنده مانند کودک آزاری است. با این‌حال، اگر شما در مقابل درد و دل کودک دست به انکار بزنید، یا از سخنان او شوکه شده یا ابراز انزجار کنید، ممکن است کودک از ادامه کار بترسد و حقایق را بیان نکند. هرچند سخت ولی تا حد امکان باید آرامش خود را حفظ کنید.
بازجویی نکنید.
اجازه دهید کودک خودش برای شما توضیح دهد که چه اتفاقی افتاده است و او را مورد بازجویی قرار ندهید و با پرسیدن سؤالات متعدد او را گیج و کند نکنید.
به کودک اطمینان دهید که هیچ کار اشتباهی انجام نداده است.
زمان زیادی می‌برد تا کودک با سوء‌استفاده و آزاری که به او رسیده است، کنار بیاید. شما باید به او اطمینان دهید که گفته‌هایش را جدی می‌گیرید و او را مقصر هیچ‌یک از اتفاقات رخ‌داده نمی‌دانید.
امنیت در درجه اول اهمیت قرار دارد.
اگر احساس می‌کنید که کودک خود یا دیگری در معرض خطر است در صورت دخالت شما، امنیت کودک به خطر می‌افتد، از متخصصان کمک بخواهید. شما همچنین می‌توانید با تماس با اورژانس اجتماعی (۱۲۳) از مددکاران آن یاری بگیرید.