همه افراد معمولا سعی می کنند تا کارها را به بهترین شکل ممکن به انجام برسانند. کارهایی که به شکلی بی نقص و با استاندارد های بالا به سرانجام می رسند، احساس خوبی را به فرد و اطرافیان دخیل در آن کار منتقل می کنند. اما زمانی که افراد برای زندگی خود ملاک های سرسختانه تعیین کرده و توقع داشته باشند تا تمام کارها با معیارهای سختگیرانه انجام شود، درگیر طرحواره معیارهای سختگیرانه شده اند که یکی از انواع طرحواره های ۱۸ گانه است.. افراد دارای طرحواره ملاک های سختگیرانه می خواهند تمام کارها بدون هیچ ضعف، نقص و ایراد و در بالاترین استاندارد ممکن انجام شود. این افراد علاوه بر خود، برای دیگران نیز معیارهای سرسختانه وضع کرده و اقدام به عیب جویی های افراطی می کنند. برای آشنایی با نشانه های تله ملاک های سرسختانه، علت ایجاد و راهکار درمانی آن مطلب حاضر را مطالعه کنید.
خلاصه اطلاعات طرحواره معیارهای سختگیرانه
ویژگی افراد دارای طرحواره سختگیرانه معیارهای سطح بالا، حساسیت زیاد به انتقاد، استرس و فشار، عیبجویی افراطی علل شکل گیری تعامل با والدین سختگیر، سرزنشگری، وسواس والدین، دوست داشتن شرطی، تجربه کودکی پیامدها استرس، عصبانیت، خستگی، کاهش عزت نفس، مشکلات زندگی زناشویی و خانوادگی درمان طرحواره درمانی با تکنیکهای شناختی، هیجانی و رفتاری، شناسایی افکار ناسالم، جایگزینی با باورهای سازنده، تمرین رفتارهای انعطافپذیر
طرحواره چیست؟
طرحواره عبارت است از الگوهای رفتاری و شناختی اولیه افراد که در نتیجه تعامل آن ها با افراد مهم زندگی مانند والدین یا مراقبین اولیه در طی سال های ابتدای کودکی شکل می گیرد. طرحواره ها باعث میشوند تا افراد پس از فراگیری الگوهای رفتاری مورد نظر در طی دوره های بعدی زندگی خود مانند بزرگسالی در موقعیت های مشابه با دوران کودکی خود، رفتار هایی را انجام داده یا به شکلی فکر کنند که در گذشته انجام داده اند.
بیشتر بخوانید: طرحواره منفی گرایی و بدبینی چیست؟ علائم، علل، پیامدها و درمان
طرحواره معیارهای سختگیرانه چیست؟
طرحواره معیارهای سختگیرانه (unrelenting standards schema)، یکی از انواع ۱۸ طرحواره ناسازگار مطرح شده توسط جفری یانگ است. طرحواره معیارهای سرسختانه باعث می شود تا افراد انتقاد زیادی به خود و دیگران داشته باشند، افراد با تله معیارهای سرسختانه این باور اساسی دارند که فرد باید تلاش کند تا استانداردهای رفتاری و عملکردی بسیار بالایی را برآورده کند، این افراد خود سرزنشگری شدیدی داشته و همیشه بالاترین توقعات را دارند.
افراد دارای طرحواره معیارهای سختگیرانه معمولاً استانداردهای غیرواقعی و سطح بالایی در رابطه با رفتار و عملکرد خود دارند. افراد در چنین شرایطی احساس فشار و استرس بیش از حدی دارند که به جای کمک به آن ها در انجام کار های خود باعث شکل گیری یک چرخه معیوب از تعیین ملاک های سختگیرانه و تجربه استرس به دلیل انجام نشدن کار ها با معیارهای کمال گرایانه آن ها می شود.
افراد با طرحواره معیار های سرسختانه در برابر انتقاد به شدت حساس بوده و برای جلوگیری از هرگونه انتقاد نسبت به خود، قصد دارند تا کارهایشان را با معیارهای سختگیرانه و سطح بالا انجام دهند. این افراد همچنین معمولا دیگران و شیوه انجام کار های آن ها را قبول نداشته و مانند افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی و عملی دائما در حال عیب جویی افراطی از اطرافیان خود هستند. افراد مبتلا به طرحواره معیارهای سختگیرانه با انجام نشدن کارها و امور به شکلی که مورد تایید آن ها است احساسات منفی را نسبت به خود تجربه می کنند.
مطلب مرتبط: سندرم ایمپاستر چیست؟ نشانه ها، دلایل و درمان خودویرانگری
نشانه های طرحواره معیارهای سختگیرانه
افراد با طرحواره معیارهای سرسختانه، دارای نشانه هایی هستند که آگاهی پیدا کردن از آن ها منجر به درک بهتری نسبت به این افراد می شود. نشانه های طرحواره معیارهای سرسختانه و عیب جویی افراطی عبارت اند از:
- تعیین استانداردهای سطح بالا
- حساسیت زیاد نسبت به انتقاد
- رویا پردازی و عدم توجه به واقعیت
- عیب جویی و سخت گیری افراطی
- احساس کمبود زمان در مواجهه با هر کاری
- احساس استرس و فشار بیش از حد
- احساس نیاز به انجام همه کار ها با معیارهای سختگیرانه
- تلاش افراطی برای داشتن بهترین عملکرد
- استراحت نکردن و نداشتن اوقات فراغت
- روابط میان فردی پر تنش
- انتقاد از دیگران و کارهایشان
- احساس عقب ماندن از برنامه کاری و زمانی
- مشکل در انجام کار های گروهی به دلیل معیارهای سخت
- احساس خستگی روانی به دلیل کار بیش از حد
- عصبانیت و پرخاشگری
برای رفع مشکلات خود می توانید از بهترین روانشناس تهران کمک بگیرید
ویژگی های افراد با طرحواره معیارهای سرسختانه
افراد با طرحواره عیب جویی افراطی به شکلی رفتار می کنند که شرایط زندگی را برای خود و اطرافیانشان سخت و طاقت فرسا می کنند. این افراد دارای ویژگی های رفتاری بارزی هستند که دو نوع از مهمترین آن ها عبارت است از:
کمالگرایی
یکی از ویژگی های بارز و مشخص افراد با طرحواره معیارهای سرسختانه و عیب جویی افراطی، کمالگرایی، توجه بیش از حد به جزئیات و دست کم گرفتن عملکرد خود نسبت به دیگران است. افراد با طرحواره معیارهای سرسختانه، به شکلی افراطی به جزییات کوچک و اغلب بی اهمیت توجه می کنند، تا جایی که بخش مهم کار از دست می رود. افراد با تعیین معیارهای سختگیرانه برای خود، دائما سعی می کنند تا از دیگران بهتر بوده و از انتقاد و سرزنش جلوگیری کنند.
خواندن این مطلب را از دست ندهید: ۷ روش درمان کمال گرایی؛ چگونه کمال گرایی را کنار بگذاریم؟
باید ها و نباید ها
علاوه بر کمال گرایی که از ویژگی های بارز افراد دارای طرحواره معیار های سختگیرانه است، تعیین باید ها و نباید های بیش از حد و سختگیرانه است. این افراد با ایجاد قوانین و باید های سخت و محکم، در بسیاری از زمینههای زندگی، باعث ایجاد مشکل در زندگی خود و اطرافیانشان می شوند. باید ها و نباید های افراطی باعث فرسودگی روانی افراد شده و آن ها را در هنگام انجام کار های مختلف دچار خستگی بیش از حد می کند که باعث می شود آن کار را رها کنند.
برای مطالعه بیشتر: طرحواره رهاشدگی چیست؟ نشانه ها، علت و مقابله با تله رها شدگی
رویا پردازی
یکی دیگر از ویژگی های افراد با طرحواره معیارهای سختگیرانه، بلند پروازی و رویاپردازی در زندگی است. چنین افرادی به جای تمرکز بر روی واقعیت زندگی خود، درگیر رویا پردازی هایی می شوند که دور از دسترس بوده و دستیابی به آن ها ممکن است در حال حاضر و در موقعیت فعلی غیر ممکن باشد.
حساسیت به انتقاد
افراد با طرحواره سختگیرانه، نسبت به انتقاد حساسیتی بیش از حد دارند. این افراد برای جلوگیری از مورد انتقاد و سرزنش قرار گرفتن توسط دیگران سعی می کنند تا کار ها را با تعیین استاندارد هایی سطح بالا بدون کوچکترین نقص و ایرادی انجام دهند. در چنین شرایطی طرحواره معیارهای سرسختانه و عیب جویی افراطی، بیش از پیش در افراد فعال شده و مانع انجام کار ها به شکل طبیعی خود می شود.
طرحواره ایثار چیست؟ ویژگی های طرحواره ایثارگری و درمان آن
ریشه های تحولی طرحواره معیارهای سختگیرانه
علت ایجاد انواع طرحواره ها از جمله طرحواره سختگیرانه را می توان در الگوهای رفتاری افراد با نزدیکانی همچون پدر و مادر در دوران کودکی جستجو کرد. الگوی روابط ناسالم و آسیب زا افراد به خصوص در دوران کودکی و در مقابل پدر و مادر، می تواند باعث پیدایش تله ملاک های سختگیرانه شود. ریشه های تحولی طرحواره معیارهای سرسختانه عبارت است از:
والدین سخت گیر و طرحواره معیارهای سختگیرانه
فرزندانی که در خانواده هایی تربیت و بزرگ شده اند که والدین آنها بسیار سخت گیر بوده اند، آمادگی زیادی برای طرحواره معیار های سرسختانه و عیب جویی افراطی دارند. این افراد در دوران کودکی خود دائما باید استاندارد های سطح بالای والدین را رعایت کرده و برای دستیابی به معیارهای سخت و دور از دسترس تلاش بیش از حد می کردند. در نتیجه در بزرگسالی نیز همچنان به دنبال دستیابی به معیارهای سختگیرانه هستند.
مطلب مشابه: طرحواره بازداری هیجانی چیست؟ از نشانه ها تا درمان
طرحواره معیارهای سرسختانه و سرزنش گری
چنانچه والدین و دیگر افرادی که ارتباط نزدیکی با کودکان دارند اقدام به انتقاد و سرزنش گری بیش از حد کنند، کودک را درگیر خود سرزنش گری و عیب جویی افراطی می کنند. سرزنش گری می تواند یکی از علت های ایجاد طرحواره معیارهای سختگیرانه در افراد باشد. افراد با خود سرزنش گری دائما وضعیت و شرایط خودشان را با دیگران مقایسه می کنند و راضی به آن چه که دارند، نیستند.
مطلب مفید: طرحواره ایثار چیست؟ ویژگی های طرحواره ایثارگری و درمان آن
وسواس والدین و طرحواره معیارهای سرسختانه و عیب جویی
والد یا والدین مبتلا به اختلال وسواس فکری و عملی (OCD)، به دلیل توجه بیش از حد و افراطی به جزئیات و ایراد گرفتن های پی در پی از فرزندان خود، شرایط را برای ایجاد طرح واره سختگیری فراهم می کنند. فرزندانی که در خانواده های وسواسی پرورش می یابند، در بزرگسالی نیز به شکلی افراطی به جزئیات توجه می کنند که باعث می شود نتوانند روی موضوع اصلی تمرکز کنند.
مطلب مفید: اختلال شخصیت وسواسی جبری و درمان آن
دوست داشتن شرطی
چنانچه ابراز علاقه و دوست داشتن شرطی برای انجام شدن کار ها به بهترین شکل و بی نقص تبدیل شود، افراد برای دستیابی به احساس دوست داشتنی بودن، کارها را به شکلی سختگیرانه و با تعیین معیار ها و ملاک های سطح بالا انجام می دهند. شرطی شدن احساس دوست داشتنی بودن در مقابل انجام رفتار های بدون ایراد و اشتباه افراد را دچار طرحواره معیارهای سختگیرانه و انتقاد جویی می کند.
بیشتر بخوانید: طرحواره استحقاق؛ علائم، علت، انواع و درمان طرحواره بزرگ منشی
طرحواره معیارهای سختگیرانه در کودکان
کودکان با طرح واره ملاک های سختگیرانه، نسبت به دیگر همسالان خود استانداردهای بالاتری دارند. کودکان به این دلیل که نمی توانند همیشه و در هر شرایطی استاندارد های سطح بالای خود را رعایت کنند، احساس منفی به خود داشته و میزان بالای خود سرزنش گری، آن ها را مستعد بروز خشم و پرخاشگری نسبت به دیگران می کند. کودکان به دلیل تعیین ملاک هایی سختگیرانه در پیدا کردن دوست و گروه های همسالان دچار مشکل می شوند و خطر انزوا و گوشه گیری آن ها را تهدید می کند.
مطلب مرتبط: طرحواره تنبیه چیست؟ نشانه ها، علل و درمان تله تنبیه
تاثیر طرحواره معیارهای سرسختانه در روابط عاطفی
یکی از چالشهای بزرگ در روابط عاطفی، حضور طرحواره معیارهای سختگیرانه در ذهن یکی از طرفین است. افرادی که تحت تاثیر این طرحواره سختگیرانه هستند، اغلب انتظار دارند شریک زندگیشان مطابق استانداردهای بسیار بالا رفتار کند. این معیارهای سختگیرانه میتواند شامل رفتار، توجه، موفقیتهای فردی یا حتی نحوه ابراز احساسات باشد و بهطور مداوم منجر به نقد و نارضایتی شود.
وجود این طرحواره در روابط عاطفی میتواند تنشهای زیادی ایجاد کند. فردی که طرحواره معیارهای سرسختانه دارد، به سختی میتواند کوچکترین اشتباه یا کوتاهی شریک خود را نادیده بگیرد. این رفتار اغلب باعث فشار روانی و احساس خستگی در طرف مقابل میشود و حتی ممکن است فاصله عاطفی میان دو نفر ایجاد کند.
جهت دریافت مشاوره روانشناسی، روانپزشکی و روانکاوی با مجربترین درمانگران اقدام کنید: برای ارتباط و دریافت مشاوره با بهترین روانشناسان در تمام نقاط ایران کلیک کنید.رهایی از تله معیارهای سختگیرانه
یکی از بهترین درمان های مناسب افراد با طرحواره های ناسازگار و طرحواره معیارهای سرسختانه و عیب جویی افراطی، طرحواره درمانی است. طرحواره درمانی یکی از انواع روان درمانی و مطرح شده توسط جفری یانگ است که طبق آن الگو های اولیه و ناسالم افراد شناسایی و بررسی می شود. طرحواره درمانی با استفاده از تکنیک های شناختی و رفتاری به جایگزینی افکار و باورهای ناسالم پرداخته و تلاش میکند تا با تجربه مجدد خاطرات آسیب زا، هیجانات مثبت را جایگزین هیجانات منفی کند.
طرحواره خویشتن تحول نیافته چیست؟ علائم، علل و درمان تله گرفتاری
طرحواره درمانی برای طرحواره معیارهای سختگیرانه
طرحواره درمانی برای درمان افراد با طرحواره معیارهای سختگیرانه و انتقاد جویی، اقدام به استفاده از تکنیک های شناختی، هیجانی و رفتاری می کند که در ادامه متن این تکنیک ها شرح داده شده اند:
تکنیک های شناختی
با استفاده از تکنیک های شناختی مانند چالش با بایدها و نباید ها و افکار خود آیند در طرحواره درمانی، سعی می شود تا افکار و باور های ناسالم و مشکل ساز شناسایی شده، با آن ها چالش و در نهایت این عوامل شناختی که باعث شکل گیری طرحواره معیارهای سرسختانه و عیب جویی افراطی می شود با باور های مثبت تر و سازنده تری جایگزین شوند.
برای مطالعه بیشتر: طرحواره اطاعت چیست؟ نشانه ها، علل و راه درمان تله اطاعت
- تکنیک های هیجانی
تجربه مجدد رویداد های کودکی و اتفاقات مهم زندگی، باعث تجربه هیجاناتی میشود که اغلب از جنس هیجانات ناسالم بوده و مانع کسب احساساتی مثبت نسبت به خود و دیگران می شود. با استفاده از تکنیک های هیجانی مانند باز والدینی حد و مرز دار، سعی می شود تا هیجانات منفی کاهش و نیاز ها و خواسته های ارضا نشده، از راه سالم تری برآورده شوند.
- تکنیک های رفتاری
افراد دارای طرحواره های ناسازگار مانند طرحواره معیارهای سختگیرانه، رفتار هایی را از خود نشان می دهند که باعث به وجود آمدن مشکلاتی برای خود و دیگران میشوند. با استفاده از تکنیک های رفتاری مانند ثبت زمان هایی که افکار با استاندارد های بالا و باید ها ونباید ها به سراغ افراد می آید، می توان افراد را متوجه ناسالم بودن رفتارشان و تلاش برای تغییر آن ها کرد.
در نهایت افراد به منظور درمان و رهایی از تله معیارهای سختگیرانه خود می توانند به یک روانشناس خوب مراجعه کنند. متخصص روانشناسی که در یکی از رویکرد های روان تحلیلی، درمان شناختی رفتاری یا طرحواره درمانی تخصص و تسلط کافی را دارا است، تاریخچه ، رویداد های مهم و اتفاقات زندگی افراد را بررسی می کند و بر اساس رویکرد خود اقدام به رواندرمانی و کمک به افراد به منظور درمان طرحواره ملاک های سرسختانه می کند.
خواندن مطلب مفید: طرحواره محرومیت هیجانی چیست؟ نشانه ها، علت و درمان را از دست ندهید
کنار آمدن با تله معیارهای سختگیرانه
در کنار مراجعه و دریافت کمک از متخصص روانشناسی برای درمان طرحواره معیارهای سرسختانه، انجام راهکار های زیر می تواند در رهایی از تله معیارهای سختگیرانه کمک کننده باشد:
- افکار غیر منطقی خود را به چالش بکشید
- باید و نباید های غیر ضروری را کنار بگذارید
- به جای تمرکز به روی جزئیات، بر خود موضوع تمرکز کنید
- استاندارد های واقع بینانه تعیین کنید
- به جای اهداف دور از دسترس، برای رسیدن به اهداف در دسترس تلاش کنید
- خودتان را برای ملاک های سختگیرانه سرزنش نکنید
- هنگام دستیابی به اهداف بدون سختگیری های بیش از حد به خود پاداش دهید
- هنگام تجربه احساس اضطراب و استرس، از روش های آرامبخش مانند یوگا کمک بگیرید
سبک های مقابله ای افراد با طرحواره معیارهای سرسختانه
افراد دارای طرحواره های ناسازگاری همچون طرحواره ملاک های سرسختانه، مجبور به رفتار کردن به شیوه ای می شوند که مشکلات ناشی از این طرحواره ها را برای آنان به حداقل برساند. هر کدام از افراد به یکی از سه شیوه زیر با طرحواره معیارهای سختگیرانه مقابله می کنند. سبک های مقابله ای افراد با تله معیار سختگیرانه عبارت است از:
- اجتناب
- جبران بیش از حد
- تسلیم
اجتناب: افراد در این سبک مقابله ای، با اجتناب از انجام دادن کار ها و نپذیرفتن پیشنهادات و فرصت ها، از قرار گرفتن در شرایطی که طرحواره معیارهای سرسختانه و عیب جویی افراطی آن ها را فعال میکند، اجتناب می کنند.
جبران بیش از حد: این افراد برای مقابله با طرحواره ناسازگار خود یعنی معیارهای سرسختانه، به شکلی معکوس رفتار می کنند. افراد در سبک مقابله ای جبران بیش از حد، رو به سهل گیری بیش از حد، بی تفاوتی نسبت به جزئیات و تعیین استاندارد هایی سطح پایین رو می آورند.
تسلیم: افراد با طرحواره ملاک های سختگیرانه در سبک مقابله ای تسلیم، تصمیم میگیرند که با تعیین استاندارد های سطح بالا و ملاکهای سختگیرانه، عزت نفس خود را حفظ کنند. این افراد با این باور که برای به سرانجام رسیدن کار ها، باید سختگیری کرد کنار آمده و تسلیم طرحواره خود می شوند.
خواندن این مطلب را از دست ندهید: طرحواره نقص و شرم یا تله بی ارزشی چیست؟ نشانه ها، علل و درمان
پیامد های طرحواره معیارهای سختگیرانه
زمانی که استانداردهای غیرواقع بینانه و سطح بالای افراد با تله معیار سختگیرانه رعایت نمی شود، افراد دارای طرحواره سرسختانه و عیب جویی افراطی درگیر خشم، عصبانیت و احساس نا امیدی نسبت به خود و دیگران می شوند. از دیگر عوارض طرحواره معیارهای سختگیرانه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- از چشم افتادن افراد به دلیل انتقادات افراطی و بیش از حد
- ایجاد مشکل در زندگی زناشویی و خانوادگی
- ناتوانی در به انجام رساندن به موقع کارها
- از دست دادن فرصت های تحصیلی و شغلی
- احساسات منفی و عزت نفس پایین در صورت رعایت نشدن استاندارد ها
- نداشتن وقت برای رسیدگی به همه امور زندگی
- عدم اختصاص زمان برای تفریح و اوقات فراغت
- احساس پوچی هنگام انجام نشدن امور با ملاک های آنان
- ابتلا به بیماری های روان تنی مانند درد معده و فشار خون به دلیل استرس بالا
- تمایل به مصرف الکل و مواد مخدر برای رهایی از احساس استرس
طرحواره شکست چیست؟ از نشانه ها تا درمان تله شکست
آنچه درباره طرحواره معیارهای سختگیرانه آموختیم
در این وبلاگ از روان درمان درباره این صحبت کردیم که طرحواره معیارهای سختگیرانه چیست و چه نشانه هایی دارد. افراد دارای طرحواره معیارهای سختگیرانه معمولاً استانداردهای غیرواقعی و سطح بالایی در رابطه با رفتار و عملکرد خود دارند. همچنین فهمیدیم که علل شکل گیری آن کدامند. به عنوان مثال رایج ترین علل ایجاد این طرحواره عبارتند از تعامل با والدین سختگیر، سرزنشگری، وسواس والدین، دوست داشتن شرطی، تجربه کودکی . همچنین به این پرداختیم که برای درمان طرحواره سختگیرانه باید چه کرد و بهترین روش درمان آن طرحواره درمانی می باشد. در انتها توصیه میکنیم که اگر این طرحواره را دارید حتما به درمانگر برای درمان مراجعه کنید.
سایر طرحواره ها:
یک پاسخ
مثل کمالگراییه، جالبه