انواع طرحواره ها و تکنیک‌ های طرحواره درمانی؛ تست طرحواره یانگ

تله های زندگی یا طرحواره ها منشا رفتارها، احساس، نوع تفکر تکرارشونده افراد در زمان حال می‎باشند. این الگوها اغلب در دوران کودکی و یا نوجوانی افراد شکل گرفته اند و اگر اصلاح نشوند دائما در کل زندگی شخص تکرار خواهند شد. تله ها یا طرحواره ها در واقع القاکننده طرز فکر، نوع رفتار و احساساسات افراد می‎باشند. در این مطلب به معرفی و روش انجام تست طرحواره و رویکرد طرحواره درمانی می پردازیم. تست طرحواره یانگ به اسامی مختلفی مانند تست طرحواره، تست طرحواره درمانی، تست طرحواره ناسازگار یانگ، تست تله های شخصیتی، آزمون طرحواره یانگ، تست طرحواره های ناسازگار و… شناخته می شود.

در نتیجه رویکرد طرحواره درمانی می‎توان بیان داشت کودکی ما تا حد زیادی تعیین کننده رفتار، افکار و احساسات ما در بزرگسالی خواهد بود. رفتار تحت تاثیر یک تله باعث می‎شود احساس مربوطه در دوران کودکی برای ما تداعی گردد و بر همان شیوه با موقعیت جدید برخورد کنیم. نظریه یانگ که براساس ۱۸ طرحواره ناسازگار اولیه ارائه شده است، برای هر شخص منحصر به دوران کودکی اش متفاوت از سایرین ممکن است دچار یک یا چند مورد از این طرحواره ها باشد. چهار مفهوم اصلی در مدل طرحواره درمانی عبارتند از: طرحواره های ناسازگار اولیه، ابعاد طرحواره ها، سبک های مقابله و ذهنیت های طرحواره ای.

طرحواره درمانی چیست؟

«طرحواره درمانی» یکی از درمان‌های جدید با رویکردی جامع است که ترکیبی از درمان رفتاری شناختی (CBT)، روابط شی، نظریه دلبستگی، درمان های گشتالت و تجربی است. در سال ۱۹۹۰ توسط جفری یانگ معرفی شد و از آن زمان توسعه یافته و اصلاح شده است. این رویکرد یک رویکرد جامع با هدف درمان اختلالات شخصیتی و سایر مشکلاتی است که به سایر روش‌های درمانی پاسخ نمی‌دهند. طرحواره درمانی اولین بار توسط «جفری یانگ» (Jeffrey Young) در سال ۱۹۹۰ معرفی شد و بعد از آن چندین بار تجدید نظر و اصلاح شده است.

هدف طرحواره درمانی این است که به فرد کمک کند رفتار خود را بشناسد، علت های زمینه ای را درک کند و افکار و رفتارهای خود را تغییر دهد تا بهتر بتواند با چالش ها یا احساسات رابطه به روش های سالم و سازنده کنار بیاید. در تئوری طرحواره یانگ ۵ حوزه کلی وجود دارد که نیازهای عاطفی بر طرف نشده دوران کودکی فرد را نمایان می‌کند؛ نیازهایی چون قطع ارتباط، استقلال و محدودیت مختل شده و عدم تمایل در این دسته قرار دارند.

مطلب مرتبط: طرحواره ایثار چیست؟ ویژگی های طرحواره ایثارگری و درمان آن

طرحواره درمانی به زبان ساده

در طرحواره درمانی شما به کمک روانشناس طرحواره هایتان را (اغلب طرحواره‌های ناسازگار) می‌شناسید. در صورتی که نیازهای عاطفی کودک براورده نشود منجر به ایجاد الگوهایی در فرد می‌شود که باعث ایجاد «طرحواره‌ ها» می‌شوند. انواع طرحواره ها می‌توانند زندگی شما را تحت تاثیر قرار داده و در صورتی که شناسایی و درمان نشوند منجر به رفتارهایی می‌شوند که برای فرد ایجاد مشکل و دردسر می‌کنند.

جفری یانگ در همین زمینه کتاب مشهوری را به نام «زندگی خود را دوباره بیافرینید!» تالیف کرده است. در این کتاب به بررسی این موضوع پرداخته می‌شود که چطور می‌توان خود را از شر الگوهای منفی در زندگی رها کرد. این کتاب که با دیدگاه علمی و براساس تجارب بالینی نوشته شده است به خوانندگان خود کمک می‌کند تا «تله‌های زندگی» خود را بشناسند.

طرحواره درمانی تلاش می‌کند به شما یاد بدهد نیازهای عاطفیتان را از راه سالم برآورده کنید. در ادامه این مقاله با طرحواره های جفری یانگ، شیوه طرحواره درمانی و تست طرحواره ناسازگار یانگ بیشتر آشنا می‌شوید.

مطلب مرتبط: خطای شناختی چیست؟ خطاهای شناختی ۱۷ گانه و درمان آنها

تست طرحواره چیست؟

طرحواره‌ ها پیش زمینه‌‌هایی هستند که بر اثر ترجیح های زیاد در وجود انسان شکل می‌گیرند و مانند یک عینک دید فرد را به دنیا و محیط پیرامونش تغییر می‌دهند. در واقع طرحواره‌ها به ما نشان می‌دهند که دنیا را باید از پشت چه عینکی ببینیم، حقیقت با آن چیزی که ما از پشت عینک مشاهده می‌کنیم عملا متفاوت است.

تست طرحواره یانگ یا تست تله های زندگی یک تست روانشناسی است که برای یافتن طرحواره‌های ناسازگار اولیه یک شخص طراحی شده است که از تجربیات ناخوشایند و منفی دوران کودکی فرد نشات می‌گیرد. نسخه‌های متعددی از تست طرحواره وجود دارد که بلندترین آن نسخه ۲۳۲ سوالی است. گرچه تست طرحواره ۹۰ سوالی بیشترین کاربرد را دارد. تست طرحواره یانگ در موقعیت‌های مختلفی در زندگی افراد نقش آفرینی می‌کند. پس در لحظاتی چون انتخاب همسر، انتخاب شغل و استدلال منطقی برای شیوه تفکر می‌توان به سراغ تست طرحواره رفت.

همچنین بخوانید: تست ایزنک EPQ یا تست مزاج شناسی چیست و چه کاربردی دارد؟

تست طرحواره یانگ

تست طرحواره یانگ توسط جفری یانگ برای کمک به روانشناسان در شناسایی طرحواره ها ابداع شده است. تست طرحواره یانگ فرم کوتاه شامل ۹۰ سوال است. از تست طرحواره ۹۰ سوالی برای شناسایی ۱۸ طرحواره استفاده می‌شود. تست طرحواره یانگ فرم بلند دارای ۲۰۵ سوال است و برای شناسایی طرحواره های هجده گانه از آن استفاده می‌شود.

تست های قبل ازدواج چیست؟ انواع تست مشاوره قبل از ازدواج

تست طرحواره فرم کوتاه (YSQ-S3)

در سال ۲۰۰۵، تست طرحواره فرم کوتاه توسط جفری یانگ و گری براون تهیه شد. بر اساس ویرایش سوم YSQ-L، فرم کوتاه فقط از ۹۰ سوال برای اندازه گیری ۱۸ طرحواره ناسازگار اصلی استفاده می کند. طرحواره‌های ناسازگار اولیه، که با تست طرحواره یانگ (YSQ) اندازه‌گیری می‌شوند، زمینه‌ساز انواع مشکلات سلامت روان، به ویژه اختلالات شخصیت، پیشنهاد شده‌اند.

تفسیر تست طرحواره یانگ

• ۱۰ الی ۱۹: نمره ی خیلی کمی می باشد. می توان گفت این تله زندگی در ذهن فرد ایجاد نشده است.
• ۲۰ الی ۲۹: نمره ی نسبتا کمی می باشد. این تله امکان دار گاهی در زندگی به سراغ فرد بیاید.
• ۳۰ الی ۳۹: نمره ی  متوسطی است. این تله در زندگی مشکلاتی را برای فرد در زندگی پدید آورده است. 
• ۴۰ الی ۴۹: نمره ی بالایی می باشد. احتمال زیاد از تله های با اهمیت زندگی فرد می باشد.
• ۵۰ الی ۶۰: این نمره دقیقا یکی از تله های اصلی در زندگی فرد می باشد.

 

تاثیر دوران کودکی در ایجاد طرحواره‌ها چیست؟

یکی از بزرگ‌ترین عواملی که در ایجاد طرحواره ها نقش دارد عدم رفع نیازهای عاطفی اساسی در دوران کودکی است.

نیازهای عاطفی اصلی در دوران کودکی عبارتند از:

• احساس امنیت و دلبستگی ایمن
• آگاهی نسبی به هویت و خودمختاری
• آزادی بیان احساسات و نیازها
• توانایی بازی کردن و مستقل بودن
• محدودیت‌های امن و متناسب با سن

همچنین چهار نوع تجربه منفی می‌توانند باعث شکل گیری انواع طرحواره ها شوند. این تجارب عبارتند از:

1. نیازهای برآورده نشده: زمانی که کودک از مراقبین اولیه خود حمایت عاطفی کافی دریافت نکرده و در رفع نیازهای عاطفی اساسی‌اش دچار کمبود می‌شود.
2. آسیب‌ها و قربانی شدن در دوران کودکی: موقعیت هایی که کودک ضربه‌های روحی، سوء استفاده یا فشارهای مشابه را تجربه کرده است.
3. حمایت بیش از حد یا نداشتن محدودیت: در این موقعیت والدین بیش از حد حمایت‌گر یا بیش از حد مشغول بوده‌اند؛ در هر دو حالت حد و مرزهای مناسبی برای کودک قرار داده نشده است.
4. همانند سازی یا درونی سازی انتخابی: در این شرایط کودک برخی از رفتارها و نگرش‌های والدین خود را به طور انتخابی جذب کرده و برخی از آن‌ها را درونی سازی می‌کند. بعضی از این رفتارها تبدیل به طرحواره و برخی دیگر تبدیل به خلق و خو می‌شوند.

مطالعه بیشتر: طرحواره استحقاق؛ علائم، علت، انواع و درمان طرحواره بزرگ منشی

‌حوزه های طرحواره های ناسازگار اولیه کدامند؟

انواع طرحواره‌ها در کودکی شکل می‌گیرند و نسبت به تغییر مقاوم هستند. اما اگر مدیریت نشوند می‌تواند منجر به الگوهای منفی و تعاملات ناسالم شوند. وقتی یک طرحواره در وجود شما شکل می‌گیرد می‌توانند به صورت ناخودآگاه افکار و اعمال شما را تحت تاثیر قرار دهد تا از ایجاد اضطراب روانی اجتناب کند. با اینکه این امر به نظر مفید می‌آید اما راه‌های مقابله با مسائل که طرحواره‌ها در ما ایجاد می‌کنند اغلب ناسالم و آسیب زننده هستند.

بسیاری از افراد بیش از یک طرحواره دارند. متخصصان انواع طرحواره ها را معرفی کردند و در نهایت ۱۸ طرحواره مختلف را شناسایی کرده‌اند اما همه آن‌ها در پنج حوزه کلی قرار می‌گیرند. پنج حوزه اصلی طرحواره‌ها در نظریه طرحواره یانگ عبارتند از:

حوزه	ویژگی‌ها
طرد و جدایی	شامل طرحواره‌هایی که ایجاد روابط سالم را دشوار می‌سازد.
خودمختاری و عملکرد مختل	شامل طرحواره‌هایی که عملکرد مستقل فرد را در جامعه مختل می‌کنند.
مرز‌های مختل	شامل طرحواره‌هایی که خودانضباطی و توانایی احترام به حد و مرزها را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
هدایت شدن توسط دیگران	طرحواره‌هایی که باعث اولویت دادن نیازهای دیگران به نیازهای خود می‌شوند.
هوشیاری افراطی و بازداری	طرحواره‌هایی که باعث اجتناب از شکست و اشتباه از طریق هوشیاری بیش از حد، قواعد، عدم توجه به علایق و احساسات می‌شوند.

انواع طرحواره ها

در ادامه هر یک از طرحواره‌های ۱۸ گانه را شرح می‌دهیم و انواع طرحواره ها را معرفی می کنیم، همچنین با انجام تست طرحواره ناسازگار یانگ می توانید این ۱۸ طرحواره ناسازگار را در خود بسنجید:

‌۱- طرحواره های طرد و جدایی

طرحواره رهاشدگی

کسانی که طرحواره رها شدگی دارند، احساس می کنند اطرافیانشان می‌روند یا آن ها را رها می کنند؛ ترس از تنها ماندن موجب کاهش اعتماد به نفس در این افراد خواهد بود و حتی اگر در رابطه ای پایدار باشند دائما تصور می کنند رابطه کوتاه و رو به پایان است بنا بر این بحث های خیلی ساده هم در رابطه آنها را بسیار پریشان می کند.

طرحواره بی اعتمادی

افرادی که دچار طرحواره بی اعتمادی هستند، اغلب احساس نا امنی و بی اعتمادی را به همراه خود داشته و دائما نگران آسیب دیدن از طرف دیگران هستند این حس موجب به کسی اجازه نزدیک شدن ندهند و خودشان هم در روابط شان گشوده عمل نکنند و خروج از روابطی که ممکن از خشونت و تهدید در پی داشته باشد برایشان سخت است.

طرحواره محرومیت هیجانی

افراد با طرحواره محرومیت هیجانی که یکی از ۱۸ انواع طرحواره ها است، حس می کنند هیچ شخصی توان رفع نیازها و محافظت کند. اغلب خیال می کنند بقیه به آن ها گوش نمی کنند و درکشان نمی کنند. وارد روابط عاشقانه نمی شوند، و اغلی روابط کوتاه مدت دارند.

طرحواره نقص و شرم

افراد با طرحواره نقص و شرم حس بی ارزشی دارند؛ با تخقیر از خود سخن می گویند؛ چهره ای غیر واقعی از خود نشان داده و ترس دارند از نمیان شدن واقعیت شخصیت خود و نسبت به انتقاد خشمگین می شوند.

طرحواره انزوای اجتماعی

احساس اضطراب در موقعیت های اجتماعی در کسانی که طرحواره انزوای اجتماعی دارند، باعث می‌شود از ورود به جمع خودداری کنند و نتوانند مهارت های اجتماعیشان را بروز دهند و همچنین این افراد مشاغلی که به تعامل کمتر احتیاج دارد را ترجیح می‌دهند.

طرحواره	توضیح
طرحواره رهاشدگی	غیر قابل پیشبینی یا غیرقابل اتکا بودن مراقبین اولیه کودک باعث ایجاد چنین طرحواره‌هایی می‌شود. باور بنیادین این افراد آن است که دیگران غیرقابل پیشبینی و از نظر عاطفی ناپایدار هستند، ممکن است به زودی بمیرند، آن‌ها را ترک کنند یا به دنبال شخص بهتری بروند؛ در نتیجه نمی‌توانند حمایت عاطفی و عشق کافی را برای آن‌ها فراهم کرده و ارتباط موثری با آن‌ها برقرار کنند.
طرحواره بی اعتمادی	افراد دارای این طرحواره باور دارند که دیگران به آن‌ها آسیب می‌زنند، از آن‌ها سو استفاده می‌کنند، خیانت می‌کنند، دروغ می‌گویند یا با احساساتشان بازی می‌کنند. باور بنیادین این افراد آن است که آسیب از سوی دیگران عمدی بوده و در حق آن‌ها بی عدالتی صورت گرفته است. آن‌ها همواره تصور می‌کنند که در نهایت به آن‌ها خیانت می‌شود یا در حق آن‌ها کوتاهی صورت می‌گیرد.
طرحواره محرومیت هیجانی	باور بنیادین این افراد آن است که نیازشان به دریافت حمایت عاطفی از دیگران هیچگاه به اندازه کافی برآورده نمی‌شود. سه نوع اصلی محرومیت عبارتند از: ۱- محرومیت توجه، محبت و همراهی ۲- محرومیت همدلی ۳- محرومیت حمایت
طرحواره نقص و شرم	باور بنیادین این افراد آن است که در جنبه‌های مهم زندگی بد یا حقیر هستند، نقص دارند یا بی ارزش هستند. باور آن‌ها این است که کسی دوستشان ندارد، نسبت به انتقاد، طرد، سرزنش و مقایسه شدن حساس هستند و نسبت به نقص‌هایشان (نقص‌های عمومی و خصوصی) احساس شرم دارند.
طرحواره انزوای اجتماعی	این افراد باور دارند که از جامعه جدا شده‌اند و با دیگران فرق دارند یا در هیچ گروه اجتماعی جای نمی‌گیرند.

۲- طرحواره های خودمختاری و عملکرد مختل

طرحواره وابستگی

افزاد با طرحواره وابستگی تصور می‌کنند توانایی دفاع از خود را ندارند و پیش بینی ها و قضاوت های خود بهایی نمی دهند نیازمند این هستند که دیگران از آن ها دفاع و حمایت کنند به عبارتی دیگر به عنوان فردی بالغ به تنهایی قادر به پیش برد امور خود نبوده و دائما در حال تغییر نظر هستن و در آخر هم به تصمیم شان اطمینانی نخواهند داشت.

طرحواره آسیب پذیری

اشخاصی که دچار طرحواره آسیب پذیری هستند، دائما احساس می‌کنند آسیب می بینند، ممکن از بخاطر اضطرابشان درگیر اعتیاد هم بشوند دسته ای از آنها دچار حملات پانیک نیز هستند که خود موجب تشدید این اضطراب است.

طرحواره آمیختگی

افرادی که طرحواره آمیختگی دارند، به قدری در روابط با خانواده یا مثلا نامزد شان خود را با طرف مقابل یکی شده می دانند که نیاز ها و علایق و شخصیت خود را فراموش می کنند. توان پنهان کردن هیچ مسئله ای را ندارند و از اینکار احساس خیانت و گناه دارند؛ نمی توانید به راحتی از خانواده تان مستقل شوید.

طرحواره شکست

این افراد خود را به شکست محکوم می کنند چرا که حس می کنند توانایی کافی ندارند و بدلیل این ترس از انجام کار های سخت فرار می کنند؛ دیگران را از خود موفق تر میپندارید و در نهایت افراد با طرحواره شکست دیگر مسائل را جدی نمی گیرید.

طرحواره	توضیح
طرحواره بی کفایتی	باور این افراد آن است که در انجام مسئولیت‌های رومزه خود به شکل صحیح بدون کمک گرفتن از دیگران ناتوان هستند (مثلاً مراقبت از خود، حل مسائل روزمره، انجام وظایف جدید، تصمیم گیری صحیح یا قضاوت درست). این افراد اغلب خود را نیازمند به کمک می‌بینند.
طرحواره آسیب پذیری	ترس غیرعادی از اینکه هر لحظه ممکن است یک فاجعه رخ دهد و اجتناب از آن غیرممکن است. ترس در این افراد ناشی از موارد زیر است: ترس از بیماری (سکته قلبی، ایدز و …) ترس از بیماری‌های روانی ترس‌های بیرونی (مثلاً مورد حمله مجرمان قرار گرفتن، سقوط هواپیما، زلزله یا سقوط آسانسور)
طرحواره خویشتن تحول نیافته	این افراد آنقدر به افراد نزدیک خود (اغلب یکی از والدین یا هر دو) وابستگی عاطفی دارند که فردیت و موجودیت اجتماعی خود را از دست می‌دهند. باور بنیادین اغلب این افراد آن است که نمی‌توانند بدون حمایت یکدیگر شاد باشند یا به زندگی ادامه دهند. همچنین ممکن است احساس کنند هویت خود را از دست داده‌اند. احساس پوچی، سردرگمی و در موارد شدیدتر مورد سوال قرار دادن وجود انسان از نشانه‌های این طرحواره است.
طرحواره شکست	باور بنیادین این افراد آن است که شکست خورده‌اند یا شکست آن‌ها حتمی است؛ آن‌ها باور دارند که نسبت به همسالان و رقیبان خود در مدرسه، محیط کار یا رقابت‌های ورزشی عقب‌تر هستند. آن‌ها باور دارند احمق، ناکافی، بی استعداد و نادان هستند و از دیگران کمتر موفق هستند.

۳- طرحواره های مرزهای مختل

طرحواره استحقاق و بزرگ منشی

افراد با طرحواره استحقاق خود را شخص خاصی تصور می کنند به راحتی برای رسیدن به خواسته هایشان قوانین را دور می زنند چرا که خود را مستحق آن می دانند و مسیر رسیدن به خواسته شان برایشان اهمیت ندارد صرفا دستیابی در زمان و مکان دلخواه شان مهم می باشد و دنبال روابطی هستند که بر طرفشان تسلط داشته و بتوانند به او بی احترامی کنند و…

طرحواره خویشتن داری ناکافی

کسانی که طرحواره خویشتن داری ناکافی دارند، اغلب عملکرهای ناگهانی و بر پایه هیجان دارند؛ قادر به تمرکز در طولانی مدت نخواهند بود چرا که ذهنشان دائم به شاخه ای دیگر می پرد و با افراد قانون مند سازگار نیستند اغلب به انواع اعتیاد ها درگیر می شوند.

طرحواره	توضیح
طرحواره استحقاق	این فرد باور دارد که از دیگران برتر است و باید حق و حقوق خاصی به او تعلق بگیرد. این افراد نسبت به اصول تعاملات اجتماعی پایبند نیستند و بر این امر که دیگران باید هر چه را می خواهند برایشان فراهم کنند (فارغ از اینکه خواسته‌هایشان واقع بینانه یا قابل دستیابی هست یا خیر) پافشاری می‌کنند. ممکن است به طرز غیر واقع بینانه‌ای بر برتری خود پافشاری کنند یا در برخی موارد بیش از حد با دیگران رقابت کنند یا تلاش کنند بر دیگران تسلط پیدا کرده و رفتارهای آن‌ها را کنترل کنند؛ بدون توجه به اینکه خواسته‌ها و نیازهای آن‌ها چیست.
طرحواره خویشتن داری ناکافی	این افراد در خودکنترلی و تحمل شکست‌هایشان در راه رسیدن به اهداف شخصی مشکل دارند. آن‌ها از ابراز احساسات خود اجتناب می‌کنند. در حالت خفیف‌تر این طرحواره باعث می‌شود فرد از درد، تعارض یا قبول مسئولیت به قیمت از دست دادن رضایت شخصی، تعهد یا انسجام شخصیتی اجتناب کند.

۴- طرحواره های هدایت شدن توسط دیگران

طرحواره اطاعت

این افراد نیازمند خشنود کردن اطرافیان خود حتی غریبه ها بدون قصد ریاکاری هستند. افراد با طرحواره اطاعت دوست دارند مهربان باشند و نظرات خود را بیان نمی کنند چون فکر میکنند اهمیتی ندارد و نمیخواهند دیگران ناراحت شوند و مستقل عمل کردن حتی در کار های کوچک هم برایشان دشوار است و…

طرحواره ایثار

آنهایی که طرحواره ایثار دارند، آنقدر نیاز دیگران را در اولویت قرار داده که نیاز خودشان فراموش می شود و شنونده خوبی برای دیگران هستند اما کمتر خودشان از مشکلاتشان صحبت می کنند. افراد قوی بوده که مسئولیت های زیادی را عهده دار می شوند و به خوبی از دیگران حمایت می کنند.

طرحواره تایید طلبی

اشخاص با طرحواره تایید طلبی نظر دیگران را معیار تایید خود دانسته و دائما در حال تلاش برای دوست داشته شدن حتی از طرف افراد غریبه و کسانی که خودشان آن هارا دوست ندارند نیز هستند؛ برای اینکه دائما مورد تأیید دیگران باشند از بیان نظراتشان خود داری کرده البته گاها به عمد برای آزمودن میزان ارزش خود در نظر دیگران نظر مخالف می دهند و…

طرحواره	توضیح
طرحواره اطاعت	این طرحواره‌ها باعث می‌شود افراد بیش از حد در برابر دیگران تسلیم شوند و اجازه دهند بر آن‌ها تسلط یابند تا از عصبانیت، طرد شدن و تنبیه اجتناب کنند. این افراد معمولاً تصور می‌کنند نیازها، نظرات و احساساتشان برای دیگران مهم نیست و این باور خود را به شکل اطاعت بیش از حد بروز می‌دهد که اغلب منجر به عصبانیت، رفتارهای پرخاشگرانه، از دست دادن کنترل روی احساسات، دردهای روان تنی، پس زدن محبت و سوء مصرف مواد می‌شود.
طرحواره ایثار	این طرحواره باعث می‌شود فرد بیش از حد روی رفع نیازهای دیگران تمرکز کند تا رضایت آن‌ها را به دست آورد. آن‌ها این کار را برای اجتناب از ناراحتی دیگران، اجتناب از احساس گناه یا خودخواه بودن یا حفظ رابطه خود با افرادی که تصور می‌کند به آن‌ها نیازمند هستند انجام می‌دهند. این طرحواره گاهی منجر به این احساس می‌شود که نیازهای خود فرد به قدر کافی ارضا نمی‌شود و افرادی که او از آن ها مراقبت می‌کند از او می‌رنجند.
طرحواره پذیرش جویی یا جلب توجه	این افراد اصرار بیش از حدی روی دریافت تایید، توجه و شناخته شدن از سوی دیگران دارند تا در عوض بتوانند احساس امنیت کرده و احساس خوبی نسبت به خود داشته باشند. اعتماد به نفس چنین افرادی به جای اتکا به ارزش‌های فردی،‌ وابسته به عکس‌العمل‌ها و نظرات دیگران است. گاهی این افراد اصرار بیش از حدی روی ظاهر، مورد تایید قرار گرفتن در اجتماع، پولدار بودن یا موفقیت دارند تا بتوانند تایید، تحسین و توجه بیشتری بگیرند.

۵- طرحواره های هوشیاری افراطی و بازداری

طرحواره منفی گرایی و بدبینی

در طرحواره بدبینی، بدبینی ویژگی آن ها بوده و نسبت به مسائل مربوط به آیند احساس ترس دارند و هرگاه موضوعی خوب پیش رود اصور می کنند قرار مشکلی در پیش باشد و بسیار محتاطانه عمل می کنند چون تصورشان این است اگر دچار اشتباه شوند فاجعه به بار می آید.

طرحواره بازداری هیجانی

دز طرحواره بازداری هیجانی، افراد توان بیان احساسات و هیجانات خود به صورت خود جوش را از دست می دهند و توان اظهار محبت به دیگران را ندارند به عبارتی استدلال و منطق را به هیجان و احساس ترجیح می دهند.

طرحواره معیارهای سرسختانه

افراد با طرحواره معیارهای سرسختانه، سطح انتظارشان از خود بالا بوده و تصورشان این است باید دائما در حال فعالیت باشند تا انسان کار آمدی باشند. هیچ وقت نمی توانند از خودشان راضی باشند، گاها آنقدر مشغول فعالیت نمی شوند که خانواده و اطرلفیان را فراموش می کنند.

طرحواره تنبیه

در طرحواره تنبیه، افراد بخاطر اشتباهاتشان خود را تنبیه کرده و اگر دچار مشکلی شوند خود را مستحق آن می دانند و فکر می کنند و لایق همدردی دیگران نیستند حتی دیگران را هم در صورت خطا تنبیه می کنند و پذیرای عذر خواهی آن ها نیستند. اگر در موقعیتی نیازمند کمک باشند هم از خود عصبانی می شوند و بابت خطا هایشان حس شرمندگی شدیدی دارند.

طرحواره	توضیح
طرحواره بدبینی	این افراد تمرکز زیادی روی جنبه‌های منفی زندگی (فقدان، مرگ، ناامیدی، درد، تعارض، عذاب وجدان، مشکلات حل نشده، اشتباهات، خیانت و … ) دارند و جنبه‌های مثبت زندگی را نادیده گرفته یا کم ارزش می‌بینند. این افراد همیشه فکر می‌کنند که مسائل مالی، کاری و روابط بین فردی آن‌ها به تدریج به بیراهه می‌رود یا جنبه‌های مثبت زندگیشان در نهایت فرو می‌پاشد. این افراد همیشه می‌ترسند اشتباهاتی را مرتکب شوند که منجر به ورشکستگی مالی، فقدان و مورد سوء استفاده قرار گرفتن شود. از آنجا که نتایج منفی احتمالی در ذهن این افراد بیش از حد بزرگنمایی می‌شود، آن‌ها دچار نگرانی‌های مزمن، احتیاط بیش از حد، شک و تردید یا شکایت کردن هستند.
طرحواره بازداری هیجانی	بازداری اعمال، احساسات یا روابط برای اجتناب از طرد شدن، احساس شرم، احساس عدم پذیرش توسط دیگران یا از دست دادن کنترل تکانه‌های شخصی انجام می‌شود. بازداری خشم، بازداری تکانه‌های مثبت (مثل محبت یا خوشحالی)، مشکل در بیان نیازها و یا آسیب پذیری و تاکید بیش از حد بر منطق و نادیده گرفتن احساسات از انواع بازداری هیجانی هستند.
طرحواره معیارهای سختگیرانه	باور بنیادین این افراد آن است که باید استانداردهای سطح بالای رفتاری و عملکردی را که برای خود تعیین کرده‌اند برآورده سازند تا از مورد نقد قرار گرفتن اجتناب کنند. این طرحواره باعث احساس فشار، تلاش بیش از حد و بی وقفه و انتقاد بیش از حد از خود و دیگران می‌شود. معیارهای این افراد شامل کمالگرایی (توجه بیش از حد به جزئیات یا دست کم گرفتن عملکرد خود)، قوانین سختگیرانه در زندگی (معیارهای اخلاقی، فرهنگی و مذهبی غیر واقع بینانه و سختگیرانه) و درگیر شدن بیش از حد در کار برای دستیابی بیشتر به موفقیت است.
طرحواره تنبیه	باور بنیادین این افراد آن است که دیگران برای اشتباهاتشان باید تنبیه شوند. این افراد در صورتی که انتظارات و استانداردهایشان توسط خود یا دیگران برآورده نشود عصبانی و بی‌قرار شده و خود و دیگران را مستحق تنبیه می‌دانند. بخشیدن خود یا دیگران توسط این افراد سخت است چرا که در همدلی با دیگران یا پذیرش نقص‌های دیگران ناتوان هستند.

سبک‌های مقابله‌ای طرحواره‌ ها

در نظریه طرحواره یانگ به عکس‌العمل‌های فرد به طرحواره‌ها سبک مقابله‌ای گفته می‌شود. سبک‌های مقابله‌ای طرحواره های یانگ که شامل افکار، احساسات و رفتارها می‌شوند به عنوان راهی برای اجتناب از درد و تجربه احساسات ناشی از یک طرحواره خاص به وجود می‌آیند.

سبک‌های مقابله‌ای در دوران کودکی مفید بودند؛ چرا که می‌توانستند ما را نجات دهد. اما در جوانی می‌توانند طرحواره‌ها را فعال کنند. قانون خاصی درباره سبک مقابله‌ای و یک طرحواره خاص وجود ندارد. در واقع سبک‌های مقابله‌ای ارتباط زیادی با خلق و خوی فرد یا سبک‌های مقابله‌ای که از والدین خود آموخته است دارند.

همچنین سبک‌های مقابله‌ای از فردی به فرد دیگر با هم تفاوت دارند. ممکن است دو نفر به یک طرحواره پاسخ مشابه یا کاملاً متفاوتی بدهند. همچنین در طول زمان ممکن است سبک مقابله‌ای یک فرد در برابر یک طرحواره تغییر کند.

سه سبک مقابله ای در نظریه طرحواره های یانگ عبارتند از:

۱- سبک مقابله‌ای تسلیم

در این سبک مقابله‌ای فرد طرحواره را می‎پذیرد و در برابر آن تسلیم می‌شود. در نتیجه رفتارهایی را بروز می‎دهد که باعث قدرتمندتر شدن یا ادامه یافتن الگوی طرحواره می‌شود. مثلاً اگر در کودکی در پاسخ به نادیده گرفته شدن عاطفی سبک مقابله‌ای تسلیم را در پیش گرفته باشید، ممکن است در بزرگسالی هم وارد رابطه ای شوید که از نظر عاطفی نادیده گرفته می‌شوید.

۲- سبک مقابله‌ای اجتناب

در این سبک مقابله‌ای فرد تلاش می کند از فعالیت‌ها یا موقعیت‌هایی که باعث فعال شدن طرحواره یا احساس آسیب پذیر بودن در او می‌شوند دوری کند. اجتناب از طرحواره می‌تواند باعث افزایش احتمال سوء مصرف مواد، رفتارهای پرخطر یا تکانشی و سایر رفتارهای ناسالم برای پرت کردن حواس و اجتناب از طرحواره شود.

۳- جبران افراطی

در این سبک مقابله‌ای فرد تلاش می کند تا در جهت کاملاً مخالف با طرحواره‌اش عمل کند. ممکن است این کار یک پاسخ درست به طرحواره ها به نظر بیاید اما جبران افراطی معمولاً بیش از حد مشکل ساز می‌شود. جبران افراطی می‌تواند باعث اعمال و رفتارهای تهاجمی، واکنش‌های شدید یا بی عاطفگی شده و ارتباط فرد را با اطرافیانش تحت تاثیر قرار دهد.

سبک‌های طرحواره ها

در طرحواره درمانی «سبک» به ذهنیتی گفته می‌شود که وضعیت عاطفی کنونی و نحوه تعامل فرد با آن را شامل می‌شود. به بیان دیگر یک سبک ترکیبی از طرحواره‌های فعال و سبک‌های مقابله‌ای است. سبک‌های طرحواره ها به روانشناس کمک می‌کنند تا طرحواره‌ها را گروه‌بندی کرده و آن‌ها را به عنوان یک وضعیت ذهنی مستقل (به جای ویژگی‌های فردی) در نظر بگیرد.

بهترین تست شخصیت شناسی؛ کدام تست برای شما مناسب است؟

سبک‌های طرحواره ای در چهار دسته تقسیم می‌شوند:

• سبک کودک: احساسات و رفتارهای کودکانه
• سبک‌های مقابله‌ای ناسازگار: تلاش برای اجتناب از آسیب دیدن عواطف که در نهایت منجر به تقویت طرحواره می‌شود.
• سبک‌های والدین ناسازگار: درونی سازی صدای والدین متوقع، منتقد یا تنبیه‌گر
• سبک بزرگسال سالم: عملکرد سالم فرد

هدف طرحواره درمانی چیست؟

در طرحواره درمانی به کمک درمانگر:

• طرحواره ها را شناخته و شروع به درمان آن‌ها می‌کنید.
• سبک‌های مقابله‌ای را که بر سر راه نیازهای عاطفی قرار گرفته‌اند شناسایی می‌کنید.
• الگوهای رفتاری و احساسی که در نتیجه طرحواره‌ها ایجاد شده‌اند تغییر می‌دهید.
• یاد می‌گیرید چطور برای رفع نیازهای عاطفی اساسی خود از طریق سالم اقدام کنید.
• یاد می‌گیرید زمانی که یک نیازتان برآورده نمی‌شود چطور با استرس و فشار روانی حاصل از آن مقابله کنید.

در نهایت همه این‌ها به شما کمک خواهند کرد تا یک شخصیت بزرگسال سالم و قوی را بسازید.

تکنیک‌ های طرحواره درمانی

طرحواره درمانی به تکنیک های CBT و تکنیک های تجربی و متمرکز بر احساسات در طول درمان اشاره می کند. بر روی نیازهای اصلی خاص، از جمله احساس امنیت و دلبستگی، شفقت به خود، آزادی، و توانایی بازی و لذت بردن از زندگی تمرکز می کند. در یک جلسه، یک درمانگر ممکن است از تکنیک‌ های طرحوارهد رمانی مختلفی برای کمک به مراجعان استفاده کند.

فلش کارت ها

در طول یک جلسه طرحواره درمانی، یک درمانگر ممکن است فلش کارت های طرحواره درمانی را در اختیار مراجع قرار دهد تا سؤالات مربوط به احساسات فعلی و طرحواره ای را که فکر می کند ممکن است تجربه می کند، پر کند. مراجعان ممکن است به خواندن فلش کارت‌ها ادامه دهد تا راه‌های مثبتی پیدا کند که خودش یا دیگران بتوانند نیازهایشان را در زمان حال برآورده کنند.

یادداشت های روزانه

یادداشت های طرحواره ای نیز برای بیماران توصیه می شود. آنها بیماران را راهنمایی می کنند تا تجربیات خود را در هنگام ایجاد طرحواره ها درک کنند. مراجع می تواند پیشرفت خود را در مقایسه با مفاهیم نظری که طی جلسات درمانی با آنها آشنا می شود ثبت کند.

تصویرسازی

تصویرسازی به افراد امکان می‌دهد رویدادهای نامطلوب دوران کودکی را کشف کنند و بهتر درک کنند که چگونه طرحواره‌های ناسازگارشان ممکن است ایجاد شده باشد. در طی تمرینات تصویرسازی، ممکن است از مراجعان خواسته شود که تصاویر یا صحنه هایی از هر چیزی که با خاطرات یا تجربیات آنها مرتبط است را تصور کنند. برای مثال، آنها ممکن است گفتگو با افرادی را تصور کنند که به آنها آسیب رسانده اند یا وانمود کنند که شرایط ایده آل برآورده شده است، و تصور کنند که چگونه به نظر می رسد. این تصویر ممکن است آزادی ذهنی را از خاطرات ناراحت کننده فراهم کند.

---

منابع: Schema Therapy, Health Line

سوالات متداول

طرحواره چیست؟

طرحواره‌ پیش زمینه‌‌هایی هستند که بر اثر تجربه های زیاد در وجود انسان شکل می‌گیرند و مانند یک عینک درد فرد را به دنیا و محیط پیرامونش تغییر می‌دهند.

طرحواره‌ها چه کاربردی در زندگی ما دارند؟

در واقع طرحواره‌ها به ما نشان می‌دهند که دنیا را باید از پشت چه عینکی ببینیم، حقیقت با آن چیزی که ما از پشت عینک مشاهده می‌کنیم املا متفاوت است.

تست طرحواره یانگ چیست؟

تست طرحواره یانگ یا تست تله های زندگی برای یافتن طرحواره‌های ناسازگار اولیه یک شخص طراحی شده است که از تجربیات ناخوشایند و منفی دوران کودکی فرد نشات می‌گیرد.

در چه زمان‌هایی استفاده از تست یانگ توصیه می‌شود؟

تست طرحواره یانگ در موقعیت‌های مختلفی در زندگی افراد نقش آفرینی می‌کند. پس در لحظاتی چون انتخاب همسر، انتخاب شغل و استدلال منطقی برای شیوه تفکر می‌توان به سراغ تست طرحواره رفت.