اکثر افراد در طول زندگی و به خصوص در دوران نوجوانی، ممکن است احساس کرده باشند، که کسی آن ها را درک نمی کند و با دیگران متفاوت هستند. این احساس، گذرا بوده و بعد از مدتی کاهش می باید. اما هسته اصلی طرحواره انزوای اجتماعی، احساس متفاوت بودن با دیگران، تعلق نداشتن به جایی و دور بودن از اجتماع، به شکل تقرییا همیشگی است. افراد در این شرایط، احساس منفی ناشی از کنار گذاشته شدن و بی تفاوتی دیگران به خود را تجربه می کنند. طرحواره انزوای اجتماعی، پیچیده تر و شدیدتر از حالات خجالت و کم رو بودن است. در این مطلب درباره نشانه های طرحواره انزوای اجتماعی و گوشه گیری، علل و روش های درمانی آن صحبت کرده ایم.
طرحواره انزوای اجتماعی چیست؟
طرحواره انزوای اجتماعی (Isolation schema)، یا طرحواره بیگانگی و کناره گیری اجتماعی، شامل از دست دادن مطلق یا تقریباً کامل تعامل بین فرد و جامعه است، که یکی از انواع طرحواره های ناسازگار ۱۸ گانه مطرح شده، توسط جفری یانگ است. طرحواره انزوای اجتماعی باعث دوری گزینی، انزوا و کناره گیری از جمع های دوستانه و اجتماعی خواهد شد. افراد به دلیل عدم احساس تعلق به جایی یا چیزی، از حضور در گروه های مختلف و رفتار های اجتماعی، اجتناب می کنند. معمولا افرادی مانند معلولین ذهنی یا جسمی و حرکتی، افراد همجنسگرا، فرزندان افراد بسیار معروف، اشخاص دارای نقص های ظاهری، افراد خیلی فقیر یا خیلی ثروتمند و افراد باهوش که دارای شرایطی نسبتا متفاوت با یگران هستند، درگیر طرحواره انزوای اجتماعی و کناره گیری می شوند.
مطلب مرتبط با انزوا: اختلال شخصیت اسکیزوئید؛ علائم، علل و راهکارهای درمانی
تله انزوای اجتماعی، در صورت درمان نشدن منجر به تنهایی، احساس بی کسی و افسردگی می شود. افراد در طرحواره انزوای اجتماعی، احساس بیگانگی شدیدی با افراد و اجتماع دارند. داشتن چنین افکار و احساساتی، باعث ایجاد حس پوچی و لذت نبردن از شرایط زندگی می شود. تله انزوای اجتماعی ممکن است به مرور زمان باعث کم حرفی افراد شود، چرا که فکر می کنند دیگران برای حرف های آنان ارزشی قائل نبوده و علاقه ای به همصحبتی با آن ها ندارند. افراد با تله انزوای اجتماعی احساس می کنند که با دیگران بیگانه هستند، هیچ شباهتی با افراد نداشته و دیگران، علاقه ای به ارتباط برقرار کردن با آن ها ندارند.
طرحواره مرتبط: طرحواره بی اعتمادی چیست؟ نشانه ها، علت و درمان
طرحواره چیست؟
طرحواره، عبارت است از الگوهای ذهنی و رفتاری ابتدایی، که در نتیجه تعامل افراد با والدین یا مراقبین اصلی خود، در سال های اولیه کودکی شکل می گیرد. طرحواره ها شیوه فکر، رفتار و ارتباط افراد با جهان پیرامون خود را مشخص می کنند. در صورت عدم شکل گیری مناسب طرحواره ها، افراد دچار ناسازگاری و مشکل در طول زندگی خود خواهند شد.
نشانه های طرحواره انزوای اجتماعی
تله انزوای اجتماعی، دارای علائمی است که مشاهده آن ها در رفتار افراد می تواند به درک بهتر آن ها کمک کند. اغلب علائم افراد با احساس بیگانگی، انزوا و دوری از دیگران همراه است. نشانه های طرحواره انزوای اجتماعی عبارت اند از:
- احساس عمیق و شدید تنهایی
- ترجیح به تنهایی و دوری گزینی از افراد و جوامع
- احساس نداشتن تعلق به هیچ کجا
- ناتوانی در برقراری ارتباط با افراد
- احساس دور بودن از گروه های دوستانه
- تلاش بیش از حد برای مورد قبول واقع شدن توسط دیگران
- احساس متفاوت بودن میان خانواده خود با دیگران
- سعی در پنهان کردن خود از دیگران
- مقایسه کردن دائمی خود با دیگران
- احساس نداشتن شباهت به دیگران و متفاوت بودن
- کم حرفی و خجالتی بودن بیش از حد
- احساس بی ارزشی و عزت نفس پایین
- دوری گزینی و کناره گیری از جمع
- احساس درک نشدن توسط دیگران
قدم اول برای سلامت روان خودت: دریافت کمک از بهترین روانشناس تهران
علت طرحواره انزوای اجتماعی
دلایل زیادی می تواند باعث شکل گیری و بروز طرحواره انزوای اجتماعی شود، که یکی از مهمترین زمینه های ایجاد تله انزوای اجتماعی در افراد، رفتار های ناسالم و مشکل آفرین والدین، در دوران کودکی است. علت ایجاد طرحواره انزوای اجتماعی شامل موارد زیر است:
- بی توجهی به نیاز های کودک
- رفتار متفاوت والدین با فرزندان
- تنبیه کودک توسط والدین
- متفاوت بودن با دیگران
- شرایط خاص خانوادگی
- عدم برقراری رابطه عاطفی والدین با کودک
تله انزوای اجتماعی و بی توجهی به نیاز های کودک
یکی از دلایل اصلی و مهم تاثیر گذار بر شکل گیری تله انزوای اجتماعی در افراد، بی توجهی والدین نسبت به نیاز های فرد، به خصوص نیاز های اولیه دوران کودکی است. در چنین شرایطی کودک بدون برآورده شدن نیاز های اساسی و مهم خود، احساس می کند کسی به او توجه نکرده و برای دیگران ارزش ندارد. به همین در سنین بالاتر و بزرگسالی نیز ممکن است، احساس نداشتن اهمیت برای دیگران و دوست نداشتنی بودن داشته باسد.
بیشتر بخوانید: طرحواره ایثار چیست؟ ویژگی های طرحواره ایثارگری و درمان آن
رفتار متفاوت والدین با فرزندان و طرحواره انزوای اجتماعی
از دیگر علت های زمینه ساز، برای شکل گیری طرحواره انزوای اجتماعی، رفتار های متفاوت و ناعادلانه والدین هنگام برخورد با فرزندان است. زمانی که کودک دارای خواهر یا برادر بوده و والدین با آن ها به شکلی متفاوت رفتار کنند، کودک احساس عدم تعلق و تنهایی پیدا خواهد کرد. همین موضوع می تواند باعث شود تا کودک در بزرگسالی نیز، احساس کند که دیگران با او به شکل متفاوتی رفتار می کنند.
تنبیه کودک توسط والدین و انزوای اجتماعی
والدینی که در شیوه فرزند پروری خود، دست به تنبیه کلامی و جسمی می زنند؛ زمینه را برای شکل گیری طرحواره انزوای اجتماعی فراهم می کنند. چرا که عزت نفس کودک هنگام تنبیه شدن، از بین رفته و باعث احساس دوست نداشته شدن، خواهد کرد. در نتیجه ممکن است برای اجتناب از تنبیه و خشونت های کلامی و فیزیکی والدین، از حضور در جمع های خانوادگی اجتناب کند.
مطلب مفید: طرحواره استحقاق؛ علائم، علت، انواع و درمان طرحواره بزرگ منشی
انزوای اجتمای و متفاوت بودن با دیگران
در شرایطی که افراد، به دلیل نقص های ظاهری، هوشی و مشکلات جسمی، احساس متفاوت بودن با دیگران داشته باشند؛ ممکن است دچار طرحواره انزوای اجتماعی شوند. به طور مثال فرد به دلیل داشتن یک مشکل پوستی و یا نقصی در صورت و اندام های خود، احساس می کند که دیگران او را همانطور که هست؛ نخواند پذیرفت و در نتیجه از حضور در جمع اجتناب کرده و احساس تنهایی می کند.
جهت مطالعه بیشتر کلیک کنید: طرحواره محرومیت هیجانی چیست؟ نشانه ها، علت و درمان
شرایط خاص خانوادگی و انزوای اجتماعی
از دیگر علت های ایجاد کننده طرحواره انزوای اجتماعی و بیگانگی، شرایط خاص خانوادگی است. خانواده هایی که درگیر مشکلات مالی و فقر هستند، معمولا نمی توانند مانند دیگر خانواده ها زندگی کرده و فرزندان آن ها نیز احساس متفاوت بودن از دیگران را خواهند داشت. همین موضوع می تواند باعث کناره گیری فرزندان خانواده های دارای مشکلات مالی از جمع ها و رفت و آمد های دوستانه داشت.
همچنین بخوانید: اختلال اضطراب اجتماعی؛ نشانه ها، علل و راهکارهای درمان