اگر شما هم از دسته افرادی هستید که در طول زندگی خود افکاری دارید که اگر کسی که دوستش دارم، من را رها کند چه می شود؟ هیچکس من را دوست نخواهد داشت و آدم های زندگی ام من را تنها گذاشته اند؛ احتمالا درگیر طرحواره رهاشدگی شده اید. طرحواره رهاشدگی یا تله رهاشدگی یک باور بنیادین است که در آن افراد احساس رها شدن و طرد شدگی از طرف اطرافیان و ترس زیاد نسبت به از دست دادن افراد مهم زندگی خود دارند.
پزشک خوب در حال برگزاری دوره آنلاین گروه درمانی با موضوع خودشناسی بر اساس تله های زندگی است. برای شرکت در دوره یا کسب اطلاعات بیشتر از طریق دکمه زیر اقدام کنید.
طرحواره چیست؟
طبق نظر جفری یانگ بنیان گذار نظریه طرحواره درمانی، طرحواره عبارت است از، الگوهای ثابت فکری و رفتاری شامل افکار و احساسات منفی و ناکارآمدی که در اوایل زندگی و بر اساس نیازهای اساسی افراد شکل می گیرند. این الگوهای منفی در طول زندگی فرد تکرار شده و گسترش پیدا می کنند و مانعی برای دستیابی به اهداف و برآورده شدن دیگر نیازهای افراد است.
طرحواره رهاشدگی چیست؟
طرحواره رها شدگی (Abandonment schema) شامل احساس بی ثباتی در روابط نزدیک وصمیمی یا نداشتن اعتماد به نفس لازم برای نزدیک شدن به افراد از ترس تنها شدن و طرد شدن است. طرحواره رهاشدگی، یا تله رهاشدگی در روانشناسی، یکی از ۱۸ طرحواره اصلی مطرح شده در رویکرد طرحواره درمانی است که توسط جفری یانگ مطرح شده است.
تله رهاشدگی شامل این احساس است که دیگران قادر به ادامه روابط عاطفی و ارتباط صمیمانه با افراد نخواهند بود، زیرا از نظر عاطفی ناپایدار و غیرقابل پیش بینی هستند. به عنوان مثال، رفتارهایی که بر اثر عصبانیت از افراد سر می زند مانند پرخاشگری باعث برانگیختن احساس رها شدگی میشود. طرحواره رها شدگی همچنین به ترس مداوم و شدید از احساس طرد و ترک شدن توسط افراد اشاره دارد. تله رهاشدگی می تواند بر اثر تجربیات آسیب زا دوران کودکی از جمله ترک یا طرد شدن توسط والدین یا مراقب ایجاد شود.
از دست ندهید: چرا در رابطه سمی می مانیم؟ ۱۷ دلیل ترک نکردن رابطه سمی
نشانه های طرحواره رهاشدگی
افرادی که دارای تله رهاشدگی یا تله ترک شدگی هستند، دائما نگران این موضوع اند که افراد مهم زندگی شان به شکلی خواسته یا ناخواسته آن ها را ترک کنند. این افراد همانند کسانی که دارای سبک دلبستگی نا ایمن هستند، علائم اضطراب گونه از خود بروز داده و ممکن است زمان زیادی را صرف نگرانی در مورد احتمال ترک شدن توسط دیگران کنند. همچنین معمولا به جای تمرکز روی واقعیت یک اتفاق که در حال رخ دادن است، پیش بینی های فاجعه آمیز می کنند. نشانه های افراد دارای طرحواره رهاشدگی عبارت است از:
- از ترس رها شدن به شکلی افراطی به دیگران می چسبند
- احساس غیر واقعی دوست نداشتنی بودن دارند
- هنگام بی خبری از افراد مهم زندگی مثل همسر شدیدا مضطرب می شوند
- همیشه به دنبال نشانه هایی از تغییر احساسات در شریک عاطفی خود هستند
- به دلیل احساس اضطراب شدید از آدم ها دور شده یا روابطشان را خراب می کنند
- نگرانی از ترک شدن توسط دیگران باعث می شود تا خود واقعی شان را مخفی کنند
- احساس ترک شدن توسط شریک عاطفی قبل از آنکه واقعا اتفاق بی افتد
- در روابط عاطفی، نیازهای خود را نادیده می گیرند و سعی در راضی نگه داشتن دیگران دارند
- سکوت و حرف نزدن افراد ترس شدید از جدایی در افراد ایجاد می کند
- دائما به دنبال اطمینان یافتن از ماندن افراد در زندگی خود هستند
- نسبت به برقراری رابطه افراد نزدیک خود با دیگران احساس حسادت دارند
اگر شما هم نشانه های گفته شده را دارد، از بهترین روانشناس تهران کمک بگیرید
علت طرحواره رهاشدگی
طرحواره رهاشدگی در دوران کودکی می تواند به دلایل متفاوتی مانند برآورده نشده نیازها در کودکی، ارتباط ناسالم و ناکافی با والدین یا مراقب به دلایل مختلفی مثل اختلال روانی والدین، مشکلات زندگی و… ایجاد شود. در چنین شرایطی که کودک احساس تنها شدن یا رها شدن می کند به مرور طرحواره ای در ذهن او شکل میگیرد که یانگ آن را طرحواره رهاشدگی نامید. از علت های تله رهاشدگی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
مرگ والدین یا مراقب
مرگ والدین یا مراقبان باعث ایجاد محرومیت از رابطه عاطفی و محبتی می شود که کودک در ارتباط با آن ها دریافت کرده است. در چنین شرایطی کودک از وجود کسی که نیاز های جسمی و عاطفی او را برآورده ساخته و به او وابسته شده است محروم می شود. این اتفاق می تواند باعث ایجاد طرحواره رهاشدگی در افراد شود.
بی توجهی به نیازهای فرزندان
همه افراد و بخصوص کودکان دارای نیازهایی هستند که بخشی از آن ها باید توسط والدین رفع شود، مانند نیاز به مراقبت نوزاد که توسط والدین ارضا می شود. چنانچه نیازهای ابتدایی و اساسی افراد در طول دوران رشد توسط والدین رفع نشده و نسبت به آن ها بی توجهی صورت بگیرد، زمینه شکل گیری طرحواره رهاشدگی یا تله رهاشدگی در افراد ایجاد می شود.
مطالعه بیشتر: طرحواره محرومیت هیجانی چیست؟ نشانه ها، علت و درمان
بدرفتاری والدین
بدرفتاری و رفتارهای پرخاشگرانه والدین مانند تنبیه جسمی و رفتاری می تواند احساس تنها ماندن و رها شدگی را در کودک ایجاد کند. در چنین شرایطی، کودکی که به دنبال کسب حمایت عاطفی و محبت از والدین است، توسط آن ها طرد می شود.
تنها ماندن طولانی
والدینی که به دلایل مختلفی از جمله شغل، بستری شدن های متعدد به دلیل بیماری یا جدایی و طلاق، مجبور به تنها گذاشتن کودک خود هستند. احساس تنهایی شدیدی را در کودک خود ایجاد می کنند، که این احساس تنهایی می تواند پیش زمینه شکل گیری طرحواره رهاشدگی افراد در بزرگسالی شود.
مطلب مرتبط: طرحواره ایثار چیست؟ ویژگی های طرحواره ایثارگری و درمان آن
تنش در خانواده
گاهی اوقات تنش و درگیری های شدید در خانواده باعث ایجاد احساس تنهایی، تله رهاشدگی و بی ثباتی در افراد به خصوص فرزندان می شود. این دعواهای خانوادگی چنانچه تداوم داشته و حل و فصل نشوند، می توانند باعث شکل گیری طرحواره رهاشدگی در افراد شوند.
طرحواره رهاشدگی و بی ثباتی
بی ثباتی و نوسانات شدید در روابط از جمله، دل بستن های مکرر به افراد و به نتیجه نرسیدن روابط باعث ایجاد احساس بی اعتمادی در افراد می شود. افرادی که در زندگی خود روابط چالش بر انگیز و پر نوسان داشته اند ممکن است درگیر تله طرحواره رهاشدگی شوند.
سایر طرحواره ها: طرحواره خویشتن تحول نیافته چیست؟ علائم، علل و درمان تله گرفتاری
کارکرد مغز
بخشی از مغز به نام آمیگدال که در رفتارهایی مثل احساس اضطراب و نا امنی دخیل است، ممکن است به دلیل رفتارهایی که والدین یا مراقبان با افراد به خصوص در سنین نوجوانی اجام می دهند حساس شود. بنابراین وقتی این افراد بزرگ تر شده و با افرادی روبرو می شوند که رفتارهایی مشابه والدین یا مراقبان را از خود نشان میدهند، طرحواره رها شدگی آن ها فعال میشود.
ایجاد ترس از تنهایی توسط والدین
گاهی اوقات والدین کودک خود را به دلیل کار بدی که انجام داده یا ننوشتن تکالیف تهدید به ترک می کنند. مانند مادری که به کودک خود می گوید فردا که از مدرسه بیایی من دیگر در خانه نیستم، یا والدینی که به کودک می گویند دیگر او را دوست ندارد. این رفتارهای طرد کننده باعث حساسیت کودک شده و زمینه بروز تله رهاشدگی را فراهم می کند.
ترس از طرد شدن و رها شدگی و مهارتهای مورد نیاز برای مقابله با آن
طرحواره رهاشدگی در کودکان
کودکان نسبت به بزرگسالان مهارت کمتری در تنظیم افکار و احساسات خود دارند. علام طرحواره رهاشدگی در کودکان به شکل های متفاوتی نسبت به بزرگسالان بروز پیدا می کند. این علائم می تواند رفتار های پرخاشگرانه، دلتنگی شدید، بهانه گیری و اضطراب باشد. کودکان دارای طرحواره رها شدگی ممکن است در مدرسه مشکلاتی همچون عدم تمرکز و کاهش پیشرفت تحصیلی داشته باشند.
اضطراب جدایی در کودکان که یک اختلال روانی مربوط به دوران کودکی است می تواند با تله رهاشدگی کودکان همپوشانی داشته باشد. اضطراب جدایی، معمولاً بین ۶ تا ۱۲ ماهگی شروع شده و در حدود ۳ سالگی به اوج خود. دراین اختلال کودک نسبت به دوری و ترک شدن توسط والدین یا مراقبان واکنش های شدید و ناسازگار نشان می دهد. اضطراب جدایی دارای علائمی است که شبیه علائم کودکان دارای طرحواره رهاشدگی است، این علائم عبارت اند از:
- کودک دوست ندارد توسط والدین یا مراقب ترک شود
- گریه کردن یا پرخاشگری هنگامی که کودک را تنها می گذارند
- چسبیدن بیش از حد کودک به مادر یا پدر حتی در جمع دوستان
- ترس از افتادن اتفاقات بد برای والدین بعد از جدایی از آن ها
- کودک به تنهایی جایی نمی رود
ذکر این نکته ضروری است که داشتن اضطراب جدایی در کودکی نمی تواند لزوماً به معنای داشتن طرحواره رهاشدگی در بزرگسالی باشد. بلکه تنها می تواند علامت خطری برای زمینه سازی وقوع تله رهاشدگی باشد.
برای مطالعه بیشتر درباره طرحواره درمانی مطلب تست طرحواره یانگ آنلاین؛ انواع طرحواره ها و تکنیک های طرحواره درمانی را بخوانید
طرحواره رهاشدگی و ازدواج
طرحواره رهاشدگی در رابطه با ایجاد ترس از