کمک و یاری رساندن به دیگران، تلاش برای رفع مشکلات اطرافیان از جمله کار هایی است که انجام آن ها توسط همه افراد پسندیده و قابل احترام است.چرا که انسان ها همواره باید با نوع دوستی دست یکدیگر را گرفته و در مشکلات کنار یکدیگر باشند. اما اگر این کمک کردن و فداکاری ها توسط بعضی افراد به عنوان یک وظیفه و اجبار باشد و خود را در هر شرایطی ملزم به کمک به دیگران کنند چه می شود؟ در این شرایط افراد درگیر طرحواره ایثار می شوند که عبارت است از: نادیده گرفتن خود و نیاز های شخصی به منظور کمک به دیگران حتی در شرایطی که خود فرد نیازمند کمک بیشتری است. افراد دارای طرحواره ایثار چنانچه خود را وقف کمک افراطی به دیگران نکرده و اولویت های اطرافیان را مقدم بر نیاز های خود ندانند، احساس گناه و عذاب وجدان خواهند داشت، در نتیجه خود را قربانی دیگران می کنند. در ادامه مطلب درباره این موضوع که طرحواره ایثار چیست؟ نشانه های طرحواره ایثار، علت طروحواره ایثار و راه های مقابله با آن صحبت کرده ایم.
پزشک خوب در حال برگزاری دوره آنلاین گروه درمانی با موضوع خودشناسی بر اساس تله های زندگی است. برای شرکت در دوره یا کسب اطلاعات بیشتر از طریق دکمه زیر اقدام کنید.
طرحواره ایثار چیست؟
طرحواره ایثار (Self-Sacrifice Schema)، طرحواره ایثارگری یا طرحواره از خود گذشتگی یکی از ۱۸ طرحواره اصلی و بنیادین مطرح شده توسط جفری یانگ ابداع کننده رویکرد طرحواره درمانی است. طرحواره ایثار شامل تمركز افراطی بر برآورده كردن خود خواسته نیازهای دیگران در موقعیتهای مختلف زندگی، به بهای نادیده گرفتن خود است. افراد دارای طرحواره ایثار و از خود گذشتگی، مراقبت از دیگران را مهمتر از اولویت های خود دانسته و به شکلی افراطی و بیش از حد در برابر دیگران احساس مسئولیت می کنند. این افراد نیاز های شان را نادیده گرفته و خود را وقف دیگران می کنند. افراد دارای طرحواره ایثارگری چنانچه برای دیگران کاری انجام نداده یا خواسته آنان را برآورده نکنند احساس گناه و عذاب وجدان زیادی خواهند داشت.
افراد با طرحواره ایثار احساسات خود را سرکوب می کنند و فکر می کنند زمانی دوست داشتنی خواهند بود که درخواست های دیگران را انجام داده و خود را در اختیار آن ها بگذارند. طرحواره ایثار یا طرحواره ایثارگری ممکن است احساس مورد سو استفاده واقع شدن را در افراد بر انگیخته کند، اما فرد دارای طرحواره ایثار و دلسوزی نمی تواند از انجام دادن کار برای دیگران و اولویت قرار دادن اطرافیان نسبت به خودش دست بردارد.
در نتیجه این رفتار ها؛ دیگران پر توقع شده و نه تنها در ازای انجام کارها توسط افراد ایثارگر و فداکار قدردانی و تشکر نکرده بلکه ممکن است از او عصبانی هم بشوند. وجود تله ایثار باعث می شود تا افراد از ترس کنار گذاشته نشدن توسط دیگران خواسته های آن ها را پیش از کار های خود به انجام برسانند.
مطلب مفید: شناخت ویژگیهای افراد مهرطلب، ازدواج با شخصیت مهرطلب
طرحواره چیست؟
طرحواره در روانشناسی و به طور کلی مفهوم طرحواره، اشاره به الگوهای تقریبا ثابت در فکر و رفتار افراد دارد که در سنین کودکی و بر اساس تجارب اولیه با والدین یا دیگر مراقبان شکل گرفته است. جفری یانگ کسی بود که برای اولین بار ۱۸ طرحواره ناسازگار که باعث ایجاد مشکل در زندگی افراد می شوند را مشخص کرده و طرحواره درمانی را برای درمان و حل و فصل مشکلات افراد با طرحواره های ناسازگار که یکی از آن ها طرحواره ایثار است، ابداع کرده است.
برای آشنایی بیشتر با انواع طرحواره ها بخوانید: تست طرحواره یانگ آنلاین؛ انواع طرحواره ها و تکنیک های طرحواره درمانی
نشانه های طرحواره ایثار
انجام کار خیر و داوطلبانه برای حل مشکلات و مسائل اطرافیان به هیچ وجه کار اشتباه و بدی نیست. اما زمانی که انجام کار های دیگران یا کمک به آن ها برای رفع مشکلاتشان به شکل یک وظیفه و با نادیده گرفتن خود انجام شود آن وقت است که این رفتار مشکل ساز می شود. برای تشخیص این که چه کسی دارای تله ایثار است باید به ویژگی های این طرحواره در رفتار افراد توجه شود. نشانه های طرحواره ایثار عبارت اند از:
- برای انجام کار های دیگران بدون درخواستشان پیش قدم میشوند
- بیشتر از خود به دیگران فکر می کنند
- هر زمان که کسی از آنها کاری بخواهد، کار خود را کنار می گذارند
- بیشتر از اندازه ای که باید برای دیگران کار انجام می دهند
- بدون آنکه دیگران برای انجام کار خود تلاش کنند، آن ها کار را انجام می دهند
- توانایی “نه” گفتن در برابر خواسته های دیگران را ندارند
- هیچ وقت از دوندگی برای انجام کار های دیگران احساس خستگی نمی کنند
- برای جلوگیری از رنج بردن دیگران خود را وقف انجام امور آن ها می کنند
- احساسات ونیاز های خود را نادیده می گیرند
- اگر کار ها و نیاز های خود را مقدم بر دیگران بدانند، احساس خود خواهی می کنند
- نادیده گرفتن نیاز ها وخواسته های خودشان
- احساس ترس از رها شدن توسط دیگران
- احساس گناه و عذاب وجدان در برابر دیگران
- احساس مورد سو استفاده واقع شدن توسط دیگران
- در تعیین حد و مرز با دیگران مشکل دارند
- فکر می کنند برای دوست داشتنی بودن باید حتما خود را در اختیار دیگران بگذارند
طرحواره ایثار ممکن است با ویژگی فداکاری یا طرحواره اطاعت همپوشانی داشته باشد. اما طرحواره ایثار دارای تفاوتهای کلیدی با طرحواره اطاعت و همچنین فداکاری است که در ادامه در مورد آن می خوانید:
اگر شما هم نشانه های بالا را دارا هستید برای کمک به خود می توانید با بهترین روانشناس تهران مشورت کنید
طرحواره ایثار و اطاعت
افرا با طرحواره ایثار احتمالا افراد مطیعی هستند اما طرحواره اطلاعت یک طرحواره مجزاست. هر دو طرحواره ایثار و اطاعت نیاز ها و خواسته های خود را نادیده گرفته، کار های دیگران را اولویت قرار داده و خود را فدای اطرافیان می کنند. این افراد با نادیده گرفتن خود،سعی می کنند تا کاری کنند که دیگران رنجی را متحمل نشوند. اما تفاوت کلیدی و مهم بین طرحواره ایثار و طرحواره اطاعت در این است که افراد دارای طرحواره ایثار دارای والدینی منفعل بوده و به خواست خود، وظایف و مسئولیت دیگران را انجام داده و خودشان را برای دیگران فدا می کنند؛ اما افراد در طرحواره اطاعت والدینی مستبد و زور گو داشته و به دلیل ترس از تنبیه و از روی اجبار کار های دیگران را به دوش کشیده و فداکاری می کنند.
مطالعه بیشتر: طرحواره استحقاق؛ علائم، علت، انواع و درمان طرحواره بزرگ منشی
طرحواره ایثار و فداکاری
فداکاری یک عمل و ویژگی رفتاری شایسته و قابل تقدیر است. در فداکارای افراد از احساس نوع دوستی برخوردار بوده و در جهت به رفاه حال اطرافیان چنانچه کاری از دستشان بر بیاید انجام می دهند. اما در طرحواره ایثار افراد از روی عذاب وجدان و برای رهایی از احساس گناه خود را وقف دیگران میکنند. افراد فداکار خود را در اولویت می دانند اما افراد با طرحواره ایثار دیگران و نیاز های آن ها را مقدم بر خود می دانند.
مطالعه مرتبط: طرحواره اطاعت چیست؟ نشانه ها، علل و راه درمان تله اطاعت
علت طرحواره ایثار
عوامل ایجاد همه طرحواره ها از جمله طرحواره ایثار و دلسوزی به گذشته و به خصوص دوران کودکی افراد بر می گردد. چرا که شیوه تفکر افراد درباره دنیای اطراف و دیگران غالبا در کودکی و در ارتباط با والدین و مراقبان شکل می گیرد. طرحواره ایثار و از خودگذشتگی دارای علت های متفاوتی است که عبارت اند از:
کمبود توجه و محبت و طرحواره ایثارگری
کودکانی که به اندازه کافی و به شکل طبیعی مورد مهر و محبت والدین قرار نگرفته و به اندازه کافی توسط پدر و مادر توجه دریافت نمی کنند. سعی می کنند تا با انجام دادن کار هایی که وظیفه و مسئولیت آن ها نیست توجه و محبت والدین را جلب کنن