کسب موفقیت در زندگی و پیشرفت در اکثر زمینه های شغلی، تحصیلی و اجتماعی، نیازمند به دست آوردن مهارت های زندگی است، که همه ما کم و بیش از آن ها در زندگی خود استفاده می کنیم. افراد در طول زندگی خود بنا بر شرایط متفاوت، ممکن است نیازمند به کار گیری توانمندی هایی، مانند تصمیم گیری، حل مسئله، مدیریت احساسات و تفکر خلاقانه داشته باشند که از انواع مهارت های زندگی هستند. انواع مهارت های زندگی که مهمترین آن ها تحت عنوان مهارت های ده گانه زندگی شناخته می شوند، شامل توانایی ها و مهارت هایی است که باعث توانمندی افراد در زندگی شده و امکان عبور از مراحل چالش برانگیز زندگی با کمترین آسیب را فراهم می کنند. برای آشنایی با انواع مهارت های زندگی، مهمترین مهارت های زندگی برای بزرگسالان و کودکان و تاثیر آن ها بر زندگی، مطلب حاضر را مطالعه کنید.
مهارت های زندگی چیست؟
طبق نظر سازمان یونیسف مهارت های زندگی (Life skills) عبارت است از، مجموعه شایستگی های افراد در زمینه های مختلف روانی، جسمانی و اجتماعی که باعث می شود، زندگی خود را به شیوه ای سالم و سازنده مدیریت کنند. مهارت های زندگی، توانایی هایی هستند که همه افراد به طور معمول در وجود خود دارند، اما برای پرورش و به کار گیری آن ها باید آموزش دیده و پرورش یابند. به طور مثال همه افراد می دانند که هنگام وقوع شرایط استرس زا، باید هیجاناتشان را کنترل کنند، اما افرادی که واقعا و در عمل بتوانند این کار را انجام دهند، کسانی هستند که به روی این بخش از توانمندی خود کار کرده اند. تعریف مهارت های زندگی از نظر سازمان بهداشت جهانی (WHO)، عبارت است از:
مهارت های زندگی توانایی ها و رفتارهای مثبتی هستند که افراد را قادر می سازد به طور موثر با خواسته ها و چالش های زندگی روزمره مقابله کنند.
در زندگی امروز که همه چیز به سرعت در حال عبور بوده و جهان پر شتاب است، کسب مهارت های زندگی برای بزرگسالان و استفاده از آن ها، یک ضرورت است. مهم ترین مهارت های زندگی از نظر سازمان بهداشت جهانی، شامل شایستگی های روانی، اجتماعی و مهارت های بین فردی می شوند که به افراد کمک می کنند، تا آگاهانه تصمیم بگیرند، همدلی داشته باشند، تفکر انتقادی را افزایش بدهند و بتوانند در روابط بین فردی، ارتباط موثر داشته باشند.
ضرورت آموزش مهارت های زندگی به کودکان، به این دلیل است که کودکان در حال شناخت خود، دنیای اطراف و رشد توانمندی های خود هستند و آموزش مهارت های ده گانه زندگی، موجب می شود که در آینده افراد بهتری برای خود، اطرافیان و جامعه باشند. مانند فردی که به دلیل توانایی تفکر خلاقانه، می تواند برای حل یک موضوع چالش برانگیز، راه حل مناسبی پیشنهاد داده و باعث شود که مدیرش او را تشویق کرده و مورد توجه قرار دهد.
مطلب مرتبط: هرم مازلو چیست؟ همه چیز در مورد سلسله مراتب نیازهای مازلو
مطلب خواندنی: هوش هیجانی چیست و چه اهمیتی دارد؟ مولفه ها، نشانه ها و تقویت EQ
اهمیت یادگیری مهارت های زندگی
اهمیت یادگیری مهارت های زندگی در این است که، باعث رشد، تقویت و بهبود زندگی در اکثر زمینه ها می شود. ضعف در مهارت های زندگی و عدم بهره مندی از توانایی های مهم و کاربردی، می تواند مشکلات جزئی یا پیچیده ای را در مسائل جاری زندگی ایجاد کند، به طور مثال فردی را تصور کنید که به دلیل ضعف در مهارت روابط بین فردی، هنگام شرکت در یک جلسه کاری، نمی تواند با افراد حاضر در جلسه، ارتباط برقرار کرده و فرصت آشنایی با آن ها و احتمال پیشنهاد شدن موقعیت شغلی بهتر را از دست می دهد. از موارد اهمیت یادگیری مهارت های زندگی، می توان به مواد زیر اشاره کرد:
- کاهش مشکلات تحصیلی و شغلی
- جلوگیری از شکست در روابط اجتماعی و عاطفی
- افزایش موفقیت و فرصت های پیشرفت
- مقابله با شرایط استرس زا
- افزایش اعتماد و عزت نفس
- بهبود توانایی مقابله با چالش ها و مسائل
بیشتر بخوانید: چگونه شاد باشیم و راه شاد بودن چیست؟ ۱۵ روش کاربردی
مهمترین مهارت های زندگی
انواع مهارت‌های زندگی، توانایی ها و رفتار هایی هستند که افراد را قادر می‌سازند تا با نیاز ها، مسائل و چالش‌های زندگی خود، سازگار شده و با آن ها به طور مؤثر مقابله کنند. مهارت‌های زیادی وجود دارد که افراد می توانند آن ها را کسب کرده و در زندگی خود بکار ببرند، اما مهارت های ده گانه زندگی سازمان بهداشت جهانی (who)، به عنوان مهمترین مهارت های زندگی، مشخص و معرفی شده اند. فهرست مهمترین مهارت های زندگی بر طبق نظر، عبارت است از:
- خودآگاهی
- همدلی
- تفکر انتقادی
- تفکر خلاق
- تصمیم گیری
- حل مسئله
- ارتباط موثر
- رابطه بین فردی
- مقابله با استرس
- مدیریت احساسات
۱. مهارت زندگی خودآگاهی
خودآگاهی، که به عنوان یکی از انواع مهارت های زندگی شناخته می شود، شامل شناخت شخصیت خود، آگاهی در مورد نقاط قوت و ضعف، خواسته ها و کمبود ها است. افزایش توانایی خودآگاهی باعث می شود، تا فرد بداند که به چه چیزی نیاز دارد، چه اتفاقی برای او مفید است و در چه زمانی لازم است تا اقداماتی را برای بهبود زندگی اش انجام دهد. خود آگاهی موجب می شود که افراد در مورد اینکه چه بخش هایی از زندگیشان دارای نقص است، آگاه شده و در جهت رفع آن اقدام کنند. نمونه هایی از مهارت زندگی خودآگاهی، عبارت اند از:
- توانایی درک آنچه می توانید یا نمی توانید انجام دهید
- شناخت استعدادهای خود و آگاهی از مجموعه توانمندی های خود
- توانایی تمایز بین نقاط ضعف و قوت
برای مطالعه بیشتر: خودآگاهی چه فوایدی دارد؟ چگونه آن را کسب کنیم؟
۲. مهارت زندگی همدلی
مهارت زندگی همدلی، به معنای تلاش برای درک احساسات و عواطف دیگران است، بدون آنکه واقعا در شرایط آن ها باشیم. همدلی باعث می شود تا در روابط میان فردی، به عنوان فردی شناخته شویم که درک و فهم بالایی داشته و این موضوع دیگران را به ما نزدیک تر می کند. مهارت همدلی، به عنوان یکی از مهمترین مهارت های زندگی برای بزرگسالان، به درک بهتر نیاز ها، خواسته ها، رنج ها، مشکلات و تفاوت های دیگران، منجر می شود. همدلی همچنین، توانایی تصور این است که دیگران با چه شرایطی زندگی می کنند. پایین بودن مهارت زندگی همدلی، باعث می شود تا ارتباط فرد با اطرافیانش به شکل یک طرفه ادامه پیدا کند.
۳. تفکر نقادانه در مهارت های زندگی
مهارت زندگی تفکر نقادانه یا تفکر انتقادی، به معنای توانایی تجزیه و تحلیل اطلاعات و تجربیات زندگی به شیوه ای روشن و شفاف دارد. تفکر انتقادی به عنوان یکی از مهمترین مهارت های ده گانه زندگی، موجب می شود که افراد، هیچ چیز را به صورت کورکورانه نپذیرند و در مورد مسائل مختلف فکر کرده و به دنبال یافتن بهترین راه حل یا پاسخ باشند. تفکر انتقادانه همچنین، می تواند در شناخت و ارزیابی عوامل موثر بر نگرش ها، رفتار ها، ارزش ها، باور ها و رسانه ها، دخیل باشد. مهارت زندگی تفکر انتقادی شامل توانایی‌های متعددی می‌شود، که عبارت است از:
- شناسایی افکار و باور های غیر منطقی
- تمایز بین عقاید خشک و غیر قابل انعطاف و حقایق
- به چالش کشیدن سوگیری های شخصی
بیشتر بخوانید: مهارت های نرم چیست؟معرفی ۱۵ مهارت نرم و روش های تقویت آن