خودآگاهی یکی از مولفه‌های هوش هیجانی است. افرادی که از مهارت خودآگاهی برخوردار نیستند، رسیدن به زندگی شاد و پربار را امری دشوار می‌دانند. مهارت‌های خودآگاهی همانطور که از اسمش پیداست به توانایی فرد در شناخت و آگاهی احساسات،باورها،رفتارها، انگیزه‌ها و سایر ویژگی‌های او از جمله نقاط قوت و ضعف اشاره دارد. در این مقاله به بررسی مهارت‌های خودآگاهی و راهکارهایی برای افزایش و پیشرفت فردی شخص می پردازیم.

خودآگاهی چیست؟

همانطور که از نامش پیداست، خودآگاهی به معنای آگاهی پیدا کردن از خود است. در واقع با استفاده از خودآگاهی می‌توانید رفتار و هوش هیجانی فرد را کنترل کنید. زمانی که فرد به خودآگاهی می‌رسد نسبت به ضعف، افکارها، باورها، انگیزه و…. در خود به شناخت کاملی دست پیدا می‌کند. این خودآگاهی موضوعی نیست که بتوان در طول یک سال یا دو سال به آن دست پیدا کرد، بلکه باید به مرور زمان نسبت به آن آگاهی پیدا کنید، به طوری که هر روز بهتر از روز قبل باشد. خودآگاهی به فرد کمک می‌کند تا بتواند تاثیر هیجانات را روی رفتار و اخلاق فرد مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. خودآگاهی شرایط لازم را برای فرد ایجاد می‌کند تا بتواند با توجه به شرایط موجود احساسات و افکار خود را بیان کند.

سطوح خودآگاهی 

یکی از نظریه‌های اصلی خودآگاهی که توسط فیلیپ روچات، دکترای تخصصی توسعه یافته، نشان می‌دهد که پنج سطح از خودآگاهی وجود دارد. کودکان در این مراحل بین تولد تا سن تقریباً ۴ یا ۵:۱ پیشرفت می‌کنند.
تمایز: کودک شروع به تصدیق بازتاب خود می‌کند. آن‌ها ممکن است تشخیص دهند که چیزی متفاوت یا خاص در نگاه کردن به بازتاب آن‌ها وجود دارد.
موقعیت: کودک شروع به تشخیص بازتاب، وجود و حرکات خود می‌کند که از اطرافیانش جدا هستند.
شناسایی: این مرحله‌ای است که در طی آن کودک به طور کامل می‌داند که بازتاب خودش در آینه است. آن‌ها می‌دانند “این من هستم.”

ماندگاری: آن‌ها حس کاملی از خود دارند و می‌توانند خود را در تصاویر یا ویدیوها شناسایی کنند، حتی اگر ظاهرشان تغییر کند.

خودآگاهی: کودک دیدگاه سوم شخص را از خود تطبیق می‌دهد. آن‌ها از این ایده آگاه می‌شوند که دیگران آن‌ها را به روش‌های خاصی درک می‌کنند. این ممکن است منجر به احساساتی مانند غرور یا شرم شود.

بیشتر بخوانید: مهارت های زندگی چیست؟ آشنایی با مهارت های ده گانه زندگی

انواع خودآگاهی

روانشناسان اغلب خودآگاهی را به دو نوع مختلف تقسیم می‌کنند، عمومی یا خصوصی.

  • خودآگاهی عمومی
    این نوع زمانی پدیدار می‌شود که افراد از نحوه ظاهرشان در مقابل دیگران آگاه باشند. خودآگاهی عمومی اغلب در موقعیت‌هایی پدیدار می‌شود که افراد در مرکز توجه قرار دارند. این نوع خودآگاهی اغلب افراد را به پایبندی به هنجارهای اجتماعی وادار می‌کند. وقتی می‌دانیم که تحت نظر و ارزیابی هستیم، اغلب سعی می‌کنیم به شیوه‌هایی رفتار کنیم که از نظر اجتماعی قابل قبول و مطلوب است. خودآگاهی عمومی همچنین می‌تواند به اضطراب ارزیابی منجر شود که در آن افراد مضطرب، مضطرب یا نگران نحوه درک دیگران می‌شوند.
    نمونه های خودآگاهی عمومی: ممکن است زمانی که در حال ارائه یک سخنرانی بزرگ هستید، خودآگاهی عمومی را در محل کار تجربه کنید. ممکن است هنگام گفتن داستان برای گروهی از دوستان آن را تجربه کنید.
  • خودآگاهی خصوصی
    این نوع زمانی اتفاق می‌افتد که افراد از برخی جنبه های خود آگاه می‌شوند، اما فقط به صورت خصوصی. برای مثال، دیدن چهره خود در آینه نوعی خودآگاهی خصوصی است.
    نمونه های خودآگاهی خصوصی: احساس تند شدن شکم زمانی که متوجه می‌شوید فراموش کرده‌اید برای یک آزمون مهم مطالعه کنید یا احساس تپش قلبتان با دیدن شخصی که جذب او شده‌اید نیز نمونه‌هایی از خودآگاهی خصوصی هستند.

مهارت خودآگاهی چیست؟

خودآگاهی به معنای توانایی نظارت بر احساسات و واکنش‌های خود فرد است. خودآگاهی به شما این امکان را می‌دهد که نقاط قوت، ضعف، عوامل تحریک کننده، انگیزه‌ها و سایر خصوصیات خود را بشناسید. خودآگاه بودن به معنای این است که شما نگاه عمیق‌تری به احساسات خود داشته باشید، اینکه چرا یک نوع احساس خاص را تجربه می‌کنید و اینکه چگونه احساسات شما می‌تواند به واکنش تبدیل شود. و این واکنش چگونه می‌تواند زندگی شما را تحت تاثیر عوامل منفی یا مثبت قرار دهد.

مطلب مرتبط: خطای شناختی چیست؟ خطاهای شناختی ۱۷ گانه و درمان آنها

فواید خودآگاهی چیست؟

خودآگاهی افراد را به لحظه حال می‌آورد تا بتوانند با توجه به هشیاری که دارند، تصمیم بگیرند. همه افراد برای رسیدن به یک رشد و تحول درست، به این خودآگاهی نیاز دارند. اما این خودآگاهی چه مزایایی برای فرد دارد؟ در ادامه با مزایا خودآگاهی در افراد بیشتر آشنا خواهید شد:

  • افزایش اعتماد به نفس در فرد 
  • ترمیم عزت نفس و افزایش قاطعیت 
  • مدیریت خشم و استرس 
  • افزایش توانایی و مهارت فرد در کنترل رفتار 
  • افزایش روحیه و نشاط 
  • تعدیل و ترشح هورمون‌های بدن 
  • ایجاد هدف‌های جدید برای زندگی فرد 

مطالعه بیشتر: تکنیک پومودورو چیست و چه مراحلی دارد؟ کاربرد، فواید و معایب

شکاف خودآگاهی چیست؟

خودآگاهی جزء اصلی در اصطلاحات رهبری معاصر است. اگرچه بسیاری از رهبران درباره میزان خودآگاهی خود به خود می‌بالند، اما تنها ۱۰ تا ۱۵ درصد از جمعیت با این معیارها مطابقت دارند.
بسیاری از ما با این پیام بزرگ شدیم که نباید احساسات خود را نشان دهید، بنابراین سعی می‌کنیم آن‌ها را نادیده بگیریم یا سرکوب کنیم. با احساسات منفی، این برای ما خیلی خوب پیش نمی‌رود. ما یا آن‌ها را درونی می‌کنیم (که منجر به خشم، رنجش، افسردگی و تسلیم شدن می‌شود) یا آن‌ها را بیرونی می‌کنیم و دیگران را سرزنش می‌کنیم، آن‌ها را تخطئه می‌کنیم یا آن‌ها را مورد آزار و اذیت قرار می‌دهیم.

فقدان خودآگاهی می‌تواند یک نقص مهم در رهبری باشد. مطالعه‌ای که توسط آدام دی. گالینسکی و همکارانش در مدرسه مدیریت کلوگ نورث وسترن انجام شد، نشان داد که اغلب وقتی مدیران از نردبان شرکت بالا می‌روند، اعتماد به نفس و اعتماد به نفس بیشتری پیدا می‌کنند. از جنبه منفی، آن‌ها تمایل دارند بیشتر خود را جذب کنند و کمتر به دیدگاه‌های دیگران توجه کنند. در یک مطالعه جداگانه، محققان کانادایی به بررسی فعالیت مغز در افرادی که در موقعیت‌های قدرت هستند پرداختند. آن‌ها شواهد فیزیولوژیکی پیدا کردند که به این نتیجه رسیدند که با افزایش قدرت، توانایی همدلی با دیگران کاهش می‌یابد. آن‌ها کمتر می‌توانند نیازها و دیدگاه‌های دیگران را در نظر بگیرند. اساساً این رهبران فکر نمی‌کنند که نیاز به تغییر دارند و در عوض نیاز به تغییر از بقیه دارند.

بیشتر بخوانید: خود تنظیمی چیست؟ نظریه، انواع و روش های تنظیم خود

چرا مهارت خودآگاهی مهم است؟

توسعه مهارت‌های خودآگاهی برای شناخت و کشف توانایی‌های واقعی خود، که برای داشتن زندگی خوب مهم و ضروری است.

خودآگاهی هوش هیجانی را بهبود می‌بخشد.

توسعه مهارت‌های خودآگاهی کلید توسعه هوش هیجانی به عنوان یک مهارت است. تجزیه و تحلیل خود در مهارت خودآگاهی به شما کمک می‌کند ت