فراموشی لحظه ای زمانی است که برای برداشتن وسیله ای به اتاق می روید، اما زمانی که به اتاق می رسید فراموش کرده اید چرا به آنجا رفته بودید. این موقعیت نمونه ای از فراموشی لحظه ای است که معمولا اختلال در حافظه کوتاه مدت محسوب می شود، یعنی فرد اطلاعاتی که اخیرا به خاطر سپرده را فراموش می کند. علت فراموشی ناگهانی می تواند در هر فرد متفاوت باشد، مثلا رایج ترین علل آن سالمندی، بیماری های زوال عقل، عفونت، ضربه به سر و کمبود ویتامین و مواد معدنی محسوب می شود. با درک و تشخیص درست علت فراموشی لحظه ای و عدم تمرکز می توانیم آن را بهتر مدیریت و درمان کنیم.
فراموشی لحظه ای چیست؟
فراموشی لحظه ای یا ناگهانی نوعی اختلال در حافظه کوتاه مدت است که در نتیجه آن فرد اطلاعاتی را که به تازگی به خاطر سپرده را به یاد نمی آورد. مثلا برای چک کردن زمان به ساعت خود نگاه می کنید، اما همان لحظه آن را فراموش می کنید و باید دوباره زمان را چک کنید. حافظه کوتاه مدت نسبت به حافظه بلند مدت، ظرفیت محدود تری دارد و آسیب پذیر تر است. به همین دلیل اختلالات حافظه عمدتا ناشی از مشکل در حافظه کوتاه مدت هستند. فراموشی لحظه ای موقت نسبتا رایج است و هر فرد در دوره ای از زندگی آن را تجربه خواهد کرد، اما اگر طولانی یا شدید شد باید حتما به یک روانپزشک خوب مراجعه کنید.
مطالعه بیشتر: علائم آلزایمر و راه‌های پیشگیری و درمان آن
علائم فراموشی لحظه ای
نشانه ها و علائم فراموشی ناگهانی در هر فرد متفاوت است، اما رایج ترین علامت آن این است که فرد در یادگیری اطلاعات جدید مشکل دارد. برخی علائم دیگر فراموشی لحظه ای عبارتند از:
- فراموش کردن وقایع اخیر
- جابجا گذاشتن وسایل
- پرسیدن سوال های تکراری و مشابه
- ناتوانی در به خاطر اوردن اسم ها و چهره ها
- اختلال در انجام فعالیت های روزمره
- مشکل در پیدا کردن کلمات
- اختلال در مسیریابی و پیدا کردن آدرس ها
- گیج شدن در مورد تاریخ و ساعت
مقاله مرتبط: حافظه کاری یا حافظه فعال چیست و چه انواعی دارد؟ تقویت آن
علت فراموشی لحظه ای
فراموشی لحظه ای یا ناگهانی می تواند ناشی از دلایل مختلفی باشد. درک دلیل فراموشی لحظه ای اولین گام برای درمان و مدیریت این بیماری محسوب می شود. برخی از رایج ترین علت های فراموشی لحظه ای عبارتند از:
- خواب ناکافی یا بی کیفیت
- اختلالات روانی
- بیماری های زوال عقل
- کمبود ویتامین و مواد معدنی
- آسیب و ضربه به سر
- عفونت
- تومور مغزی
- مصرف برخی از دارو ها
- سالمندی و افزایش سن
- صرع
- مصرف الکل و سیگار
- تیروئید کم کار یا پرکار
- سوء مصرف مواد
سالمندی و افزایش سن؛ از علت های فراموشی ناگهانی
رایج ترین علت فراموشی لحظه ای و اختلال در حافظه کوتاه مدت، افزایش سن و سالمندی محسوب می شود. نشانه های فراموشی لحظه ای ناشی از افزایش سن معمولا پس از ۶۰ سالگی دیده می شوند. با افزایش سن، تغییراتی در مغز فرد با گذر زمان ایجاد می شود که او را فراموشکارتر از قبل خواهد کرد. تحقیقات نشان می دهند که از دست دادن حافظه بخش اجتناب ناپذیر پیری نیست و می توان با روش های مختلفی مانند تمرینات ذهنی، توانبخشی ذهنی و دارو درمانی قابلیت های مغز را حفظ کرد.
بیماری های زوال عقل
بیماری های عصبی و مربوط به زوال عقل باعث از بین رفتن عملکرد سلول های مغز خواهند شد. این بیماری های معمولا در سنین بالای ۶۵ سال رواج دارند و تقریبا قبل از آن نادر محسوب می شوند. بسیاری از بیماری های عصبی می توانند علت فراموشی لحظه ای محسوب شوند. برخی از شایع ترین بیماری های عصبی مرتبط با فراموشی ناگهانی عبارتند از:
مطالعه بیشتر: دمانس یا زوال عقل چیست؟ علائم، انواع، پیشگیری و درمان
کمبود ویتامین و مواد معدنی؛ علت فراموشی ناگهانی
کمبود برخی از ویتامین ها یا مواد معدنی، به ویژه ویتامین B 12، می تواند علت فراموشی های لحظه ای باشد و بر عملکرد کلی ذهنی تأثیر بگذارد. ویتامین B 12 برای حفظ سلامت سلول های عصبی و تولید مواد شیمیایی مورد نیاز سیستم عصبی ضروری است. کمبود ویتامین B 12 می تواند منجر به مشکلات عصبی از جمله فراموشی ناگهانی شود، زیرا کمبود آن باعث ایجاد اختلال در مسیر انتقال سیگنال ها بین سلول های عصبی می شود. با توجه به اینکه بدن نمی تواند ویتامین B 12 را تولید کند، مصرف آن از طریق رژیم غذایی یا مکمل ها، به ویژه برای افرادی که در معرض خطر کمبود ویتامین هستند، مانند افراد مسن، گیاهخواران و افرادی که اختلال در جذب دارند، مهم است.
آسیب و ضربه به سر
ضربه یا آسیب به سر می تواند با آسیب مستقیم به بخش هایی از مغز که مسئول پردازش و ذخیره سازی حافظه هستند، علت فراموشی ناگهانی باشد. مغز اندام پیچیده ای است که در آن عملکردهای حافظه در مناطق مختلف توزیع می شود و هیپوکامپ (یکی از مناطق مغز) نقش مهمی در شکل گیری خاطرات جدید بازی می کند. هنگامی که آسیبی رخ می دهد، می تواند باعث کبودی، خونریزی و التهاب در این نواحی حیاتی شود و مسیرهای عصبی طبیعی را که شکل گیری و یادآوری حافظه را تسهیل می کند، مختل کند. این اختلال منجر به مشکلاتی در به خاطر سپردن رویدادهای اخیر و یادگیری اطلاعات جدید خواهد شد که نهایتا موجب فراموشی لحظه ای می شود.
مطالعه بیشتر: مه مغزی چیست؟ ۱۷ علت اصلی، علائم و درمان آن
عفونت؛ علت فراموشی لحظه ای
عفونت‌ها، به ویژه آنهایی که بر مغز تأثیر می گذارند مانند مننژیت یا آنسفالیت، می توانند با ایجاد التهاب و آسیب به بافت‌ها و سلول‌های مغز، علت فراموشی لحظه ای باشند. هنگامی که یک عفونت به مغز حمله می کند منجر به تورم و اختلال در عملکرد طبیعی مغز می شود. این التهاب می تواند توانایی مغز برای پردازش، ذخیره و بازیابی اطلاعات را تا حد زیادی مختل کند و منجر به مشکلاتی در یادآوری رویدادهای اخیر یا یادگیری اطلاعات جدید شود. شدت از دست دادن حافظه اغلب به میزان التهاب و نواحی خاصی از مغز که تحت تأثیر قرار گرفته اند بستگی دارد. به عنوان مثال، اگر عفونت بر نواحی حیاتی برای پردازش حافظه مانند هیپوکامپ تأثیر بگذارد، ممکن است فرد فراموشی لحظه ای شدید و طولانی را تجربه کند.
تومور مغزی
تومور مغزی می تواند با اختلال در عملکرد طبیعی نواحی درون مغز که مسئول پردازش و ذخیره سازی حافظه هستند، علت فراموشی ناگهانی باشد. در نظر داشته باشید که فراموشی لحظه ای ناشی از تومور مغزی شیوع کمی دارد و در بیشتر موارد علت فراموشی لحظه ای موارد دیگری هستند. تومورها با توجه به محل، اندازه و سرعت رشد شان، به ساختارهای مهم مغز درگیر در حافظه، مانند هیپوکامپ، قشر پیشانی مغز یا مسیرهای اتصال بخش های مختلف مغز، فشار وارد کنند یا به آن ها آسیب برسانند. علاوه بر این، تومورها بر توانایی مغز برای تمرکز و پردازش اطلاعات تأثیر منفی می گذارند و دلیل فراموشی های لحظه ای می شوند.
مصرف برخی دارو ها؛ علت فراموشی لحظه ای
تعدادی از داروهای تجویزی یا بدون نسخه می توانند حافظه کوتاه مدت را مختل کنند و دلیل فراموشی ناگهانی باشند. دارو هایی که موجب فراموشی لحظه ای می شوند عبارتند از: داروهای ضد افسردگی، آنتی هیستامین ها، داروهای ضد اضطراب، شل کننده های عضلانی، آرام بخش ها، قرص های خواب آور و داروهای ضد درد که پس از جراحی تجویز می شوند. نام برخی از این دارو ها که علت فراموشی ناگهانی هستند، عبارتند از:
- کدئین
- فنتانیل
- آمی تریپتیلین
- آموکساپین
- دسیپرامین
خواب ناکافی یا بی کیفیت
کیفیت پایین خواب یا خواب ناکافی با ایجاد اختلال در فرآیندهای حیاتی درگیر در تثبیت حافظه، که عمدتاً در مراحل خاصی از خواب مانند خواب عمیق و خواب REM (حرکت سریع چشم) رخ می دهند، علت فراموشی لحظه ای محسوب می شوند. در طی این مراحل، مغز اطلاعات جدیدی که در طول روز آموخته شده را سازماندهی، پردازش و ادغام می کند و در حافظه بلند مدت ذخیره می کند. بنابراین، کمبود خواب با کیفیت، این عملکرد ضروری را مختل می کند و یادآوری اطلاعات یا رویدادهای اخیر را برای فرد دشوار می سازد. این اختلال نه تنها بر توانایی ذخیره خاطرات جدید تأثیر می گذارد، بلکه بر بازیابی اطلاعات نیز تأثیر می گذارد و منجر به فراموشی ناگهانی و اختلال در حافظه کوتاه مدت می شود.
صرع؛ علت فراموشی ناگهانی
به دلیل ماهیت مخرب تشنج های ناشی از صرع، این بیماری می تواند علت فراموشی لحظه ای باشد و موجب اختلال در حافظه کوتاه مدت شود. در طی تشنج، فعالیت الکتریکی غیرعادی در مغز می تواند در فرآیندهای دخیل در شکل گیری و بازیابی خاطرات اختلال ایجاد کند. این اختلال می تواند منجر به مشکلاتی در به خاطر سپردن رویداد هایی شود که مدت کوتاهی قبل یا بعد از تشنج رخ داده اند.
علاوه بر این، تعداد و شدت تشنج، همراه با محلی در مغز که تشنج از آن منشأ می گیرد، نقش مهمی در میزان و شدت فراموشی ناگهانی و اختلال در حافظه کوتاه مدت دارند. تشنج های منظم و مزمن می توانند در طول زمان منجر به آسیب تجمعی شوند و مشکلات حافظه را تشدید کنند. علاوه بر این، برخی از داروهای ضد صرع و ضد تشنج که برای کنترل تشنج ضروری هستند، می توانند عوارض جانبی از جمله مشکلات حافظه داشته باشند و علت فراموشی لحظه ای و عدم تمرکز باشند.
مصرف الکل و سیگار؛ علت فراموشی کوتاه مدت
استفاده از الکل و سیگار هر دو می توانند علت فراموشی لحظه ای و عدم تمرکز باشند. مصرف الکل، به ویژه در مقادیر زیاد، می تواند تعادل مواد شیمایی درون مغز را مختل کند و فرآیندهای دخیل در شکل گیری، ذخیره و بازیابی خاطرات را دچار مشکل کند. با گذشت زمان، مصرف مزمن الکل می تواند به نواحی مهم مغز مانند هیپوکامپ آسیب برساند که منجر به مشکلات حافظه مداوم و بلند مدت خواهد شد. از سوی دیگر، سیگار، نیکوتین و سایر مواد مضر را وارد بدن می کند که این مواد سمی رگ های خونی را منقبض می کنند و جریان خون به مغز را کاهش خواهند داد. این کاهش در جریان خون می تواند عملکردهای ذهنی از جمله حافظه کوتاه مدت را مختل کند. بنابراین، الکل و سیگار، هر دو می توانند علت فراموشی ناگهانی محسوب شوند، خصوصا اگر هر دوی آن ها همزمان مصرف شوند.
مطلب مرتبط: علت فراموشی در جوانی چیست؟ ۱۶ علت مهم و درمان آن
تیروئید کم کار یا پرکار؛ علت فراموشی ناگهانی
کم‌کاری تیروئید و پرکاری تیروئید، هر دو می‌توانند علت فراموشی لحظه ای و عدم تمرکز باشند، زیرا هر دوی این بیماری ها بر مغز و عملکرد حافظه کوتاه مدت، تاثیر منفی می گذارند. در کم کاری تیروئید، کمبود هورمون های تیروئید متابولیسم بدن را کند می کند که می تواند منجر به کندی کلی در عملکردهای ذهنی از جمله پردازش حافظه شود. این کاهش سرعت بر توانایی مغز برای رمزگذاری، ذخیره و بازیابی اطلاعات جدید به طور موثر تأثیر می گذارد و منجر به فراموشی ناگهانی خواهد شد.
از سوی دیگر، پرکاری تیروئید که با مقدار بیش از حد هورمون های تیروئید همراه است، باعث تحریک بیش از حد سیستم عصبی می شود که موجب اختلال در توجه و تمرکز خواهد شد. این تحریک بیش از حد می تواند تمرکز و یادآوری رویدادها یا اطلاعات اخیر را چالش برانگیز کند.تیروئید پرکار و کم کار هر دو می توانند تعادل مواد شیمیایی در مغز را مختل کنند و بر حافظه و عملکردهای شناختی تأثیر منفی بگذارند.
مطالعه بیشتر: مه مغزی چیست؟ ۱۷ علت اصلی، علائم و درمان آن
سوء مصرف مواد
استفاده یا سوء مصرف مواد مخدر با تغییر تعادل مواد شیمیایی درون مغز، به ویژه در نواحی درگیر در پردازش و بازیابی حافظه، علت فراموشی کوتاه مدت خواهد بود. بسیاری از مواد، از جمله مواد افیونی، آمفتامین ها، کوکائین و ماری جوانا می توانند عملکرد طبیعی سیستم عصبی را مختل کنند و موجب اختلال در حافظه کوتاه مدت شوند. این اختلال بر توانایی مغز برای ایجاد خاطرات جدید، یادآوری اطلاعات اخیر و تمرکز تأثیر می گذارد. برای مثال، موادی مانند ماری جوانا می توانند بر هیپوکامپ که ناحیه‌ای از مغز برای شکل‌گیری خاطرات جدید است، تأثیر بگذارند. مصرف مزمن مواد مخدر منجر به تغییرات ساختاری در مغز خواهد شد و یادگیری اطلاعات جدید یا یادآوری رویدادهای اخیر را برای مصرف کنندگان دشوارتر می کنند.
اختلالات روانی؛ علت فراموشی ناگهانی
برخی از اختلالات روانی مانند افسردگی، استرس و اضطراب می توانند موجب اختلال در حافظه کوتاه مدت شوند و علت فراموشی ناگهانی باشند. طبق پژوهش ها، افسردگی و اضطراب موجب التهاب و تغییرات ساختاری در مغز می شوند. این التهاب در کارکرد های مربوط به حافظه کوتاه مدت تداخل ایجاد می کند و علت فراموشی کوتاه مدت خواهد شد.
بیشتر بخوانید: ۵ تاثیر استرس بر روان؛ استرس با مغز چه می‌کند؟
درمان فراموشی لحظه ای
فراموشی لحظه ای و عدم تمرکز می تواند در سنین مختلف ایجاد شود و آزاردهنده باشد. درمان این اختلال، در گرو این است که علت آن را به درستی شناسایی کنیم و تشخیص دهیم. برخی از درمان های رایج فراموشی ناگهانی عبارتند از:
- تغذیه
- اصلاح سبک زندگی
- توانبخشی شناختی
- دارو درمانی
تغذیه؛ از راه های درمان فراموشی ناگهانی
زمانی که دلیل فراموشی لحظه ای و عدم تمرکز، کمبود ویتامین ها و مواد معدنی باشد، می توان با تغذیه اختلال در حافظه کوتاه مدت را بهبود بخشید. به دلیل آنکه بدن توانایی تولید ویتامین B 12 را ندارد،مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین B 12 می تواند موجب درمان فراموشی لحظه ای شود. مواد غذایی غنی از ویتامین B 12 عبارتند از:
- ماهی
- صدف دریایی
- گوشت قرمز
- گوشت مرغ
- بوقلمون
- تخم مرغ
- لبنیات
از دست ندهید: برای تقویت حافظه چه بخوریم؟ ۲۳ خوراکی مفید برای حافظه
اصلاح سبک زندگی
اضافه یا حذف برخی از فعالیت ها به عادات روزمره و سبک زندگی می تواند موجب تقویت حافظه کوتاه مدت شود. برخی از راهکارهای خانگی برای درمان فراموشی لحظه ای عبارتند از:
- تنظیم کردن خواب
- ورزش منظم
- محدود کردن یا حذف مصرف الکل و سیگار
- به چالش کشیدن ذهن با یادگیری زبان جدید
- مایندفولنس برای مدیریت استرس و اضطراب
تنظیم کردن خواب یعنی هر بزرگسال حداقل باید بین ۷ تا ۹ ساعت در شبانه روز و ترجیحا هر شب در ساعت معینی بخوابد، حتی اگر در آخر هفته یا تعطیلات است. ورزش منظم یعنی روزانه حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت فیزیکی انجام دهید که در آن ضربان قلب شما افزایش پیدا کند و تعرق داشته باشید. فعالیت هایی مانند یادگیری زبان و مهارت های جدید موجب تقویت سلول های عصبی و عملکرد ذهنی خواهد شد، پس توصیه می کنیم نگذارید ذهن شما راکد بماند.
توانبخشی شناختی
توانبخشی شناختی به مجموع فعالیت هایی می گویند که موجب تقویت و بهبود عملکرد ذهنی می شوند. راهکارهایی مانند روش های غیرتهاجمی تحریک مغز (TMS و rTMS)، نوروفیدبک (از روش های نوروتراپی برای تقویت عملکرد مغز)، حل کردن پازل ها و مسائل ذهنی، گروه درمانی و … همگی جزو روش های توانبخشی شناختی محسوب می شوند.
دارو برای فراموشی لحظه ای
گاهی اوقات در مواردی که فراموشی لحظه ای مزمن و شدید باشد، ممکن است متخصص تجویز دارو را روش درمانی مناسب ببیند. معمولا زمانی دارو تجویز می شود که دلیل فراموشی لحظه ای سالمندی یا بیماری های مربوط به زوال عقل باشد. برخی از دارو های تقویت کننده حافظه عبارتند از:
- دونپزیل
- ممانتین
- ریواستیگمین
- گالانتامین
فراموشی لحظه ای در کودکان
اختلال فراموشی لحظه ای در کودکان می تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله ناتوانی های رشدی و فکری، ضربه مغزی، آسیب های مغزی و اختلالات پزشکی و روانی باشد. رایج ترین علل فراموشی لحظه ای در کودکان عبارتند از:
حافظه کوتاه مدت برای نگهداری اطلاعات و تکمیل یک کار یا فعالیت ذهنی اهمیت بسیاری دارد. فراموشی لحظه ای در کودکان ممکن است با توجه و تمرکز، مدیریت زمان، برنامه ریزی فعالیت ها و حل مسئله تداخل ایجاد کند. به منظور کمک درمان فراموشی ناگهانی در کودکان، والدین می‌توانند از ابزارها استفاده کنند (مانند یادداشت کردن فعالیت ها)، فعالیت ها را به مراحل کوچک‌تر تقسیم کنند و کودکان را به انجام یک کار در یک زمان تشویق کنند. علاوه بر این، نوشتن اطلاعات مهم و استفاده از دارو برای افزایش توجه و تمرین های ذهنی نیز می توانند مفید باشند.
پیشگیری از فراموشی لحظه ای
یک سبک زندگی سالم می تواند به پیشگیری از فراموشی لحظه ای کمک کند. با حذف برخی از عوامل آسیب زا و انجام دادن فعالیت های مثبت و مفید می توان از اختلال در حافظه جلوگیری کرد. در ادامه به برخی از راهکارهای پیشگیری از فراموشی لحظه ای اشاره می کنیم:
- مصرف الکل را محدود کنید
- وزن خود را در بازه طبیعی و نرمال نگه دارید
- فشارخون خود را نظارت و کنترل کنید
- سیگار نکشید
- روابط اجتماعی خود را گسترش دهید
- فعالیت ذهنی منظم مانند حل کردن جدول، یاد گرفتن زبان جدید و … انجام دهید
سوالات متداول
در این بخش به سوالات رایج شما در مورد فراموشی لحظه ای پاسخی خلاصه می دهیم.
آیا فراموشی لحظه ای طبیعی است؟
فراموشی لحظه ای اگر موقت باشد و پس از مدتی بهبود پیدا کند، طبیعی است. همه افراد در بازه ای از زدگی به دلیل مشغله زیاد یا موارد دیگر، دچار فراموشی ناگهانی می شوند. با این حال، اگر علائم آن تشدید یا طولانی شد، باید به متخصص مراجعه کنید.
علت فراموشی لحظه ای در جوانی چیست؟
علت فراموشی لحظه ای در جوانی عمدتا استرس، افسردگی و اختلالات خلقی است. با درمان و برطرف کردن این موارد، احتمالا عملکرد حافظه فرد بهبود پیدا می کند.
آیا فراموشی لحظه ای قابل درمان است؟
اگر علت فراموشی لحظه ای قابل درمان باشد، فراموشی لحظه ای نیز درمان خواهد شد. علت هایی مانند کمبود مواد معدنی و اختلالات روانی قابل مدیریت و درمان هستند.
منابع: healthline, webmd, medicalnewstoday, verywellhealth
پزشک خوب، سامانه رزرو “آنلاین” روانشناس و روانپزشک و سایر حوزه های پزشکی و سلامت، به شما کمک می‌کند بهترین متخصصان را در محدوده زندگی خود در سراسر کشور، انتخاب نموده و وقت خود را بصورت آنلاین رزرو کنید.
ثبت ديدگاه