اختلال اوتیسم به زبان ساده یک اختلال رشدی و تکاملی است که بر نحوه‌ی تعامل اجتماعی، ارتباطات، و رفتارهای فرد تأثیر می‌گذارد. در نسخه‌ی پنجم “راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی” (DSM-5)، اتیسم به‌عنوان یک طیف در نظر گرفته شده که از خفیف تا شدید متغیر است. این دیدگاه انعطاف‌پذیری بیشتری در تشخیص و درمان این اختلال ایجاد کرده و نشان‌دهنده‌ی گستردگی علائم و شدت آنها در افراد مختلف است. اگر کودکتان علائمی‌نشان می‌دهد که مشکوک به اتیسم است، یا در اطرافیان خود فردی به تازگی تشخیص بیماری اوتیسم گرفته، خواندن این مطلب برای شما حتما کمک کننده خواهد بود.
اختلال اوتیسم چیست؟
اختلال طیف اوتیسم (ASD) یک اختلال رشدی عصبی است که بر توانایی فرد در ارتباطات اجتماعی، تعاملات رفتاری و پردازش حسی تأثیر می‌گذارد. این اختلال دارای طیف وسیعی از شدت علائم است و میتواند از مشکلات خفیف اجتماعی تا ناتوانی‌های شدید ارتباطی و شناختی متغیر باشد.
نشانه‌های اوتیسم معمولاً در سال‌های ابتدایی زندگی کودک یعنی ۱۲ تا ۱۸ ماهگی قابل مشاهده است. ولی سن دقیق تشخیص اختلال اتیسم را ۲ سالگی می‌دانند. از طرفی ممکن است عملکرد کودک تا زمان وارد شدن به مدرسه خوب باشد و اوتیسم تا آن زمان تشخیص داده نشود. افراد مبتلا به این اختلال، معمولاً در برقراری ارتباط اجتماعی، استفاده از زبان، و رفتارهای اجتماعی دچار مشکل هستند و اعمال تکراری و یکسان انجام می‌دهند. البته علائم می‌توانند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند، به همین دلیل از اصطلاح “طیف” استفاده می‌شود.
طبق بررسی‌های انجام‌شده در سال ۲۰۲۰ توسط “مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها” (CDC)، از هر ۳۶ کودک در ایالات متحده، یک نفر به اختلال طیف اتیسم مبتلا است. تحقیقات انجام‌شده در ایران نیز نشان می‌دهد که این اختلال به ازای هر ۱۵۰ تولد، یک مورد مشاهده می‌شود. افراد مبتلا به اختلال اوتیسم دارای چند دسته علائم اصلی هستند، شامل:
- مشکل در برقراری ارتباط و ایجاد تعامل با سایرین
- علایق محدود و رفتارهای تکراری
- نقص در توانایی و عملکردهای صحیح فرد در زندگی شخصی، خانواده، مدرسه یا محیط کار
برای مطالعه: اوتیسم در بزرگسالی؛ علائم، تشخیص و درمان اتیسم در بزرگسالان
علائم اختلال طیف اوتیسم
افراد مبتلا به اختلال اتیسم، در ایجاد ارتباطات و حفظ تعاملات اجتماعی مشکل دارند و دارای علایق محدود و رفتارهای تکراری هستند. تمام افراد مبتلا همه علائم این اختلال را از خود نشان نخواهند داد، ولی بیشتر آنها چند علامت اصلی را تجربه خواهند کرد. از رایج ترین علائم بیماران مبتلا به اوتیسم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
علائم رفتاری اوتیسم
- ضعف در مدیریت هیجان و استرس
- ناتوانی در حفظ تمرکز و مدیریت زمان
- تن صدای غیرعادی که ممکن است یکنواخت و روبات مانند باشد
- دشواری در برقراری ارتباط چشمی و درک احساسات دیگران
- ضعف در فهم و درک کلام
- پرخاشگری و احتمال آسیب به خود یا دیگران
- ناراحتی شدید از تغییرات جزئی در روال روزمره
- مشکل در یادگیری و تغییر دادن رفتارها
علائم روانشناختی اوتیسم
- عدم سازگاری با تغییرات و عادات روزمره و رخدادهای غیر منتظره
- واکنش شدید و معمولا منفی به اتفاقات محیطی
- عدم سازگاری با تغییرات محیطی و برهم خوردن عادات روزمره
- مشکل در درک نظر شخصی دیگران
- نداشتن کنترل بر هیجانات شدید
- ناتوانی در پیش بینی یا درک اقدامات بعدی شخص دیگر
- ضعف شدید در قضاوت و درک پایین مباحث اخلاقی
- عدم ابراز احساساتی مبنی بر لذت بردن از یک فعالیت
علائم اجتماعی اوتیسم
- ناتوانی در برقراری روابط اجتماعی پایدار
- سازگاری کم با محیط‌های کاری یا اجتماعی
- فقدان مهارتهای ارتباطی، کلامی‌و غیر کلامی‌به صورت کاملا واضح
- عدم واکنش یا واکنش کند، به کسی که نام آنها را صدا میکند
- تمایل بسیار کم به مشارکتهای اجتماعی و تعامل با دیگران
- عدم تمایل به نگاه کردن یا گوش دادن به افراد
- بی توجهی به علایق و خواسته دیگران
- حالت چهره ای، حرکت یا تکان دست و سر نامرتبط با محیط
بیشتر بخوانید: درمان اوتیسم؛ راه های جدید درمان اوتیسم
مهارتهای تعاملی و اجتماعی کودکان مبتلا به اوتیسم
کودکان مبتلا به اوتیسم معمولاً در برقراری ارتباطات اجتماعی، درک نشانه‌های غیرکلامی، ایجاد روابط دوستانه و تعاملات اجتماعی دچار چالش هستند. این افراد ممکن است تمایل کمتری به برقراری ارتباط داشته باشند، تماس چشمی برقرار نکنند یا به تعاملات اجتماعی پاسخ مناسبی ندهند. در ادامه به بیان چند نمونه از ضعف‌های کودکان مبتلا به اتیسم در برقراری ارتباطات اجتماعی و مهارتهای تعاملی می‌پردازیم:
- برقراری ارتباط چشمی‌کم یا منقطع با مادر و سایرین
- عدم تمایل به بازی کردن با همسالان و اسباب بازی‌ها در کودکان
- از برقراری تماس چشمی‌با سایر افراد خودداری می‌کنند
- تا ۹ ماهگی نسبت به نام خود واکنش نشان نمی‌دهند
- انواع حالت چهره مانند شادی، غم، عصبانیت و تعجب را تا ۹ ماهگی نشان نمی‌دهند
- تا ۱۲ ماهگی از انجام بازی‌های تعاملی ساده و حرکات عملی خودداری می‌کنند
- در سن ۱۵ ماهگی با سایر افراد علایق مشترکی ندارند و نسبت به برخی اشیا خاص واکنش نشان می‌دهند
- در سن ۱۸ ماهگی به چیزی اشاره نمی‌کند
- در ۲ سالگی متوجه آسیب یا ناراحتی نمی‌شوند
- تا ۳ سالگی به سایر کودکان توجه نمی‌کند و با آنها بازی نمی‌کند
- در ۴ سالگی به هنگام انجام بازی، شخصیت‌های دیگری مانند معلم یا قهرمان را به نمایش در نمی‌آورند
- در ۵ سالگی آواز نمی‌خواند، حرکات نمایشی انجام نمی‌دهد و نمی‌رقصد
- برای بهبود مشکلات فردی،خانوادگی و افزایش کیفیت زندگی، بهترین درمانگران را در روان‌درمان جستجو کنید: برای مشاهده لیست بهترین روانشناس در شهر خود، کلیک کنید.
علایق کودکان مبتلا به اوتیسم
کودکان مبتلا به طیف اتیسم نسبت به سایر همسالان خود دارای علایق و رفتارهای متفاوتی هستند که از دید سایرین ممکن است غیرعادی بنظر رسد. در ادامه به معرفی برخی از این رفتارها و علایق غیرعادی کودکان مبتلا به اوتیسم می‌پردازیم.
- اسباب بازی‌های خود را ردیف می‌چیند و با به هم زدن نظم ناراحت می‌شود.
- برخی کلمات یا عبارات را بارها و بارها تکرار میکند.
- هر دفعه با اسباب بازی‌های خود به یک شکل بازی میکند.
- روی بخشی از اشیا مانند چرخ‌ها تمرکز میکند.
- از ایجاد تغییرات جزئی ناراحت می‌شود.
- دارای علایق خاص و وسوای‌گونه‌ای است.
- در انجام هر کاری از روال خاصی پیروی میکند.
- نسبت به صدا، بو و مزه از خود واکنش‌های غیرعادی نشان می‌دهد.
رفتارهای خاص کودکان مبتلا به اوتیسم
کودکان مبتلا به اوتیسم دارای رفتارهای خاصی هستند که با دیدن آنها به راحتی می‌توان به وجود تفاوت‌های رفتاری این کودکان با سایر افراد پی برد. در ادامه به بیان برخی از این رفتارها می‌پردازیم.
- تاخیر در مهارتهای زبانی
- نقص در مهارتهای حرکتی
- ضعف در فراگیری مهارتهای شناختی و یادگیری
- رفتارهای بیش فعالی، تکانشی و بی‌توجهی
- احتمال وقوع بیماری صرع یا اختلال تشنج
- عادات غذایی و خواب غیرمعمول
- مشکلات گوارشی مانند یبوست
- خلق و خوی غیرمعمول و واکنش‌های احساسی
- اضطراب، استرس یا نگرانی بیش از اندازه
- فقدان ترس یا ترس بیش از حد
فراموش نکنید، کودکان مبتلا به ASD ممکن است یک یا چند نمونه از رفتارهای بالا را از خود نشان دهند؛ همچنین در برخی موارد ممکن است این کودکان به تمامی‌علائم رفتاری و اجتماعی بیماری اتیسم مبتلا باشند.
علت اوتیسم چیست؟
درحالیکه دانشمندان علل دقیق بروز اختلال اوتیسم را نمی‌دانند، تحقیقات و پژوهش‌ها نشان دهنده این موضوع هستند که ژنتیک به همراه تأثیرات محیط میتواند بر نحوه رشد توانایی‌های شناختی، رفتاری و هیجانی کودکان تاثیر بگذارد..همچنین مشخص شده است که اتیسم در اثر فرزندپروری نامناسب ایجاد نمی‌شود. مهمترین علل شناخته شده اختلال اوتیسم شامل موارد زیر میشوند:
- ژنتیک
- سابقه خانوادگی
- عوامل محیطی
- تفاوت‌های جنسیتی
۱. ژنتیک
حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از موارد ابتلا به اختلال اوتیسم دارای علت ژنتیکی قابل شناسایی بوده و با عارضه‌های مادرزادی دیگری مثل سندرم X شکننده، توبروز اسکلروزیس و سندرم آنجلمن همراه هستند. برخی از این تغییرات ارثی و برخی دیگر ناشی از جهش‌های خودبخودی در دوران رشد جنینی هستند. پژوهش منتشر شده در مجله Nature Genetics نشان داد که بیش از ۱۰۰ ژن مختلف ممکن است در افزایش خطر ابتلا به اوتیسم نقش داشته باشند.
مطالعه بیشتر: حرف زدن کودکان اوتیسم چگونه است؟ تکنیک‌های گفتاردرمانی کودکان اوتیسمی
۲. سابقه خانوادگی
بنظر می‌رسد که نرخ ابتلا به اتیسم در نوزادانی که خویشاوندان نزدیک آنها مبتلا به این ناتوانی مبتلا هستند بیشتر است. داشتن خواهر یا برادر مبتلا به اوتیسم ریسک ابتلای فرزندان بعدی را افزایش می‌دهد. داشتن والدین مسن هم میتواند عاملی برای تولد کودکان مبتلا با اختلال طیف اتیسم باشد. برای افرادی با شرایطی از قبیل سندروم داون، سندروم ایکس شکننده، و سندروم آنجلمن، احتمال ابتلا به اتیسم بیشتر است.
جالب برای مطالعه: سندروم چیست؟ بررسی انواع سندروم‌های روانشناسی و ژنتیکی
۳. عوامل محیطی
تجربیات مادر در دوران بارداری می‌توانند خطر بروز اختلال اوتیسم را در کودک افزایش دهند. این عوامل محیطی عملکرد ساختارهای مغزی را تغییر می‌دهند و ممکن است زمینه را برای این اختلال ناتوان کننده فراهم کند. به همین دلیل شرایط مادران در دوران بارداری تاثیر مستقیمی‌بر سلامت نوزادان دارد. عواملی مانند:
- قرار گرفتن در معرض آلودگی‌های محیطی مانند سموم یا آلودگی هوا
- دیابت یا فشار خون بالا در دوران بارداری
- زایمان زودرس یا وزن پایین هنگام تولد
- ابتلا به عفونت‌های ویروسی در دوران بارداری
۴. تفاوت‌های جنسیتی
تحقیقات نشان داده‌اند که اختلال طیف اوتیسم (ASD) در کودکان پسر تقریباً چهار برابر بیشتر از دختران تشخیص داده می‌شود. دلیل این تفاوت جنسیتی به طور کامل شناخته نشده است، اما محققان فرضیه‌هایی ارائه داده‌اند، از جمله:
- عوامل ژنتیکی: برخی از مطالعات نشان داده‌اند که برخی جهش‌های ژنتیکی مرتبط با اوتیسم در پسران بیشتر اثر می‌گذارند.
- عوامل هورمونی: فرضیه‌هایی وجود دارد که تستوسترون در رشد مغز ممکن است نقش داشته باشد و مردان را مستعد بروز اوتیسم میکند.
- سوگیری تشخیصی: اختلال اوتیسم در دختران ممکن است به دلیل تفاوت در نحوه بروز علائم، کمتر تشخیص داده شود. دختران معمولاً رفتارهای اجتماعی بهتری دارند که میتواند علائم این اختلال را پنهان کند.
ارتباط اوتیسم با واکسن‌ها
یکی از باورهای غلط در گذشته، ارتباط بین واکسن‌های دوران کودکی مانند واکسن سرخک، اوریون، سرخجه و اوتیسم بود. تحقیقات گسترده، از جمله مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۹ در مجله Annals of Internal Medicine، نشان داده‌اند که هیچ ارتباطی بین این دو وجود ندارد و واکسن‌ها عاملی برای ایجاد اختلال اتیسم نیستند.
تشخیص اختلال اوتیسم
تشخیص اختلال طیف اوتیسم (ASD) نیازمند ارزیابی دقیق مراحل رشد، رفتار، و تعاملات اجتماعی فرد است. این فرآیند معمولاً توسط تیمی از متخصصان شامل دکتر روانشناس، روانپزشک و مشاور کودک در چندین مرحله انجام می‌شود و شامل استفاده از ابزارهای استاندارد، مشاهده دقیق، و مصاحبه با والدین یا مراقبان است. مراحل تشخیص و ارزیابی اتیسم در دوران کودکی و بزرگسالی دارای تفاوت‌هایی هستند که در ادامه می‌خوانید:
تشخیص اوتیسم در کودکان
علائم اختلال واتیسم از ۱۲ تا ۱۸ ماهگی توسط پزشک قابل شناسایی است. اما سن دقیق تشخیص اوتیسم در کودکان از ۲ سالگی به بعد و بخصوص در سنین ورود به مدرسه است. والدین لازم است به کودک و رفتارهای او توجه ویژه داشته باشند تا در صورت وجود مشکلاتی در رشد مهارتهای کلامی، ارتباطی و حرکتی از یک متخصص مانند روانشناس کودک کمک بگیرند. مراحل تشخیص اتیسم در کودکان شامل موارد زیر می‌شود:
- غربالگری اولیه
- غربالگری اختصاصی
- ارزیابی جامع تشخیص
۱. غربالگری اولیه
غربالگری اولیه به جهت تشخیص ASD در کودکان بخشی از برنامه چکاپ سلامت کودکان است. آکادمی‌پزشکی اطفال آمریکا توصیه میکند که همه کودکان در سنین ۹، ۱۸، ۲۴ یا ۳۰ ماهگی برای تاخیرهای رشدی و اختلالات احتمالی مانند اتیسم غربالگری شوند. در این مرحله، پزشکان با استفاده از پرسشنامه‌های استاندارد مانند Modified Checklist for Autism in Toddlers) M-CHAT)، علائم اولیه اوتیسم را ارزیابی می‌کنند.
برای مطالعه بیشتر: اضطراب جدایی در کودکان با سنین مختلف؛ درمان، علائم و دلایل
۲. غربالگری اختصاصی
در صورتی که کودک در غربالگری اولیه نشانه‌هایی از مشکلات رشدی-عصبی نشان دهد، به مرحله غربالگری اختصاصی ارجاع داده می‌شود. در این مرحله، متخصصان رفتارهای زیر را بررسی می‌کنند:
- واکنش کودک به نام خود
- توانایی برقراری تماس چشمی
- رفتارهای تکراری یا علاقه به فعالیت‌های خاص و قالبی
- توانایی کودک در استفاده از حرکات یا علائم برای برقراری ارتباط
۳. ارزیابی جامع تشخیص
ارزیابی جامع توسط تیمی‌از متخصصان شامل روانشناس کودک، متخصص اطفال، گفتاردرمانگر، بازی درمانگر، کار درمانگر و در صورت نیاز متخصص مغز و اعصاب انجام می‌شود. ابزارهای مورد استفاده در این مرحله عبارت‌اند از:
- آزمون (ADI-R (Autism Diagnostic Interview-Revised: مصاحبه دقیق با والدین درباره تاریخچه رشد و رفتار کودک با هدف دستیابی به تابلوی بالینی و نقص‌های رشدی و رفتاری
- آزمون (ADOS (Autism Diagnostic Observation Schedule: مشاهده ساختارمند رفتارهای کودک در محیط کنترل‌شده به منظور مشخص کردن میزان تاخیر در رشد و شدت اختلال
- آزمون‌های تکمیلی: آزمایش شنوایی، تست هوش، و آزمایش خون برای رد سایر عوامل موثر در نقص‌های رشدی و عصبی مانند اختلالات یادگیری، کم هوشی و….
تشخیص اوتیسم در نوجوانان
علائم اوتیسم در کودکان بزرگتر و نوجوانانی که به مدرسه می‌روند اغلب اول توسط والدین و معلمین تشخیص داده می‌شود. تشخیص صحیح بسیار مهم است چرا که تشخیص گذاری اشتباه مسیر زندگی فرد و خانواده را دچار تحول و تغییرات جدی میکند. بنابراین لازم است تا معلمان، مربیان و والدین نسبت به رفتارهایی مانند دشواری در برقراری روابط دوستانه، کناره گیری انزوا طلبی، ناتوانی در درک مفاهیم کلامی پیچیده مانند شوخی و استعاره یا ناتوانی در مدیریت رفتارهای اجتماعی، دقت لازم را داشته باشند.
تشخیص اوتیسم در بزرگسالان
تشخیص اختلال اوتیسم در بزرگسالان نسبت به کودکان پیچیده‌تر است، زیرا علائم SAD ممکن است با سایر اختلالات روانی مانند اضطراب یا اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی (ADHD) همپوشانی داشته باشند. تشخیص صحیح در بزرگسالان میتواند به درک بهتر مشکلات گذشته، شناسایی نقاط قوت، و دریافت حمایت‌های مناسب منجر شود. بزرگسالان یا اطرافیان آنها که احساس می‌کنند در ارتباطات اجتماعی یا رفتارهای روزمره دچار مشکل هستند، می‌توانند با متخصصان مشورت کنند. تشخیص اختلال طیف اتیسم در بزرگسالان شامل مراحل زیر است:
- مصاحبه دقیق برای بررسی تاریخچه زندگی از جمله رشد و رفتارهای گذشته
- پرسش در مورد چالشهای مرتبط با تعاملات اجتماعی، مشکلات حسی، و علایق محدود
- انجام آزمون‌های استاندارد مانند سنجش طیف اوتیسم بزرگسالان (AQ)
تشخیص اوتیسم در DSM-5
طبق کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-۵)، اختلال اوتیسم به عنوان یک طیف در نظر گرفته می‌شود و تقسیم بندی‌های گذشته، جایی در تشخیص گذاری ندارد. اما از برخی اسامی‌مانند سندرم آسپرگر همچنان در برخی جوامع استفاده می‌شود. ملاک‌های تشخیصی اوتیسم در DSM 5 عبارتند از:
- مشکلات مداوم در ارتباطات اجتماعی و تعامل با دیگران در موقعیت‌های متعدد
- الگوهای محدود، تکراری یا خاص در رفتار، علایق، هیجانات و فعالیت‌های روزمره
- مشکل در مهارتهای ارتباطی مانند تماس چشمی‌و ارتباط کلامی‌و غیر کلامی‌در روابط
نکته مهم: اوتیسم باید در کودکی وجود داشته باشد و در سنین کودکی تشخیص داده شود. همچنین علائم باید به‌گونه‌ای باشند که عملکرد روزانه‌ی فرد را مختل کنند.
شدت اختلال اوتیسم
علائم و ناتوانی رشدی و عقلی این بیماران متفاوت از یکدیگر است. مشخص کردن شدت اختلال اوتیسم از این جهت حائز اهمیت است که در شیوه آموزش، مراقبت و بهبود شرایط مبتلایان تاثیر گذار است. اختلال اتیسم از نظر شدت به ۳ سطح تقسیم می‌شود:
| شدت اختلال اوتیسم | توضیح |
| سطح ۱ یا خفیف | این افراد علائمی‌خفیف دارند. مهارتهای خاصی را می‌توانند کسب کنند و در برخی از حوزه‌ها از جمله حوزه‌های هنری عملکرد مطلوب دارند. |
| سطح ۲ یا متوسط | علائم و نقص‌های بیشتری را تجربه می‌کنند و با سختی بیشتری آموزش می‌پذیرند و یادگیری عمیقی ندارند. این دسته، اکثر مبتلایان را شامل می‌شود. |
| سطح ۳ یا عمیق | سطح شدید اوتیسم، بیشترین علائم را داشته و اغلب با عقب ماندگی ذهنی مواجه هستند. |
انواع اختلال طیف اوتیسم
اختلال طیف اوتیسم شامل چند زیر گروه اصلی است که هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارند اما این تقسیم بندی منسوخ شده و قدیمی‌است. در نسخه اصلاح شده کنونی (DSM-5) همه این شرایط جداگانه با هم ترکیب شده و به یک تشخیص تبدیل شده اند که «اختلال طیف اتیسم» نامیده می‌شود.
برای مثال افرادی که قبلاً تشخیص سندروم آسپرگر گرفتند، با استفاده از DSM-5 تشخیص آنها اختلال طیف اوتیسم خواهد بود. اما چون این اختلالات همچنان و به اشتباه مورد استفاده قرار می‌گیرند ما در اینجا هر کدام از آنها را شرح داده داده ایم:
سندروم آسپرگر
اصطلاح سندروم آسپرگر تا پیش از سال ۲۰۱۳ به عنوان یکی از اصطلاحات رایج شناخته می‌شد؛ اما از آن دوران به بعد دیگر توسط متخصصین استفاده نمی‌شود. در واقع سندروم آسپرگر به عنوان اختلال طیف اتیسم سطح ۱ در بین متخصصین طبقه‌بندی می‌شود. این کودکان دارای هوش بالاتر از متوسط هستند و همواره افرادی با مهارتهای کلامی‌قوی شناخته میشوند، اما در تعاملات اجتماعی با مشکل مواجه‌اند. کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم خفیف دارای علائم زیر هستند:
- عدم انعطاف‌پذیری در فکر و رفتار
- چالش در انتقال از یک فعالیت به فعالیت دیگر
- مشکلاتی در عملکرد اجرایی
- مشکل در تعامل با کودکان همسن خود در مدرسه یا خانه
- ناتوانی در بیان احساسات خود
یادتان باشد که علائم بالا صرفا به عنوان هشداری برای والدین معرفی شده و نمی‌توان با این نشانه‌ها تشخیص قطعی داد. پس مراجعه به متخصص میتواند به تشخیص هرچه دقیق‌تر اوتیسم کمک کند.
سندورم رت
سندروم رت یک اختلال عصبی نادر و شدید است که باعث پسرفت رشد در دوران نوزادی می‌شود. این سندروم به دلیل مشکلات رشد مغزی صورت می‌گیرد؛ چرا که نوزاد تا سن ۵ ماهگی از هر لحاظ دارای رشد طبیعی است. این اختلال با وجود تشخیص در پسرها، بیشتر دختران را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بروز سندروم رت باعث ایجاد چالش‌هایی در زندگی کودک می‌شود که تقریبا تمام جنبه‌های زندگی او را تحت تاثیر قرار می‌دهد. البته با مراقبت و کمک‌های والدین، کودک میتواند به سطح مطلوبی از زندگی دست یابد. علائم رایج سندروم رت شامل:
- نقص در حرکات کامل و هماهنگی‌های بدن
- چالشهای ارتباطی و گفتاری
- مشکلات تنفسی در برخی کودکان
سندروم کانر
اختلال سندروم کانر در سال ۱۹۴۳ توسط یک دانشمند شناخته شد و پس از آن سایر پزشکان آن را به عنوان یک اختلال اوتیسم کلاسیک توصیف کردند. کودکان مبتلا به سندروم کانر جذاب، هوشیار و باهوش بنظر می‌رسند و دارای ویژگی‌های زیر هستند.
- عدم وابستگی عاطفی به دیگران
- چالشهای ارتباطی و تعاملی
- گفتار کنترل نشده
- وسواس در دست زدن به اشیا
- درجه بالایی از حافظه و مهارتهای دیداری
اختلال نافذ رشد (PDD-NOS)
اختلال نافذ رشد، شامل افرادی می‌شود که برخی از علائم اوتیسم را دارند اما شدت یا ترکیب علائم آنها به‌اندازه‌ای نیست که به‌عنوان اتیسم کلاسیک یا آسپرگر تشخیص داده شوند. یکی از رایج‌ترین علائم این اختلال بروز چالش در رشد اجتماعی و زبانی کودک است؛ چرا که کودک ممکن است در رشد زبان، راه رفتن و سایر مهارتهای حرکتی دچار تاخیر شود.
اختلال نافذ رشد (PDD-NOS) را می‌توان با بررسی رفتارهای کودک و اینکه در چه زمینه‌ای نقص دارد، به صورت احتمالی شناسایی کرد؛ اما فراموش نکنید که تشخیص دقیق آن بر عهده متخصص است. PDD-NOS در برخی مواقع به عنوان اتیسم زیرآستانه نیز نام برده می‌شود؛ چرا که این اصطلاح برای توصیف افرادی استفاده می‌شود که تعداد محدودی از علائم بیماری اوتیسم را دارند.
اختلال از هم گسیختگی دوران کودکی
این اختلال که با عنوان سندرم هلر یا زوال عقل نوزادی شناخته می‌شود یک اختلال نادر است، که باعث می‌شود کودک پس از یک دوره رشد طبیعی، مهارتهای اجتماعی، بازی و زبانی خود را از دست بدهد. این اختلال معمولا پس از ۲ سالگی شروع می‌شود.
عوارض ابتلا به اختلال طیف اوتیسم
اوتیسم از جمله اختلالاتی است که با بروز در یک فرد، تعاملات اجتماعی، ارتباطی و رفتاری او را تحت تاثیر مستقیم قرار می‌دهد و باعث بروز مشکلاتی در زندگی روزانه او می‌شود. در ادامه به معرفی برخی از این مشکلات می‌پردازیم:
- مشکلاتی در مدرسه و یادگیری کودک
- مشکلات اشتغال در زندگی کاری فرد
- پرخاشگری در کودکان و بزرگسالان مبتلا
- ناتوانی در زندگی مستقل
- انزوای اجتماعی
- استرس در خانواده
- قربانی شدن و مورد آزار و اذیت قرار گرفتن توسط سایرین
روش‌های جلوگیری از اختلال طیف اوتیسم
در حال حاضر، هیچ راهکار قطعی برای پیشگیری یا درمان کامل اوتیسم وجود ندارد، اما مداخلات زودهنگام و روش‌های درمانی مانند تحلیل رفتار کاربردی (ABA)، گفتاردرمانی و کاردرمانی می‌توانند به بهبود مهارتهای ارتباطی، اجتماعی و شناختی کودکان مبتلا کمک کنند. تشخیص زودهنگام این اختلال در کودکان و مراجعه زودهنگام به متخصص، باعث بهبود رفتارها، مهارت‌ها و رشد زبان کودک خواهد شد. اما فراموش نکنید شناخت اختلال اوتیسم در هر سنی نیازمند مراجعه سریع به متخصص و شروع روند درمان در کمترین زمان ممکن، دارد. چرا که شروع روند درمان به خانواده و کودک کمک میکند تا با این اختلال کنار بیایند و زندگی در کنار اوتیسم را بپذیرند.
درمان اختلال طیف اوتیسم
اوتیسم یک اختلال مادام العمر است که درمان قطعی ندارد. روش‌های درمانی رایج تلاش می‌کنند تا علائم اختلال را کاهش دهند و عملکرد روزانه و کیفیت زندگی آنها را بهبود ببخشند. درمان بیماران مبتلا به اوتیسم با تمرکز بر شدت اختلال، علائم و با هدف آموزش رفتاری در محیط‌های آموزشی مانند کلاس درس، اجتماعی مانند گروه همسالان، خانگی و ترکیبی از این‌ها صورت می‌گیرد. رایج ترین رویکردهای درمانی و آموزشی اختلال اوتیسم عبارتند از:
- گفتاردرمانی
- آموزش رفتاری
- کاردرمانی
- رویکردهای آموزشی
- تقویت مهارت اجتماعی
- درمان دارویی
- درمان‌های مکمل
گفتاردرمانی و بهبود مهارت کلامی
نقص در یادگیری و استفاده از مهارتهای کلامی از مشکلات رایج در افراد اوتیسم است. گفتاردرمانی کمک میکند تا این افراد بتوانند با واژگان و اسامی افراد، اشیا و محیط اطراف خود آشنا شوند. گفتار درمانگران معمولا از طریق بازی تلفظ صحیح و بیان کلمات فرد را تقویت می‌کنند. همچنین به افراد اوتیستیک کمک می‌کنند تا بتوانند ضمن ساختن جملات، از کلام برای گفتگو، انتقال افکار و درخواست‌هایشان استفاده کنند.
همچنین بخوانید: آموزش مهارتهای اجتماعی به کودکان | تقویت مهارتهای اجتماعی در کودکان
آموزش رفتاری
یکی از روش‌های رویکرد آموزش رفتاری، آنالیز رفتار کاربردی (ABA) نام دارد. در طی این روش، رفتارهای مطلوب بیمار مورد تشویق قرار می‌گیرد و از رفتارهای نامطلوب او، جلوگیری می‌شود. پژوهش منتشر شده در مجله Journal of Applied Behavior Analysis نشان داد که تکنیک ABA میتواند به بهبود مهارتهای ارتباطی و اجتماعی کودکان مبتلا به اوتیسم کمک کند.
در طول روش درمانی ABA، پیشرفت بیمار بصورت مستمر مورد اندازه‌گیری و ارزیابی قرار می‌گیرد. روش درمانی آنالیز رفتار کاربردی (ABA)، به دو سبک آموزش آزمایشی گسسته (DTT) و آموزش پاسخ محور (PRT) تقسیم می‌شود. سبک آموزش آزمایشی گسسته (DTT) برای درمان بیمار از دستورالعمل‌های گام به گام برای آموزش رفتاری فرد، استفاده می‌شود. در برابر رفتارهای مثبت فرد اوتیسمی‌به آموزش‌ها به او پاداش داده می‌شود و رفتارهای منفی او نیز نادیده گرفته می‌شود.
سبک آموزش پاسخ محور (PRT) بجای کلینیک درمانی در یک محیط طبیعی صورت می‌گیرد. این روش درمانی مهارت محور است و به فرد اوتیسمی‌کمک میکند تا مهارتهای جدید بیاموزد. یکی از انواع این مهارت‌ها، شروع ارتباط با دیگران است.
کاردرمانی و بهبود مهارت رشدی
کار درمانی بر بهبود مهارتهای خاص زبانی، فیزیکی و طیف وسیعی از توانایی‌های رشدی و حرکتی تمرکز دارد. این نوع از درمان معمولا با رویکردهای رفتاری ترکیب خواهد شد. رایج‌ترین نوع رویکردهای رشدی، گفتار و زبان درمانی است؛ چرا که این دو روش به بهبود درک و استفاده فرد از گفتار و زبان کمک میکند. جالب است بدانید برخی از افراد مبتلا به ASD بصورت کلامی‌ارتباط برقرار می‌کنند و برخی دیگر از این بیماران از طریق علائم، حرکات، تصاویر یا دستگاه‌های ارتباط الکترونیک نیز ارتباط می‌گیرند.
پزشکان، متخصصین و کادر درمانی تلاش می‌کنند تا با آموزش مهارتهای زندگی به بیماران اوتیسمی، امکان زندگی مستقل را تا حد امکان برای آنها فراهم سازند. برخی از این مهارت‌ها شامل لباس پوشیدن، غذا خوردن، حمام کردن و ارتباط با افراد است. جالب است بدانید فیریوتراپی نیز میتواند در بهبود مهارتهای فیزیکی مانند حرکات ظریف انگشتان دست یا حرکت بدن موثر باشد.
مدل ابتدایی دنور (EDSM) یکی از رویکردهای توسعه‌ای است که براساس اصول تحلیل رفتاری با فرد مبتلا به اوتیسم رفتار میکند؛ همچنین این روش درمانی برای کودکان ۱۲ تا ۴۸ ماهه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مدل درمانی با کمک بازی، تبادلات اجتماعی، بهبود مهارتهای زبانی و اجتماعی و تمرکز بر یادگیری کودک قابل پیاده‌سازی است.
برای خواندن: وسواس در کودکان و انواع آن چیست؟ درمان، علائم و علل
رویکردهای آموزشی
رویکردهای آموزشی از طریق کلاس درس به کودک مبتلا به اوتیسم آموزش داده می‌شود. روش درمان، آموزش و ارتباط با کودکان دارای ناتوانی (TEACCH) یکی از مدل‌های رویکرد آموزشی است. در این رویکرد تلاش می‌شود تا فرد بتواند با استفاده از الگوهای بصری آموزش ببیند. در طی این مدل تمامی آموزش‌ها به صورت بصری به همراه نمایش‌های فیزیکی صورت می‌گیرد و در بهبود مهارتهای بیمار بسیار موثر است. به عنوان مثال می‌توان تمامی مسیر آموزشی روزانه را ترسیم کرد و در راس دید فرد اوتیسمی‌قرار داد.
تقویت مهارت اجتماعی
رویکرد تقویت مهارت اجتماعی باعث بهبود روابط اجتماعی افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم و ایجاد پیوند عاطف بین او و جامعه می‌شود. والدین، کادر درمانی، مربیان و اطرافیان بیمار در ارتباط با این رویکرد، مشارکت دارند. مدل مداخله توسعه ارتباط (RDI) یکی از روش‌های مدل رویکردهای اجتماعی است که فعالیت‌های مربوط به آن انگیزه، علاقه و توانایی فرد در تعاملات اجتماعی افزایش می‌دهد. در واقع رویکردهای روابط اجتماعی، فرصت‌هایی را برای افراد مبتلا به اوتیسم (ASD) فراهم میکند تا با مهارتهای اجتماعی آشنا شوند و در جهت انجام آنها تلاش کنند.
خواندن این مطلب توصیه می‌شود: اختلال های یادگیری و انواع مشکلات دانش آموزان در مدرسه و روش های درمانی
درمان دارویی اوتیسم
هیچ دارویی برای از بین بردن دائمی علائم اختلال طیف اوتیسم وجود ندارد و تنها علائم این اختلال را کنترل کرده و باعث کاهش آن میشوند. برای مثال این داروها به کنترل علائمی‌مانند مدیریت سطح بالای انرژی، ناتوانی در تمرکز، رفتارهای آسیب‌رسان مانند ضربه زدن به سر یا گاز گرفتن دست کمک خواهد کرد.
همچنین این داروها در کنترل شرایط روانی مانند اضطراب، افسردگی و شرایط پزشکی مانند تشنج، مشکلات خواب، مشکلات معده و گوارش نیز بسیار موثر خواهد بود. فراموش نکنید که تجویز داروهای اختلال اتیسم، تنها باید توسط پزشک متخصص یا یک روانپزشک خوب صورت گیرد و در صورت مشاهده عوارض منفی، باید نوع دارو به سرعت عوض شود. داروهای رایج شامل:
- ریسپریدون: برای کاهش تحریک‌پذیری
- آریپیپرازول: برای مدیریت پرخاشگری
- ونلافاکسین: به‌منظور بهبود خلق و خو
- مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs) مانند بوسپیرون، فلوکستین و سیتالوپرام: برای کاهش اضطراب و افسردگی
- اتوماکستین: با هدف کنترل نقص توجه و تمرکز
- ریتالین: به‌‌جهت کنترل تکانشگری و بیش‌فعالی
درمان‌های مکمل برای اوتیسم
برخی خانواده‌ها از روش‌های مکمل مانند تنظیم رژیم غذایی، موسیقی‌درمانی، بازی‌درمانی، هنردرمانی، یا حیواندرمانی استفاده می‌کنند. این روش‌ها به کاهش اضطراب و افزایش تعامل اجتماعی کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال اوتیسم کمک می‌کنند. همچنین میزان آرامش آنها را کاهش می‌دهد و موجب کنترل پرخاشگری و حمله‌های بیماران می‌شود.
مطلب خواندنی: دیسپراکسی چیست؟ علائم، تشخیص و درمان اختلال یکپارچه سازی حواس در کودکان
مواد غذایی مناسب برای اوتیسم
- روغن‌های گیاهی مفید: روغن‌های گیاهی مثل روغن کندر به کاهش استرس و احساسات منفی کودکان کمک میکند، روغن نعنا هم خاصیت آرامش بخشی و خنک کنندگی دارند.
- ویتامین دی: بسیاری از کودکان مبتلا به اتیسم کمبود ویتامین دی دارند به همین منظور برای بهبود عملکرد مغز و بدن ویتامین دی نیاز است.
- ال کارنیتین: ال کارنیتین آمینو اسیدی است که نشانه‌های اوتیسم را بالا می‌برد و محققان پی برده اند مکمل‌های حاوی ال کارنیتین نشانه‌های بیماری در این گونه افراد را بالا می‌برد به همین منظور این کودکان از آمینو اسید طبیعی استفاده کنند.
- پروبیوتیک: خوردن روزانه پروبیوتیک یا گنجاندن غذاهای حاوی پروبیوتیک در رژیم غذایی کودکانتان به سلامت معده و روده کمک میکند برخی مطالعات نشان داده مشکلات گوارشی به اوتیسم ارتباط دارد بنابراین با مصرف پروبیوتیک از سلامت کودکان تان مطمئن شوید.
- امگا ۳: کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب کمبود روغن‌های گیاهی دارند بنابراین این کودکان باید از غذاهای حاوی امگا ۳ مثل آووکادو، گردو، دانه ی چیا بخورند.
- گلوتن: غذاهایی که با گندم درست می‌شود مثل نان و پاستا حاوی گلوتن هستند این کودکان باید از خوردن آن اجتناب کنند.
- لبنیات: شیر گاو حاوی پروتئین به نام کازئین است، این پروتئین در بدن میتواند عکس العمل ایجاد کند و آلرژی زا باشد بنابراین به جای کلسیم سبزیجات، پرتقال و بادام بخورند.
- شکر: شکر باعث التهاب در بدن و نوسان قند خون در آنها باعث مشکلات رفتاری می‌شود آب میوه‌ها، نوشابه‌های مصنوعی و شکلات حاوی قند هستند.
توجه: مواد خوراکی و تغذیه کودکان و بزرگسالان اوتیسم حتما باید با نظارت و مشورت با متخصص باشد. موارد ذکر شده تنها جهت افزایش آگاهی است.
سن افراد مبتلا به اوتیسم
بر اساس پژوهش منتشر شده در مجله ( British Journal of Psychiatry) امید به زندگی افراد مبتلا به اوتیسم به طور متوسط ۵۴ سال و حدود ۱۶ سال کمتر از میانگین جامعه است. کاهش امید به زندگی بیشتر در میان افراد اوتیستیکی مشاهده می‌شود که علاوه بر اتیسم اختلالات یادگیری شدید یا بیماری‌های دیگر مانند صرع دارند.
چکیده مطلب
اختلال اوتیسم، اختلال رشدی عصبی است که با ناتوانی در مهارتهای ارتباطی، یادگیری، ضعف در درک و ارسال پیام‌های کلامی‌و غیر کلامی‌به همراه رفتارهای کلیشه ای مشخص می‌شود. این اختلال از سن ۲ سالگی به بعد قابل تشخیص است و درمان قطعی ندارد. با تشخیص زودهنگام و استفاده از مداخلات مناسب، مانند آموزش از طریق روش ارزیابی رفتار کاربردی، رویکرد آموزشی و توسعه ای، بسیاری از کودکان مبتلا به اتیسم و خانواده‌ها می‌توانند زندگی رضایت‌بخشی را تجربه کنند.
منایع:
سوالات متداول
اوتیسم چیست؟
اختلالات طیف اوتیسم (ASD) یا بیماری درخودماندگی طیف وسیعی از اختلالات مغزی و روانپزشکی است که منشا تمامی آنها عصب شناختی و رفتاری است. به دلیل وجود طیف گسترده این بیماری به آن اختلال طیف اوتیسم میگویند.
علت بروز اوتیسم در افراد چیست؟
علت دقیق اوتیسم هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، اما تحقیقات نشان می‌دهند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز این اختلال نقش دارند. برخی از جهش‌های ژنتیکی و عوامل محیطی مانند سن بالای والدین یا مواجهه با مواد شیمیایی خاص در دوران بارداری می‌توانند احتمال بروز اوتیسم را افزایش دهند.
رایج‌ترین علائم اوتیسم چیست؟
کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم معمولاً در برقراری ارتباطات اجتماعی، درک نشانه‌های غیرکلامی، ایجاد روابط دوستانه و تعاملات اجتماعی دچار چالش هستند. این افراد ممکن است تمایل کمتری به برقراری ارتباط داشته باشند، تماس چشمی برقرار نکنند یا به تعاملات اجتماعی پاسخ مناسبی ندهند.
درمان بیماری اوتیسم چگونه صورت می‌گیرد؟
متاسفانه هیچ راهی برای پیشگیری از اختلال طیف اوتیسم وجود ندارد؛ اما خوشبختانه روش‌های درمانی زیادی برای کنترل و مدیریت این اختلال کشف شده است. این روش‌ها تلاش می‌کنند تا علائم اختلال طیف اوتیسم را کاهش دهند.
آیا سن والدین در ابتلای فرزندان به اوتیسم، موثر است؟
بررسی‌ها نشان می‌دهند که سن بالای والدین میتواند یکی از عوامل افزایش‌دهنده احتمال بروز اوتیسم در کودکان باشد. با این حال، اوتیسم یک اختلال چند عاملی است و تنها سن والدین نمی‌تواند علت قطعی آن باشد.
من ۸ سال دارم با این مشخصات فکر بدی میکنم
سلام، متوجه سوالت نمی‌شم. اگر نگرانی خاصی در این زمینه داری بهتره به متخصص این حوزه مراجعه بکنی.
سلام خوب هستین؟ ببخشید دخترم سه سالو چهار ماهشه و شمکوکه به اوتیسم. میشه علایمش رو بگم نظر بدید؟
سلام، تشخیص نیاز به بررسی دقیق و کامل داره و این روش خوبی برای قضاوت نیست، اگر نگران هستید بهتره به متخصص اوتیسم مراجعه کنید.
بسیار عالی و جامع بود
ممنون از توجه شما