اگر شما هم از دسته افرادی هستید که در طول زندگی خود افکاری دارید که اگر کسی که دوستش دارم، من را رها کند چه می شود؟ هیچکس من را دوست نخواهد داشت و آدم های زندگی ام من را تنها گذاشته اند؛ احتمالا درگیر طرحواره رها شدگی شده اید. طرحواره رهاشدگی یا تله رها شدگی یک باور بنیادین است که در آن افراد مدام ترس از رها شدن یا ترس از طرد شدن از طرف اطرافیانشان را دارند.
جدول خلاصه اطلاعات
نشانه های طرحواره رها شدگی ترس مداوم از ترک شدن، بیثباتی روابط، احساس دوستداشتنی نبودن و نگرانی شدید از طرد شدن؛ باور اینکه دیگران نمیمانند. ویژگی افراد با این طرحواره چسبندگی افراطی، اضطراب هنگام بیخبری از عزیزان، جستجوی نشانههای طرد، پیشبینی فاجعه، نادیدهگرفتن نیازهای خود، حسادت، نیاز شدید به اطمینان گرفتن. نشانه های طرحواره رهاشدگی در کودکی پرخاشگری، دلتنگی شدید، اضطراب جدایی، چسبندگی زیاد، ترس از اتفاق بد برای والدین، مشکل تمرکز و افت تحصیلی. راهکارهای مقابله ای سالم چالش افکار بدبینانه، مدیریت اضطراب هنگام جدایی، اصلاح توقع «همیشه در دسترس بودن دیگران»، تقویت مرزبندی، کاهش رفتارهای چسبنده/حسادت، بازسازی باورهای هستهای.
طرحواره چیست؟
طبق نظر جفری یانگ بنیان گذار نظریه طرحواره درمانی، طرحواره عبارت است از، الگوهای ثابت فکری و رفتاری شامل افکار و احساسات منفی و ناکارآمدی که در اوایل زندگی و بر اساس نیازهای اساسی افراد شکل می گیرند. این الگوهای منفی در طول زندگی فرد تکرار شده و گسترش پیدا می کنند و مانعی برای دستیابی به اهداف و برآورده شدن دیگر نیازهای افراد است.
طرحواره رها شدگی چیست؟
طرحواره رها شدگی (Abandonment schema) یا طرحواره طرد شدگی شامل احساس بی ثباتی در روابط نزدیک و صمیمی یا نداشتن اعتماد به نفس لازم برای نزدیک شدن به افراد از ترس تنها شدن و طرد شدن است. طرحواره رهاشدگی، یا تله رهاشدگی در روانشناسی، یکی از ۱۸ طرحواره اصلی مطرح شده در رویکرد طرحواره درمانی است که توسط جفری یانگ مطرح شده است.
تله رهاشدگی شامل این احساس است که دیگران قادر به ادامه روابط عاطفی و ارتباط صمیمانه با افراد نخواهند بود، زیرا از نظر عاطفی ناپایدار و غیرقابل پیش بینی هستند. به عنوان مثال، رفتارهایی که بر اثر عصبانیت از افراد سر می زند مانند پرخاشگری باعث برانگیختن احساس رها شدگی میشود. طرحواره رها شدگی همچنین به ترس مداوم و شدید از احساس طرد و ترک شدن توسط افراد اشاره دارد. تله رهاشدگی می تواند بر اثر تجربیات آسیب زا دوران کودکی از جمله ترک یا طرد شدن توسط والدین یا مراقب ایجاد شود.
از دست ندهید: چرا در رابطه سمی می مانیم؟ ۱۷ دلیل ترک نکردن رابطه سمی
نشانه های طرحواره رها شدگی
افرادی که دارای طرحواره طرد یا طرحواره ترس از دست دادن هستند، دائما نگران این موضوع اند که افراد مهم زندگی شان به شکلی خواسته یا ناخواسته آن ها را ترک کنند. این افراد همانند کسانی که دارای سبک دلبستگی نا ایمن هستند، علائم اضطراب گونه از خود بروز داده و ممکن است زمان زیادی را صرف نگرانی در مورد احتمال ترک شدن توسط دیگران کنند. همچنین معمولا به جای تمرکز روی واقعیت یک اتفاق که در حال رخ دادن است، پیش بینی های فاجعه آمیز می کنند. نشانه های افراد دارای طرحواره رها شدگی یا طرحواره طردشدگی عبارت است از:
- از ترس رها شدن به شکلی افراطی به دیگران می چسبند
- احساس غیر واقعی دوست نداشتنی بودن دارند
- هنگام بی خبری از افراد مهم زندگی مثل همسر شدیدا مضطرب می شوند
- همیشه به دنبال نشانه هایی از تغییر احساسات در شریک عاطفی خود هستند
- به دلیل احساس اضطراب شدید از آدم ها دور شده یا روابطشان را خراب می کنند
- نگرانی از ترک شدن توسط دیگران باعث می شود تا خود واقعی شان را مخفی کنند
- احساس ترک شدن توسط شریک عاطفی قبل از آنکه واقعا اتفاق بی افتد
- در روابط عاطفی، نیازهای خود را نادیده می گیرند و سعی در راضی نگه داشتن دیگران دارند
- سکوت و حرف نزدن افراد ترس شدید از جدایی در افراد ایجاد می کند
- دائما به دنبال اطمینان یافتن از ماندن افراد در زندگی خود هستند
- نسبت به برقراری رابطه افراد نزدیک خود با دیگران احساس حسادت دارند
اگر شما هم نشانه های گفته شده را دارد، از بهترین روانشناس تهران کمک بگیرید
علت طرحواره رهاشدگی
تا اینجا متوجه شدیم تله رهاشدگی چیست. اکنون به بررسی علت طرحواره رهاشدگی میپردازیم. طرحواره رهاشدگی بی ثباتی، در دوران کودکی می تواند به دلایل متفاوتی مانند برآورده نشدن نیازها در کودکی، ارتباط ناسالم و ناکافی با والدین یا مراقب به دلایل مختلفی مثل اختلال روانی والدین، مشکلات زندگی و… ایجاد شود. در چنین شرایطی که کودک احساس تنها شدن یا رها شدن می کند به مرور طرحواره ای در ذهن او شکل میگیرد که یانگ آن را طرحواره طرد شدگی یا تله رهاشدگی نامید. از علت های تله رهاشدگی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مرگ والدین یا مراقب
مرگ والدین یا مراقبان باعث ایجاد محرومیت از رابطه عاطفی و محبتی می شود که کودک در ارتباط با آن ها دریافت کرده است. در چنین شرایطی کودک از وجود کسی که نیاز های جسمی و عاطفی او را برآورده ساخته و به او وابسته شده است محروم می شود. این اتفاق می تواند باعث ایجاد طرحواره رهاشدگی در افراد شود.
- بی توجهی به نیازهای فرزندان
همه افراد و بخصوص کودکان دارای نیازهایی هستند که بخشی از آن ها باید توسط والدین رفع شود، مانند نیاز به مراقبت نوزاد که توسط والدین ارضا می شود. چنانچه نیازهای ابتدایی و اساسی افراد در طول دوران رشد توسط والدین رفع نشده و نسبت به آن ها بی توجهی صورت بگیرد، زمینه شکل گیری طرح واره رها شدگی یا تله رها شدگی در افراد ایجاد می شود.
مطالعه بیشتر: طرحواره محرومیت هیجانی چیست؟ نشانه ها، علت و درمان
- بدرفتاری والدین
یکی دیگر از دلایل شکل گیری این طرح واره، بدرفتاری والدین است. بدرفتاری و رفتارهای پرخاشگرانه والدین مانند تنبیه جسمی و رفتاری می تواند احساس تنها ماندن و رها شدگی را در کودک ایجاد کند. در چنین شرایطی، کودکی که به دنبال کسب حمایت عاطفی و محبت از والدین است، توسط آن ها طرد می شود.
- تنها ماندن طولانی
والدینی که به دلایل مختلفی از جمله شغل، بستری شدن های متعدد به دلیل بیماری یا جدایی و طلاق، مجبور به تنها گذاشتن کودک خود هستند. احساس تنهایی شدیدی را در کودک خود ایجاد می کنند، که این احساس تنهایی می تواند پیش زمینه شکل گیری طرحواره رها شدگی یا طرحواره طردشدگی افراد در بزرگسالی شود.
مطلب مرتبط: طرحواره ایثار چیست؟ ویژگی های طرحواره ایثارگری و درمان آن
- تنش در خانواده
گاهی اوقات تنش و درگیری های شدید در خانواده باعث ایجاد احساس تنهایی، تله رها شدگی و بی ثباتی در افراد به خصوص فرزندان می شود. این دعواهای خانوادگی چنانچه تداوم داشته و حل و فصل نشوند، می توانند باعث شکل گیری طرحواره رها شدگی در افراد شوند.
- طرحواره رهاشدگی و بی ثباتی
بی ثباتی و نوسانات شدید در روابط از جمله، دل بستن های مکرر به افراد و به نتیجه نرسیدن روابط باعث ایجاد احساس بی اعتمادی در افراد می شود. افرادی که در زندگی خود روابط چالش برانگیز و پر نوسان داشته اند ممکن است درگیر تله طرحواره ی رها شدگی شوند.
سایر طرحواره ها: طرحواره خویشتن تحول نیافته چیست؟ علائم، علل و درمان تله گرفتاری
- کارکرد مغز
بخشی از مغز به نام آمیگدال که در رفتارهایی مثل احساس اضطراب و نا امنی دخیل است، ممکن است به دلیل رفتارهایی که والدین یا مراقبان با افراد به خصوص در سنین نوجوانی انجام می دهند حساس شود. بنابراین وقتی این افراد بزرگ تر شده و با افرادی روبرو می شوند که رفتارهایی مشابه والدین یا مراقبان را از خود نشان میدهند، طرحواره رها شدگی آن ها فعال میشود.
- ایجاد ترس از تنهایی توسط والدین
گاهی اوقات والدین کودک خود را به دلیل کار بدی که انجام داده یا ننوشتن تکالیف تهدید به ترک می کنند. مانند مادری که به کودک خود می گوید فردا که از مدرسه بیایی من دیگر در خانه نیستم، یا والدینی که به کودک می گویند دیگر او را دوست ندارد. این رفتارهای طرد کننده باعث حساسیت کودک شده و زمینه بروز طرحواره طردشدگی را فراهم می کند.
ترس از طرد شدن و رها شدگی و مهارتهای مورد نیاز برای مقابله با آن
طرحواره رهاشدگی در کودکان
کودکان نسبت به بزرگسالان مهارت کمتری در تنظیم افکار و احساسات خود دارند. علام طرحواره رهاشدگی در کودکان به شکل های متفاوتی نسبت به بزرگسالان بروز پیدا می کند. این علائم می تواند رفتار های پرخاشگرانه، دلتنگی شدید، بهانه گیری و اضطراب باشد. کودکان دارای طرحواره رها شدگی ممکن است در مدرسه مشکلاتی همچون عدم تمرکز و کاهش پیشرفت تحصیلی داشته باشند.
اضطراب جدایی در کودکان که یک اختلال روانی مربوط به دوران کودکی است می تواند با تله رهاشدگی کودکان همپوشانی داشته باشد. اضطراب جدایی، معمولاً بین ۶ تا ۱۲ ماهگی شروع شده و در حدود ۳ سالگی به اوج خود میرسد. در این اختلال کودک نسبت به دوری و ترک شدن توسط والدین یا مراقبان واکنش های شدید و ناسازگار نشان می دهد. اضطراب جدایی دارای علائمی است که شبیه علائم کودکان دارای طرحواره رها شدگی است، این علائم عبارت اند از:
- کودک دوست ندارد توسط والدین یا مراقب ترک شود
- گریه کردن یا پرخاشگری هنگامی که کودک را تنها می گذارند
- چسبیدن بیش از حد کودک به مادر یا پدر حتی در جمع دوستان
- ترس از افتادن اتفاقات بد برای والدین بعد از جدایی از آن ها
- کودک به تنهایی جایی نمی رود
ذکر این نکته ضروری است که داشتن اضطراب جدایی در کودکی نمی تواند لزوماً به معنای داشتن طرحواره طردشدگی در بزرگسالی باشد. بلکه تنها می تواند علامت خطری برای زمینه سازی وقوع تله رهاشدگی باشد.
برای مطالعه بیشتر درباره طرحواره درمانی مطلب تست طرحواره یانگ آنلاین؛ انواع طرحواره ها و تکنیک های طرحواره درمانی را بخوانید
طرحواره رهاشدگی در رابطه
طرحواره رها شدگی در رابطه با ایجاد ترس از ترک شدن و عدم اطمینان از ماندن افراد می تواند روابط خصوصی و بخصوص ازدواج را تحت تاثیر قرار دهد. روابط عاطفی و ازدواج شکلی از روابط انسانی است که احساس صمیمیت و تعهد در آن به اوج خود می رسد. در ازدواج اگر یکی از طرفین دارای طرحواره طرد شدگی باشد و دائما ترس از طرد شدن یا ترس از رها شدن داشته باشد، با رفتارهای ناسازگار و مشکل ساز خود می تواند باعث شکل گیری مشکلات جدیدی در رابطه شود. مانند کسی که به شریک عاطفی خود شک داشته و دائما درگیر این فکر است که به او خیانت می شود یا کسی که به طور مداوم از شریک عاطفی خود می خواهد که به او اطمینان دهد که دوستش دارد و ناخواسته باعث دوری فرد دیگر از او می شود.
همچنین بخوانید: طرحواره نقص و شرم یا تله بی ارزشی چیست؟ نشانه ها، علل و درمان
چگونه طرحواره رهاشدگی را درمان کنیم؟ درمان تله رهاشدگی
پس از اینکه متوجه شدید طرحواره رهاشدگی چیست و دیدید که آن را دارید بهتر است در راستای درمان آن اقدام کنید. طرحواره رهاشدگی یانگ یکی از دشوارترین طرحواره ها برای درمان شناخته شده است؛ چرا که معمولا با طرحواره های ناسازگار دیگر مانند طرحوارهای انتقاد، وابستگی، شرم و ایثار ارتباط و همپوشانی دارد. و این موضوع درمان طرحواره رها شدگی را پیچیده و سخت تر می کند. اصلی ترین گزینه درمان تله رهاشدگی، استفاده از نوعی رواندرمانی به نام طرحواره درمانی است.
مطالعه بیشتر: طرحواره استحقاق؛ علائم، علت، انواع و درمان طرحواره بزرگ منشی
طرحواره درمانی
رهاشدگی طرحواره ای است که در این رویکرد قابل درمان است. طرحواره درمانی شکلی از رواندرمانی است که هدف آن کمک به افراد برای غلبه بر الگوهای فکری و رفتارهای ناسازگار، با تمرکز بر تجربیات اولیه دوران کودکی و روابط با والدین یا مراقبان است. در پروتکل درمان طرحواره رهاشدگی با استفاده از تکنیک هایی مانند تجسم، ایفای نقش، و ذهن آگاهی به افراد رفتارهای مقابله ای سالم و جدیدی را یاد می دهد، تا جایگزین الگوهای فکری و رفتاری منفی خود کنند. در حالی که تغییر طرحواره های ناسازگار می تواند دشوار باشد، با تعهد، تداوم و درمان مناسب، دستیابی به تغییرات مثبت درمانی امکان پذیر خواهد بود.
برای درمان طرحواره رهاشدگی خود از یک روانشناس خوب کمک بگیرید
کار با نقاط مغزی
نقطه مغزی (brain spotting)، یک تکنیک روان درمانی است که تلاش می کند به افراد کمک کند تا آسیب های روانی یا سایر مشکلات خود را از طریق حرکات چشم پردازش و درمان کنند. در این روش درمانی از یک اشارهگر برای هدایت چشم افراد استفاده می شود تا سیگنالهایی را به مغز ارسال کرده، و با استفاده از این سیگنال ها کارکرد مغز را بهبود ببخشند. این تکنیک درمانی در کمک به افراد برای غلبه بر مسائل عاطفی و روانشناختی مختلف، از جمله طرحواره رهاشدگی، موثر است.
تکنیک درمانی کار با نقاط مغزی، به افراد کمک می کند تا احساسات و تجربیات ذخیره شده در بدن و مغز خود را که با طرحواره رها شدگی مرتبط است، رها کرده و افکار سازگار را جایگزین افکار ناسازگار خود کنند.
مطالعه بیشتر: طرحواره اطاعت چیست؟ نشانه ها، علل و راه درمان تله اطاعت
پیامد های طرحواره رها شدگی
ترس از رها شدن و به عبارتی بر خورداری از تله رهاشدگی، می تواند عوارضی در بر داشته باشد که باعث ایجاد مشکل در زندگی افراد می شود. از عوارض طرحواره رهاشدگی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اضطراب بالا: ترس از رها شدن، نگرانی از تمام شدن یک رابطه و طرد شدن توسط شریک عاطفی بخصوص هنگامی که هنوز مشکل خاصی وجود ندارد از طرف افراد دارای طرحواره رهاشدگی، می تواند سطح اضطراب و استرس افراد را به میزان بسیار بالایی افزایش دهد.
- روابط پر چالش: نگرانی از طرد شدن و دوست داشته نشدن میتواند ادراکات فرد از رابطهاش را تغییر دهد و باعث ایجاد مشکلات شود. افراد دارای تله رهاشدگی ممکن است به هر نشانه ای از طرد شدن حساس باشند یا برایشان مشکل باشد که به عدم ترک شدن توسط شریک عاطفی شان اعتماد کنند. این احساسات و افکار می تواند منجر به رفتار های وابستگی به شکل افراطی و دوری افراد از یکدیگر شود.
- روابط اجتماعی ضعیف: افراد دارای طرحواره رهاشدگی به دلیل داشتن این ترس که افراد یک روزی آنها را ترک خواهند کرد، از برقراری روابط دوستانه و صمیمانه اجتناب می کنند. عدم اطمینان آن ها به دیگران باعث دوری و سردی روابط اجتماعی می شود.
- رفتارهای آسیب رسان: افرادی که ترس از رها شدن دارند، ممکن است دست به رفتارهای آسیب رسانی همچون کنترل گری بیش از حد دیگران، تلاش برای انجام هر کاری که نظر دیگران را جلب کند حتی اگر مخالف آن باشند، بزنند. این رفتارها برای آن انجام می شود که افراد را تا جای ممکن در ارتباط با خود نگه دارند و از ترک شدن توسط آن ها جلوگیری کنند.
مطالعه بیشتر: طرحواره بازداری هیجانی چیست؟ از نشانه ها تا درمان
مقابله با طرحواره رهاشدگی
داشتن طرحواره ترک شدگی یا رها شدگی می تواند مشکلات زیادی برای افراد ایجاد کند که بعضا آسیب زا هستند. بنابراین لازم است تا افراد راهکارهای مقابله با تله رهاشدگی را بکار ببرند. سه روش مقابله با طرحواره طردشدگی عبارت است از:
- اجتناب
- جبران بیش از حد
- تسلیم
اجتناب: افراد دارای طرحواره رها شدگی معمولا برای کاهش احتمال آسیب دیدن، از برقراری روابط صمیمانه اجتناب می کنند. همچنین ممکن است تا روابط صمیمانه ای که قبلا ایجاد شده است را خراب کنند.
جبران بیش از حد: این افراد با انجام رفتارهایی افراطی و بیش از حدی مثل: کنترل کنندگی، حسادت، چسبیدن به دیگران سعی می کنند تا دیگران را در ارتباط با خود نگه دارند. که این رفتار ها معمولا باعث دوری دیگران از افراد دارای طرحواره رهاشدگی می شوند.
تسلیم: افراد دارای تله رهاشدگی در شکل مقابله ای تسلیم، با احساسات خود مبنی بر اینکه دوست داشتنی نبوده و دیگران یک روز آن ها را ترک خواهند کرد، کنار می آیند. این افراد عزت نفس پایینی خواهند داشت.
مقاله مشابه: طرحواره وابستگی چیست؟ نشانه ها، علل و درمان تله وابستگی
علاوه بر سه راهکار گفته شده در قسمت بالا راهکارهای گفته شده زیر می تواند در کنترل افکار و احساسات ناشی از طرحواره رهاشدگی کمک کننده باشد:
- دیدگاه های بدبینانه خود مبنی بر اینکه افراد در نهایت شما را ترک می کنند، می میرید یا رفتاری غیرقابل پیش بینی انجام می دهید را به چالش بکشید.
- هنگام جدایی ها سعی کنید تا آرامش خود را تا جای ممکن حفظ کرده و در صورت نیاز به روانشناس مراجعه کنید.
- این انتظار غیرواقعی که دیگران باید همیشه و در هر موقعیتی در دسترس شما باشند را به چالش بکشید
- بپذیرید که دیگران حق انتخاب در مورد روابط خود و افرادی که می خواهند با آنها ارتباط داشته باشند دارند.
- از چسبیدن افراطی یا رفتارهای حسادت ورزانه به افراد زندگی تان بپرهیزید، چرا که باعث حس دوری می شود.
- این فکر که باید حتما کاری را انجام دهید که دیگران از شما میخواهند تا آنها شما را ترک نکنند را به چالش بکشید.
مطلب مرتبط: طرحواره آسیب پذیری چیست؟ تله آسیب پذیری نسبت به ضرر یا بیماری
آنچه آموختیم
در این وبلاگ از روان درمان به این اشاره کردیم که طرحواره رها شدگی چیست و چه سبکهای مقابله ای دارد ، نشانه های طرحواره طرد شدگی کدامند؟ طرحواره رهاشدگی در رابطه چگونه نمود پیدا میکند و افرادی که این طرح واره را دارند برای درمان باید چه کنند. همچنین اگر این طرحواره را داری بهتر است در مسیر درمان این تله از درمانگر کمک بگیرد و به تنهایی بار حل مشکل را به عهده نگیرید.
سایر طرحواره ها:
- طرحواره معیارهای سختگیرانه چیست؟ از نشانه ها تا درمان
- طرحواره بی اعتمادی چیست؟ نشانه ها، علت و درمان
- طرحواره انزوای اجتماعی چیست؟ نشانه ها، علل و درمان
- طرحواره خویشتن داری ناکافی چیست؟ نشانه ها،علت و درمان
- طرحواره تایید طلبی یا پذیرش جویی چیست؟ از نشانه ها تا درمان
- طرحواره تنبیه چیست؟ نشانه ها، علل و درمان تله تنبیه
- طرحواره منفی گرایی و بدبینی چیست؟ علائم، علل، پیامدها و درمان
5 Responses
چقدر جالب بود
سلام وقت بخیر . من متأسفانه خیلی درگیر طرحواره ی رها شدگی هستم .به بعضی از دوستام چنان وابسته میشم که در نهایت اونا هم ازم دوری می کنند و این چرخه با ادمهای مختلف هی برام تکرار میشه و من مدام ضربه میبینم . نمی دونم چی کار کنم . کاش کسی کمکم می کرد از این طرحواره نجات پیدا کنم.
سلام دغدغه دائم داشتن در مورد روابط، تلاش زیاد کردن و در نهایت بازم شکست خوردن میتونه خیلی دلسرد کننده باشه و برای شکستن این چرخه بهترین کار مراجعه به یک روانشناسه تا با بررسی دقیقتر مسئله بهت کمک کنه راه حل مناسب رو طراحی و تمرین کنی.
من روابطم همیشه باجدال تموم میکنم و از همون اول جوری نشون میدم که من هیچ وابستگی ندارم وخیلی سریع خودم و میکشم کنار درصورتیکه که گاهی تو اوج خواستن طرفم خودم کاری میکنم رابطه تموم بشه و امنیت روانی ندارم این هم جز همین معقوله هست؟
سلام بله این هم میتونه تو همین مقوله جایی بگیره و بهتره برای شناسایی دقیقتر و داشتن درک بهتر از مسئله و الگوی رفتاریتون به روانشناس مراجعه کنید تا بهترین راه حل رو طراحی و تمرین کنید.