فوبیا در کودکان (phobia in children)، به ترسی غیر منطقی گفته می شود که در آن کودک از یک موقعیت مانند مشاهده خون، شی مثل عروسک سگ یا وضعیتی خاص مانند قرار گرفتن در ارتفاع به شدت می ترسد و احساس اضطراب می کند. فوبیای کودکان چیزی فراتر از ترس معمولی در سنین اولیه زندگی، مانند تنها ماندن است و حالتی غیر عادی و غیر معمول دارد. فوبیا در کودکان، می تواند باعث از حال رفتن، گریه، بی قراری یا چسبیدن آن ها شده و در صورتی تبدیل به اختلال فوبیا خواهد شد که به مدت ۶ ماه یا بیشتر ادامه داشته باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد علائم، علت و درمان فوبیا در کودکان، این مطلب را مطالعه کنید.
فوبیا در کودکان چیست؟
فوبیا در کودکان به ترس شدید و غیر معمول کودک از یک شی، حیوان یا موقعیتی خاص می گویند، که ایجاد ترس، دلهره و اضطراب شدید می کند. فوبیا در کودکان، یکی از انواع اختلالات اضطرابی بوده که معمولا در سنین کمتر از ۱۰ سال رخ داده و حدود ۵ درصد کودکان و ۱۶ درصد نوجوانان، آن را در زندگی خود تجربه می کنند. بر خلاف بزرگسالان، کودکان متوجه غیر طبیعی بودن ترس خود نمی شوند و این اتفاق باعث می شود تا آن ها، هنگام رویارویی با موقعیت یا چیزی که از آن می ترسند، احساس دلهره، نگرانی، اضطراب و ترس شدید داشته و با گریه، بی قراری، فرار یا چسبیدن به مراقبین اصلی خود واکنش نشان دهند.
فوبیا در کودکان، ممکن است به دلیل تجارب دلهره آور و ترسناکی مانند حمله و گاز گرفته شدن توسط حیوانات، مشاهده دیگران هنگام خونریزی یا شنیدن اخبار در مورد خطر سقوط آسانسور یا هواپیما، ایجاد شود. کودکان دارای فوبیا، ممکن است هنگام شنیدن نام چیزی که از آن ترس دارند، مشاهده تصویر آن در مجلات یا تلویزیون یا مواجهه با آن، ترس شدید خود را نشان دهند. برای آنکه یک کودک مبتلا به اختلال فوبیا تشخیص داده شود، لازم است تا ترس به مدت ۶ ماه یا بیشتر ادامه داشته باشد.
بخوانید: درمان ترس شدید و ناگهانی؛ علت ترس های بی مورد یا فوبیا چیست؟
علائم فوبیا در کودکان
فوبیا در کودکان دارای نشانه هایی گوناگونی است که کودکان در مواجهه با عامل ایجاد کننده ترس، ممکن است دو یا چند نوع از آن ها را نشان دهند. آگاهی از نشانه های فوبیا کودکان به دیگران و به خصوص والدین آن ها کمک می کند تا در صورت مشاهده ترس شدید کودک، برای رفع آن اقدامات مناسب را انجام دهند و سعی نکنند تا با روش هایی مانند نزدیک کردن اجباری کودک به عامل فوبیا یا تلاش برای تجربه آن، ترس کودک را از بین ببرند. مهمترین علائم فوبیا در کودکان عبارتند از:
- افزایش ضربان قلب
- جیغ کشیدن
- تعریق و لرزش دست یا بدن
- فرار کردن
- گریه و بی قراری شدید
- تنگی نفس
- چسبیدن به والدین
- احساس خفگی
- درد یا ناراحتی قفسه سینه
- ناراحتی و درد معده (دل درد)
- احساس سرگیجه یا ضعف
- ترس از دست دادن کنترل یا دیوانه شدن
- ترس از مردن
انواع فوبیا در کودکان
ترس شدید و اضطراب آور، می تواند منجر به اشکال متفاوتی از اختلالات اضطرابی و فوبیا شود که هر کدام ویژگی خاص خود را برای تشخیص گذاری داشته و آشنایی با آن ها، باعث تشخیص درست اختلال فوبیا در کودکان می شود. از انواع فوبیا در کودکان می توان موارد زیر را نام برد:
- فوبیای دندانپزشکی
- فوبیا و ترس از حیوانات (شامل حشرات و خزندگان)
- فوبیای میکروب
- فوبیای تاریکی
- فوبیای آمپول
- فوبیا و ترس از خون (هموفوبیا)
- فوبیا و ترس از ارتفاع (آکروفوبیا)
- فوبیا و ترس از رعد و برق (آسترافوبیا)
- فوبیای صدای بلند
- فوبیای آب
۱. فوبیای دندانپزشکی
برخی کودکان دچار فوبیای دندانپزشکی هستند و هر زمان که در محیط دندانپزشکی قرار می گیرند، گریه کرده و ممکن است روی صندلی دندانپزشکی بی قراری کنند. این کودکان معمولا یک خاطره دردناک و آزار دهنده از محیط دندانپزشکی داشته یا به دلیل ترساندن کودک از دندانپزشکی توسط دیگران، دچار فوبیای دندانپزشکی شده اند.
مطالعه بیشتر: مگالوفوبیا یا ترس از اجسام بزرگ چیست؟
۲. فوبیای حیوانات و حشرات در کوکان
یکی از رایج ترین انواع فوبیا در کودکان، فوبیای حیوانات و حشرات (آنتوموفوبیا) است. کودکان معمولا از حیواناتی می ترسند که دیگران و بخصوص خانواده، آن ها را خطرناک و ترسناک جلوه می دهند. کودکانی که در خانواده خود با یک حیوان خانگی مانند سگ بزرگ شده باشند، به میزان کمتری دچار فوبیای حیوانات می شوند.
مطلب خواندنی: سینوفوبیا یا فوبیای سگ چیست؟ تشخیص و درمان سینوفوبیا
۳. فوبیای میکروب در کودک
فوبیای میکروب در کودک، موجب می شود تا آن ها نسبت به بیمار شدن به واسطه آلودگی های محیطی، احساس ترس و نگرانی زیادی تجربه کنند. از همین رو ممکن است دچار اضطراب و اختلال وسواس کودکان شده و نتوانند در محیط های عمومی، احساس راحتی داشته باشند. این ترس از میکروب می تواند شدید شده و در صورت عدم درمان فوبی کودک، تا بزرگسالی ادامه پیدا کند.
۴. کودکان و فوبیای تاریکی
از دیگر انواع فوبیا در کودکان، می توان فوبیای تاریکی را نام برد که در آن کودک از محیط های تاریک، ترس زیادی داشته و هنگام قرار گرفتن در محیط های تاریک، احساس می کند که موجودات ترسناک به او حمله خواهند کرد و معمولا نمی توانند تنهایی بخوابند. فوبیای تاریکی در کودکان می تواند در نتیجه رفتار های بد والدین مانند تنها گذاشتن کودک در تاریکی برای تنبیه کردن او، ایجاد شود.
برای خواندن کلیک کنید: اسکوپوفوبیا یا ترس از زل زدن چیست؟ علائم، علل و درمان
۵. فوبیای آمپول در کودکان
از ترس هایی که همه افراد به خصوص در دوران کودکی با آن مواجهه شده اند، می توان ترس از آمپول یا سوزن را در نظر گرفت که برای برخی کودکان تبدیل به ترس شدید و فوبیای آمپول می شود. ترس از آمپول، یکی از رایج ترین فوبیا های کودکان است. یکی از عوامل ایجاد کننده فوبیای آمپول در کودکان، ترساندن کودک با آمپول توسط والدین برای ساکت کردن کودکان است.
۶. کودکان و فوبیای خون
کودکان ممکن است از خونریزی بخشی از اندام های خود یا مشاهده خونریزی دیگران ترس زیادی داشته و وحشت زده شوند که علامتی از فوبیای خون (هموفوبیا) در آن ها است. فوبیای خون در کودکان می تواند مانع انجام کاری مانند آزمایش خون شود. کودکی که از خون می ترسد، هنگام تماشای خون ممکن است از حال برود یا به شدت گریه و بی قراری کند.
۷. ترس از ارتفاع، از انوع فوبیای کودکان
فوبیا یا ترس از ارتفاع (آکروفوبیا)، یکی از ترس های رایج کودکان است که می تواند جنبه بیمارگونه به خود بگیرد. کودکی که ترس از ارتفاع دارد، هنگام ایستادن یا قرار گرفتن روی هر چیزی که از سطح زمین بلند تر است، ترسیده و کنترل خود را از دست می دهد. ترس از ارتفاع ممکن است بر اثر قرار گرفتن روی یک صندلی یا بالا رفتن از نردبان مشخص شود.
همچنین بخوانید: ترس از دیدن خود در آینه یا اسپکتروفوبیا چیست؟
۸. کودک ترس از رعد و برق
ترس از رعد و برق (آسترافوبیا)، یکی از انوع فوبیا در کودکان است و هنگام بارندگی، شنیدن صدای رعد و برق و دیدن نور آن در کودک بروز پیدا می کند. کودکی که از رعد و برق می ترسد، هنگام شنیدن صدای آن، گوش های خود را می گیرد و در جایی قایم می شود یا ممکن است شروع به گریه و بد خلقی کند.
۹. فوبیای صدای بلند در کودکان
صدای بلند می تواند ترس شدیدی را در کودکان ایجاد می کند و موجب گریه، جیغ و بی قراری شدید آن ها شود. فوبیای صدای بلند از انواع فوبیا در کودکان است، و موجب می شود که کودک هنگام شنیدن هر نوع صدای بلند، مانند داد زدن، افتادن یک وسیله سنگین و وسایل آتش بازی، از جا پریده و واکنش شدیدی را از خود نشان دهد. این کودکان با شنیدن صدای بلند، حتی وقتی از آن آگاهی داشته باشند، ترس بسیار شدیدی نشان می دهند.
۱۰. کودک و فوبیای آب
از انواع فوبیا در کودکان، می توان به فوبیای آب اشاره کرد. ترس از آب در دوران کودکی طبیعی است، اما ممکن است تا سنین بالاتر ادامه داشته باشد. کودکی که از آب می ترسد، حمام رفتن را دوست ندارد و از رفتن داخل آب، در محیط هایی مانند دریا یا استخر، اجتناب می کند. کودکی که دچار فوبیای آب است، از غرق شدن در آب ترس شدیدی دارد.
مطلب مفید: چگونه با کودک خجالتی رفتار کنیم؟ نشانه ها، علت و درمان خجالت کودکان
اختلالات مرتبط با فوبیا در کودکان
برخی اختلالات روانی وجود دارند که با فوبیا در کودکان در ارتباط بوده و دارای شباهت ها و تفاوت هایی با آن هستند. اختلالات روانی مرتبط با فوبیا در کودکان عبارتند از:
- اختلال پانیک
- آگورافوبیا
- اختلال اضطراب اجتماعی
- اختلال اضطراب جدایی
بیشتر بخوانید: حسادت در کودکان؛ با کودک حسود چه کنیم؟
اختلال پانیک و فوبیای کودکان
یکی از اختلالات مرتبط با فوبیا در کودکان، اختلال پانیک نام دارد، که ناشی از بروز یک دوره وحشت زدگی یا حمله پانیک است که در آن کودک دچار علائمی همچون تنگی نفس، سرگیجه، لرزش، حالت تهوع و از دست دادن کنترل می شود. اختلال هراس معمولا به صورت دوره های چند دقیقه ای و در شرایطی غیر منتظره و غیر قابل پیش بینی رخ می دهد. تفاوت اختلال پانیک با فوبیا در کودکان این است که، فوبیا لزوما همراه با دوره های وحشت زدگی نیست.
برای مطالعه: انواع ترس در کودکان کدامند؟ بهترین راهکارهای رفع ترس در کودکان
ترس فوبیا در کودکان و آگورافوبیا
آگورافوبیا یا فوبیای فضای باز، یکی دیگر از اختلالات مرتبط با فوبیا در کودکان است که در آن، کودکان از ورود به مکان های اجتماعی و شلوغ مانند بازارچه ها ترسیده و از آن اجتناب می کنند. آگورافوبیا در صورت شدید بودن می تواند همراه با حملات پانیک یا وحشت زدگی باشد.
اختلال اضطراب اجتماعی و فوبیای کودک
در صورتی که کودک از دریافت بازخورد های منفی و قضاوت های دیگران نسبت به خود، ترس داشته باشد، دچار اختلال اضطراب اجتماعی خواهد شد. مثلا ممکن است کودک از بازی در یک نمایش مدرسه یا سخنرانی سر باز بزند، چرا که نگران نظرات منفی دیگران نسبت به خودش است.
خواندن این مطلب را از دست ندهید: ترایپوفوبیا یا فوبیای حفره (ترس از سوراخ و حفره ریز) چیست؟ درمان و علت آن
فوبیا در کودک و اختلال اضطراب جدایی
اختلال اضطراب جدایی در کودکان، از جمله اختلالات مرتبط با فوبیا کودکان است که در نتیجه دلبستگی بیش از حد کودک به مراقبین اصلی خود رخ می دهد. کودک با اختلال اضطراب جدایی، نسبت به تنها ماندن و دور شدن مراقبین اصلی خود، به خصوص مادر، احساس ترس شدیدی کرده و در هنگام جدا شدن از او شروع به گریه و بی قراری می کند.
برای مطالعه: ترس از تنهایی چیست و راهکارهای رفع آن کدامند؟
تشخیص اختلال فوبیا در کودکان
بهترین راه برای تشخیص اختلال فوبیا در کودکان، مراجعه به یک روانشناس یا روانپزشک است. متخصص سلامت روان با بررسی علت، شدت و نوع ترس کودک، می تواند میزان ترس و فوبیا بودن آن را مشخص کند. ملاک های تشخیصی برای اختلال فوبیا در کودکان عبارتند از:
- احساس ترس یا اضطراب نسبت به یک موقعیت، شی یا وضعیتی خاص مانند حیوانات، حشرات، خون و ارتفاع به مدت حداقل ۶ ماه
- بروز علائمی مانند گریه، بی قراری شدید، شوکه شدن و چسبیدن افراطی به مراقبین در کودکان
- برانگیختگی اضطرابی، هنگام مواجهه با عامل ایجاد کننده فوبیا
- فرار یا اجتناب از موقعیت فوبیک به دلیل دوری از ترس و اضطراب
- عدم تناسب ترس یا اضطراب ایجاد شده با فرهنگ و اجتماع
ترس و اضطراب ایجاد شده در کودک، عملکرد شخصی و اجتماعی او را مختل کرده باشد و توسط یک اختلال دیگر مانند آگورافوبیا، اختلال اضراب جدایی، استرس پس از سانحه (PTSD)، وسواس فکری و عملی (OCD) و اختلال اضطراب اجتماعی، به شکلی بهتر توجیه نمی شود.
علت فوبیا در کودکان
بررسی ها نشان داده اند که فوبیا در کودکان، نتیجه هر دو عامل ژنتیکی و محیطی است. تاثیر محیط یکی از مهم ترین علل فوبیا در کودکان است. مانند وقتی که یک کودک مورد تهاجم یک سگ قرار گرفته و سپس، از تمام سگ ها، تصاویر سگ و حتی هر موجود دیگری شبیه به سگ، ترسیده و از آن فرار می کند. علت فوبیا در کودکان، شامل موارد زیر است:
- ژنتیک
- محیط
- رویداد های آسیب زا
- مشاهده
۱. ژنتیک، علت فوبیا در کودکان
فوبیا در کودکان می تواند تحت تاثیر عامل ژنتیک بوده و مانند بسیاری موارد دیگر، به ارث برسد. این عوامل ژنتیکی زمینه را برای فوبیا ایجاد و یک عامل محیطی مانند مشاهده ترس مادر از سوسک، فوبیای کودک را تقویت کند. به نظر می رسد که ابتلای یکی از اقدام درجه یک به اختلال هراس یا فوبیا، شانس ابتلای فرزندان بعدی خانواده به فوبیا را افزایش می دهد.
۲. فوبیا در کودکان و تاثیر محیط
محیط تاثیر انکار ناپذیری بر شکل گیری فوبیا در کودکان دارد. کودکانی که در محیط زندگی خود با ترس زیادی مواجه بوده و دائما درگیر اضطراب باشند، به احتمال بیشتری دچار فوبیا در زندگی خود خواهند شد. رسانه هایی مانند اخبار و شبکه های مجازی نیز می توانند در ترس فوبیای کودک اثر گذار باشند، به طور مثال اخبار مربوط به گزیدگی توسط عنکبوت یا مشاهده آن، موجب فوبیای عنکبوت در کودک شود.
۳. رویداد های آسیب زا و فوبیا در کودکان
یکی از علت های فوبیا در کودکان، رویداد های آسیب زا هستند، که در آن کودک یکبار به شدت ترسیده و این ترس در موقعیت های دیگر شبیه به همان موقعیت قبلی، در او تکرار می شود. کودکی که مورد تنبیه قرار گرفته و باید ساعتی را تنها در اتاقی تاریک بماند، کودکی که توسط یک بزرگسال با پرواز ناگهانی یک پرنده مواجهه و شوکه شده باشد یا کودکی که یک آمپول بسیار دردناک را تجربه کرده باشد، همگی ممکن است دچار فوبیا و ترس شدید شوند. این ترس شدید در کودکان باقی می ماند و باعث شکل گیری اضطراب در آن ها می شود. در نتیجه کودک هنگام رویارویی دوباره با آن موقعیت، شی یا چیزی که باعث ترسش شده، مضطرب می شود.
مطلب جالب برای مطالعه: ترس از ازدواج یا گاموفوبیا در پسران و دختران؛ دلایل مهم و درمان آن
۴. مشاهده کودک و شکل گیری فوبیا
زمانی که کودکان در حال مشاهده یک اتفاق دلهره آور و مضطرب کننده برای دیگران باشند، ممکن است دچار فوبیا شوند. تماشای تصادف و خونریزی یا گاز گرفته شدن یک انسان توسط مار، می تواند باعث ترس شدید در کودک شده و زمینه را برای اختلال فوبیا در کودکان فراهم کند. برای جلوگیری از چنین اتفاقی، باید نسبت به آنچه که کودکان در تلویزیون، تلفن همراه یا در اجتماع مشاهده می کنند حساس بود و دقت لازم را برای جلوگیری از دیدن صحنه های ترسناک، خشن و دلهره آور را، به کار گرفت.
درمان فوبیا در کودکان
بهترین درمان برای فوبیا در کودکان، مراجعه به یک روانشناس خوب است. روانشناس ضمن بررسی شرایط کودک، از جمله سن، وضعیت روانی، روابط و الگو های رفتاری کودک، وجود فوبیا را تشخیص و برای درمان آن اقدامات لازم را انجام می دهد. درمان فوبیا در کودکان به شدت نشانه های فوبیا، علت ایجاد آن، زمان شکل گیری و نحوه مقابله فرد با فوبیا، بستگی دارد. روش های درمان فوبی کودکان عبارتند از:
- درمان شناختی رفتاری
- روان تحلیلی کودک
- خانواده درمانی
- دارو درمانی
۱. درمان شناختی رفتاری برای فوبیا در کودکان
یک روانشناس با رویکرد درمان شناختی رفتاری (CBT)، اقدام به صحبت با کودک می کنند و در صورت لزوم والدین و مراقبین او کرده و باور های شکل گرفته در کودک را تشخیص می دهد. این افکار و باور ها، نقشی اساسی در درمان فوبیا در کودکان دارند، چرا که این ترس غیر منطقی و غیر معمول، ریشه در نوع تفکر کودک و عامل ایجاد کننده آن دارد. بنابراین فرض بر این است که ترس فوبیای کودک، با تغییر الگو های فکری و رفتاری غلط و ناسازگار، کاهش یافته و در نهایت از بین می رود.
۲. درمان فوبیا با روان تحلیلی کودک
روان درمانگری که با رویکرد روان تحلیلی کودک کار می کند، تخصص لازم برای کار با کودکان را کسب کرده و در طی جلسات درمانی، در پی کاوش چرایی و دلیل شکل گیری فوبیا در کودکان خواهد بود. با شناسایی علت زیر بنایی شکل دهنده فوبیا، قدم بزرگی به سمت درمان برداشته و می توان با رفع عامل تاثیر گذار بر فوبیا که ممکن است عاملی به ظاهر بی ربط با مشکل باشد، اختلال فوبیای کودک را درمان کرد. رواندرمانگر تحلیلی همچنین با کارهایی مانند بازی با کودک و تحلیل نقاشی او، می تواند اطلاعاتی را در مورد ساختار شخصیت کودک پی ببرد.
مطلب کاربردی: چرا کودکان دروغ می گویند؟ ۱۸ علت دروغگویی کودکان
۳. خانواده درمانی
از دیگر روش های درمان فوبیا در کودکان، خانواده درمانی است. برای آن که بتوان فوبیا را درمان کرد، نه تنها کودک بلکه خانواده او، باید مواظب رفتار ها و واکنش های خود باشند. افراد خانواده نباید با هدف از بین بردن ترس کودک، ترس او را مسخره کرده و او را در شرایطی قرار دهند که از آن می ترسد. مثلا اگر یک کودک از ارتفاع می ترسد، نباید او را به اجبار در شرایطی که دارای ارتفاع بوده و او را تشویق به نگاه کردن به پایین کنند. اینکار فقط ترس و فوبیای کودک را شدت می بخشد و کودک را در حالت بسیار ناخوشایندی قرار می دهد.
۴. دارو درمانی
در صورتی که شدت علائم کودک زیاد شده یا حملات وحشت زدگی در او رخ دهد، برای مدیریت علائم فوبیا در کودک لازم است که برای مصرف دارو های مناسب اقدام شود. برای درمان فوبی کودکان، می توان با مراجعه به یک روانپزشک از دارو های ضد اضطراب، مانند آلپرازولام و لورازپام یا دارو های ضد افسردگی مانند سیتالوپرام و اس سیتالوپرام استفاده کرد.
داروهایی که کودکان می توانند برای درمان فوبیا مصرف کنند، باید با تجویز روانپزشک بوده و مصرف سرخود دارو های روانپزشگی خطرات جدی برای سلامت کودک، به همراه خواهد داشت.
منابع: cedarssinai, rochester, chop, anxietycanada
ثبت ديدگاه