حسادت در کودکان یک احساس عادی و طبیعی است که در شرایطی ایجاد می شود که کودک احساس ناامنی می کند یا نگران از دست دادن چیزی یا شخصی ارزشمند است. حسادت در بچه می تواند به صورت پرخاشگری، قهر کردن، درماندگی یا احساس نفرت ظاهر شود. بچه‌ها ممکن است وقتی همسالان خود را با دارایی ها یا توانایی هایی که می‌خواهند، بینند یا وقتی خواهر یا برادر جدیدی از راه می رسد احساس حسادت کنند. حسادت در کودکان می تواند منجر به رفتارهای چالش برانگیز، عصبانیت و پرخاشگری شود. درک و بررسی حسادت در کودکان به آن ها کمک می کند تا مهارت های عاطفی بهتری داشته باشند و روابط سالم تری با دیگران شکل دهند. برای آشنایی با ۱۵ نحوه برخورد با بچه حسود، با ما همراه باشید.
علائم حسادت در کودکان
تجربه حسادت در کودکان می تواند متفاوت باشد و در هر یک از آن ها نشانه های خاصی بروز کند. برای اینکه بدانیم با کودک حسود چه کنیم، باید نشانه های حسادت در کودکان را بشناسیم. علائم حسادت در کودکان عبارتند از:
- نیاز به توجه بیش از حد
- چسبیدن به والدین
- رفتار پرخاشگرانه نسبت به همسالان
- عصبی شدن هنگام توجه والدین به دیگران
- احساس مالکیت بیش از حد بر افراد یا دارایی های مختلف
- احساس رقابت بیش از حد با دیگران
- مقایسه مداوم خود با کودکان دیگر
- تلاش برای تضعیف شادی یا موفقیت دیگران
- اجتناب از موقعیت هایی که حسادت آن ها را بر می انگیزد
- خود نمایی کردن (بالیدن بیش از حد به دستاورد هایشان)
بیشتر بخوانید: انواع ترس در کودکان کدامند؟ بهترین راهکارهای رفع ترس در کودکان
سن حسادت در کودکان
به نظر می رسد رایج ترین سن حسادت در کودکان بین ۱ تا ۵ سالگی است یعنی در دوران نوپایی و اوایل کودکی. توجه به این نکته مهم است که حسادت در هر سنی ممکن است رخ دهد و هر کودک ممکن است آن را به گونه ای متفاوت تجربه کند. عواملی مانند شرایط خانوادگی، خلق و خوی کودک و رویدادهای زندگی همگی می توانند بر سن آغاز شدیدترین دوره حسادت کودک تأثیر بگذارند.
حسادت در کودکان پنج ساله
باید بدانید که حسادت در کودکان ۴ ساله یا پنج ساله تقریبا مشابه هستند و می توان گفت در این سن، حسادت اغلب به صورت رفتار های جلب توجه، کج خلقی و … ظاهر می شود. کودکان ممکن است به والدین بچسبند، آن ها را به مدت طولانی در آغوش بگیرند یا نخواهند والدین اتاق را ترک کنند. برای برخورد با حسادت در کودکان پنج ساله، والدین باید از مقایسه و لوس کردن بیش از حد کودک خودداری کنند. در عین حال باید ارتباط آزادانه را تشویق کنند و احساسات را به زبان ساده توضیح دهند. درگیر کردن کودک در فعالیت هایی که باعث افزایش عزت نفس او می شود و آموزش بیان احساسات از طریق کلمات یا نقاشی به او، می توانند راهبردهای موثری باشند.
حسادت در کودکان ابتدایی
حسادت در کودکان ابتدایی می تواند به صورت رفتار پرخاشگرانه نسبت به خواهر و برادر یا همسالان، مالکیت بیش از حد نسبت به وسایل و افزایش احساس رقابت با دیگران ظاهر شود. کودک حسود در دوران مدرسه ممکن است در تمرکز برای انجام تکالیف یا فعالیت های ورزشی ضعف داشته باشد. برای درمان حسادت در کودکان ابتدایی باید کمک کنیم درک کنند که حسادت یک احساس طبیعی است و در عین حال روش های برخورد صحیح با این احساس را به آن ها آموزش دهیم.
با بچه حسود چه کنیم؟
درمان حسادت در کودکان چالش برانگیز است و نحوه رفتار با بچه حسود باید به گونه ای باشد که علت حسادت او شناسایی شود و راهکارهای مناسب ارائه شود. روش های درست برخورد با بچه حسود عبارتند از:
- گوش دادن فعالانه به احساسات کودک
- تشویق کودک به تعامل و حرف زدن
- اجتناب از مقایسه کودک با دیگران
- تمرکز بر نقاط قوت کودک
- داشتن توجه کافی به هر کودک
- استفاده از داستان ها
- آموزش راهبرد های مقابله ای
- نشان دادن الگوی رفتاری سالم
- تشویق به ارتباطات اجتماعی
- تقویت هوش هیجانی در کودک
- تعیین خط قرمز ها و مرز های مشخص
- تشویق به همکاری به جای رقابت
- آموزش مهارت های حل مسئله به کودک
- تامین امنیت عاطفی کودک در محیط خانواده
- مراجعه به روانشناس کودک و نوجوان
از دست ندهید: وسواس در کودکان و انواع آن چیست؟ درمان، علائم و علل
۱. گوش دادن فعالانه به احساسات کودک
گوش دادن و تلاش برای درک احساس حسادت کودک برای رشد عاطفی او اهمیت زیادی دارد و می تواند رابطه شما را تقویت کند. به عنوان مثال، تصور کنید که دختر ۷ ساله شما پس از اینکه برادر کوچکترش برای یک نقاشی تشویق می شود، به وضوح ناراحت است. به جای اینکه احساسات او را نادیده بگیرید یا او را به خاطر حسادت سرزنش کنید، می توانید بگویید:”متوجه شدم ناراحت به نظر می رسی. می توانی به من بگویی چه احساسی داری؟”.
در برخورد با بچه حسود، هنگامی که ابراز حسادت می کند، با همدلی پاسخ دهید: “من می فهمم که تو احساس حسادت می کنی. اشکالی ندارد که گاهی اوقات چنین حسی داشته باشی. یادم می آید وقتی که همسن تو بودم منم گاهی حسادت می کردم.” این رویکرد احساسات او را بدون قضاوت می پذیرد و باعث می شود کودک احساس کند شنیده و درک می شود. سپس می توانید مکالمه را برای کشف بیشتر این احساسات هدایت کنید: “می توانی بیشتر در مورد دلیل حسادتت به من بگویی؟” این سوال یک گفتگو را باز می کند که در آن می توانید به نگرانی های کودک خود رسیدگی کنید، عزت نفس او را تقویت کنید، و راه های سالم برای مقابله با حسادت را به او آموزش دهید.
۲. تشویق کودک به تعامل و حرف زدن
تشویق کودک به حرف زدن در مورد حسادت و احساسات منفی اش ضروری است. به عنوان مثال، سناریویی را در نظر بگیرید که در آن کودک ۱۰ ساله پس از انتخاب بهترین دوستش برای تیم فوتبال مدرسه، عصبی شده است. به جای نادیده گرفتن احساسات او یا ارائه راه حل های سریع، می توانید فضای امنی را فراهم کنید تا او در مورد احساساتش صحبت کند. مثلا می توانید بگویید:”می بینم که احساس ناراحتی می کنی. دوست داری در مورد آن صحبت کنیم؟”، سپس سعی کنید بدون قطع صحبت یا قضاوت با دقت به حرف های کودک گوش دهید.
۳. اجتناب از مقایسه کودک با دیگران؛ نحوه برخورد با بچه حسود
یکی از روش های برخورد با بچه حسود، اجتناب از مقایسه کودک با دیگران است. این مسئله به پرورش عزت نفس کودک و جلوگیری از حسادت در کودکان، کمک می کند. سناریویی را با دو خواهر و برادر در نظر بگیرید که در آن، خواهر بزرگتر در مدرسه عملکرد خوبی دارد و مرتباً نمرات عالی را به خانه می آورد. با این حال، برادر کوچکتر در مدرسه عملکرد بالایی ندارد، اما استعداد قابل توجهی در هنر نشان می دهد. گاهی والدین در این موقعیت ها جملاتی مانند “چرا نمی توانی بیشتر شبیه خواهرت باشی؟ به نمرات او نگاه کن!” را به کار می برند.
این رویکرد مقایسه ای اشتباه است و والدین باید سعی کنند نقاط قوت کودکان خود را شناسایی کرده و هر دوی آن ها را به یک اندازه تشویق کنند. این رویکرد به هر دو کودک کمک می کند تا به جای اینکه خود را با دیگران مقایسه کنند، احساس ارزشمندی داشته باشند. با اجتناب از مقایسه، محیطی ایجاد می کنید که در آن هر کودک بتواند عزت نفس خود را بر اساس دستاوردها و رشد خود توسعه دهد، نه این که تحت فشار قرار گیرد تا با خواهر، برادر یا همسالان خود مطابقت داشته باشد یا بهتر عمل کند.
۴. تمرکز بر نقاط قوت کودک؛ مقابله با حسادت در کودکان
تمرکز بر نقاط قوت کودک و تمجید از تلاش های او راهی قدرتمند برای درمان حسادت در کودکان و تقویت عزت نفس آن ها است. بیایید مثالی را در نظر بگیریم، که در آن، کودکی با ریاضیات مشکل دارد اما در نوشتن خلاقانه، مهارت زیادی دارد. به جای مقایسه عملکرد ریاضی او با همکلاسی هایش یا ابراز ناامیدی، والدین و معلمان او می توانند توانایی های منحصر به فرد او را در نوشتن، تشویق کنند. به عنوان مثال، مادر کودک بعد از یک آزمون ریاضی چالش برانگیز می گوید:”می دانم که ریاضی برای تو سخت است، اما من واقعا به اینکه چقدر برای آن تلاش کرده ای افتخار می کنم. تو در داستان سرایی مهارت داری. توانایی های تو در نوشتن واقعا خاص هستند.”
این روش برخورد با بچه حسود، تلاش های او را در نظر گرفته و در عین حال نقاط قوت او را نیز تشویق می کند. با شناسایی و پرورش مستمر استعدادهای کودک، بزرگسالان به او کمک می کنند تا اعتماد به نفس و انعطاف پذیری خود را افزایش دهد. این تمرکز بر نقاط قوت و تلاش های فردی، به جای مقایسه با دیگران، یک محیطی حمایتی ایجاد می کند که در آن کودک می تواند از توانایی های منحصر به فرد خود قدردانی کند و احساس کند همانطور که هست، ارزشمند است.
مطالعه بیشتر: چگونه با کودک خجالتی رفتار کنیم؟ نشانه ها، علت و درمان خجالت کودکان
۵. داشتن توجه کافی به هر کودک
داشتن توجه فردی و خاص به کودک حسود می تواند برای درمان حسادت کودکان بسیار مفید باشد. هنگامی که کودک احساس می کند در مقایسه با خواهر، برادر یا همسالانش کمتر مورد توجه یا محبت قرار می گیرد، احساس حسادت کودک برانگیخته می شود. با ارائه یک زمان اختصاصی به آنها و تمرکز بر نیازها و علایق منحصر به فرد آنها، می توانید به رفع علت اصلی حسادت آنها کمک کنید.
به عنوان مثال، اگر فرزند شما نسبت به توجهی که خواهر یا برادر کوچکترش دریافت می کند حسادت می کند، می توانید “زمان مشخصی” را فقط با کودک بزرگتر برنامه ریزی کنید. در این مدت، می توانید در فعالیت های مورد علاقه‌شان شرکت کنید، در مورد احساساتشان صحبت کنید و به آن ها به عنوان یک فرد، احساس ارزشمندی بدهید. این توجه و اعتبار فردی می تواند کمک زیادی به اطمینان بخشیدن به کودک و کاهش رفتارهای حسادت آمیز او کند. با ایجاد حس دیده شدن، شنیده شدن، و دوست داشتنی بودن آن ها، می توانید عزت نفس آن ها را تقویت کنید و تمرکز آن ها را از مقایسه خود با دیگران تغییر دهید.
۶. استفاده از داستان ها؛ طرز برخورد با بچه حسود
قصه گویی می تواند ابزار قدرتمندی برای کمک به کودکان برای مقابله با احساس حسادت باشد. با درگیر کردن کودکان در داستان هایی که مضامین حسادت، همدلی و .. را بررسی می کنند، والدین می توانند به فرزندان خود کمک کنند تا درک عمیق تری از این احساسات پیچیده پیدا کنند.
به عنوان مثال، خواندن کتابی درباره شخصیتی که با ورود یک خواهر یا برادر جدید حسادت می کند، می تواند زمینه مناسبی را برای کودکان فراهم کند تا احساسات خود را بشناسند. پس از خواندن داستان، والدین می توانند بحث هایی که کودک را تشویق می کند تا دیدگاه های شخصیت های مختلف را در نظر بگیرد، داشته باشند. سوالاتی مانند “فکر می کنید خواهر یا برادر بزرگتر وقتی نوزاد جدید آمد چه احساسی داشت؟” یا “برادر بزرگتر چه کاری می توانست انجام دهد تا احساس بهتری داشته باشد؟” می تواند کودک را راهنمایی کند تا احساسات و انگیزه های پشت رفتار حسادت آمیز را بازتاب دهد و در نهایت به او کمک کند تا راهبردهای مقابله ای سازنده تری ایجاد کند. از طریق این فرآیند داستان گویی کودکان می توانند یاد بگیرند که احساسات حسادت خود را بشناسند و راه های سالمی برای مدیریت این احساسات بیابند.
برای خواندن کلیک کنید: چرا کودکان دروغ می گویند؟ ۱۸ علت دروغگویی کودکان
۷. آموزش راهبرد های مقابله برای درمان حسادت کودکان
آموزش راهبردهای مقابله ای به کودک حسود برای کمک به مدیریت و غلبه بر این احساسات، اهمیت زیادی دارد. با ارائه روش های مؤثر برای مقابله با حسادت، می‌توانید کودک خود را برای ایجاد انعطاف پذیری عاطفی و مدیریت موقعیت‌های اجتماعی پیچیده توانمند کنید. به عنوان مثال، می توانید به کودک خود بیاموزید که با هدایت انرژی خود به سمت اهداف شخصی، احساسات منفی خود را به اقدامات مثبت هدایت کند. این راهبرد ها می تواند شامل تشویق آنها به تمرکز بر نقاط قوت و دستاورد هایشان باشد تا اینکه خود را با دیگران مقایسه کنند.
با انجام این کار، به فرزندتان کمک می کنید دیدگاه خود را از رقابت به رشد شخصی تغییر دهد و حس توانمندی و اعتماد به نفس را تقویت کند. علاوه بر این، می توانید رفتارهای مقابله‌ای سالم را خودتان نیز انجام دهید تا به فرزندتان نشان دهید که همه حسادت را تجربه می‌کنند و اشکالی ندارد که چنین احساسی داشته باشید. با اجرای این استراتژی ها، می‌توانید به فرزندتان کمک کنید تا مکانیسم های مقابله‌ای سالم برای برخورد با احساس حسادت ایجاد کند.
۸. نشان دادن الگوی رفتاری سالم
رفتار والدین می تواند الگوی بسیار خوبی در نحوه رفتار با بچه حسود، باشد. با نشان دادن راه‌های سالم تعامل با دیگران، به فرزندتان یاد می دهید که چگونه احساسات و رفتارهای خود را مدیریت کند. به عنوان مثال، اگر فرزندتان شما را در حال ابراز قدردانی نسبت به نقاط قوت و دستاورد های خود ببیند، احتمالاً خودش این نگرش های مثبت را خواهد داشت. مثلا اگر فرزندتان به اسباب بازی جدید خواهر یا برادرش حسادت می کند، می توانید احساس خود را در زمان دریافت یک هدیه جدید در کودکی و اینکه چگونه یاد گرفتید به جای تمرکز بر چیزهایی که دیگران دارند، از داشته هایتان لذت ببرید، بیان کنید. با الگوبرداری از مکانیسم های مقابله ای سالم، به فرزند خود قدرت می دهید تا انعطاف پذیری عاطفی داشته باشد و موقعیت های اجتماعی پیچیده را به طور مؤثر تری مدیریت کند.
بیشتر بخوانید: پرخاشگری کودکان؛ علائم، علت و درمان خشونت در کودکان
۹. تشویق کودک به ارتباطات اجتماعی
تشویق کودکان به مشارکت در روابط اجتماعی می تواند به طور قابل توجهی به درمان حسادت در کودکان کمک کند. با درگیر شدن در تعاملات اجتماعی، کودکان یاد می گیرند که احساسات خود را مدیریت کنند و همدلی داشته باشند. مدیریت احساسات و همدلی، هر دو مهارت های بسیار مهمی برای مدیریت حسادت محسوب می شوند.
به عنوان مثال، اگر فرزندتان به اسباب بازی جدید دوستش حسادت می کند، می توانید او را تشویق کنید که دوستش را برای یک قرار بازی دعوت کند. این به فرزند شما اجازه می دهد تا با دوست خود تعامل داشته باشد و احساسات او را درک کند. با شرکت در روابط اجتماعی، فرزند شما یاد می گیرد که به جای مقایسه خود با دیگران، بر نقاط قوت و علایق خود تمرکز کند. این تغییر دیدگاه به آنها کمک می کند تا تصویر مثبت تری از خود داشته باشند و احساس حسادت را کاهش می دهد.
۱۰. تقویت هوش هیجانی در کودک
بهبود هوش هیجانی می تواند یکی از موثرترین درمان حسادت در کودکان باشد. هوش هیجانی شامل شناخت و مدیریت عواطف خود و همچنین همدلی با دیگران می شود. با تقویت هوش هیجانی، کودکان می توانند احساسات حسادت خود را بهتر درک کرده و مدیریت کنند، که منجر به رفتارهای سازنده تر می شود. به عنوان مثال، در مواجهه با حسادت کودکان به فرزند دوم می توانید به او کمک کنید تا احساسات خود را تشخیص دهد و آن ها را نام ببرد. با تأیید و پذیرش احساس حسادت در کودکان، می توانید آنها را تشویق کنید تا احساسات خود را به روشی سالم بیان کنند، مثلا در مورد احساس خود صحبت کنند و با فعالیت های تن آرامی، احساسات خود را مدیریت کنند.
۱۱. تعیین خط قرمز ها و مرز های مشخص؛ طرز برخورد با بچه حسود
مشخص کردن خط قرمز ها یعنی به کودک بفهمانیم که حسادت بهانه ای برای رفتار یا بدرفتاری با دیگران نیست. تعیین مرزهای روشن و مشخص یک استراتژی مهم برای برخورد با بچه حسود محسوب می شود. مثلا می توانید به کودک بگویید که او اجازه ندارد اسباب بازی های دیگران را بردارد یا به خواهر یا برادرش آسیب برساند. توضیح دهید در حالی که احساس حسادت اشکالی ندارد، او باید روش های درستی را برای بیان این احساسات پیدا کند، مانند درخواست بازی با اسباب بازی یا نوبتی بازی کردن. با گذشت زمان، تعیین مرز های مشخص می تواند به کودک حسود کمک کند تا یاد بگیرد که حسادت خود را به روش های سالم مدیریت کند، نه اینکه تحت فشار یا تحت تأثیر احساسات منفی قرار گیرد.
از دست ندهید: افسردگی در کودکان: علائم، درمان و راه های مقابله
۱۲. تشویق به همکاری به جای رقابت
آموزش همکاری به جای رقابت به کودکان کمک می کند تا با تقویت حس کار گروهی و احترام متقابل با حسادت کنار بیایند. با درگیر شدن در فعالیت‌های مشارکتی، کودکان یاد می‌گیرند که با هم، برای رسیدن به یک هدف مشترک کار کنند و احساس رقابت و حسادت را کاهش دهند. انجام دادن فعالیت های مشترک مانند ساخت سازه های لگویی حس همکاری را تقویت می کند و این ذهنیت را تقویت می کند که افراد در کنار هم قوی تر از جدا بودن هستند. با تمرکز بر همکاری، به فرزندتان کمک می‌کنید تا حس همدلی و درک احساسات خواهر و برادر خود را تقویت کند، حسادت را کاهش داده و رابطه مثبت تری را تقویت می کند.
۱۳. آموزش مهارت های حل مسئله به کودکان
آموزش مهارت های حل مسئله به کودک حسود باعث می شود که آن ها هنگام احساس حسادت، به دنبال راهکارهای سازنده باشند. وقتی کودکی حسادت می کند، اغلب برای یافتن راه های سازنده به منظور رسیدگی به علت اصلی احساسات خود تلاش می کند. با آموزش استراتژی های حل مسئله به کودک، آنها را قادر می سازید تا با احساسات خود به خوبی کنار بیایند.
به عنوان مثال، اگر فرزند شما به اسباب بازی جدید خواهر یا برادرش حسادت می کند، می توانید او را در فرآیند حل مسئله راهنمایی کنید. ابتدا از آنها بخواهید مشکل را شناسایی کنند “من احساس حسادت می کنم زیرا خواهرم یک اسباب بازی جدید گرفت و من نداشتم”. سپس راه‌حل های ممکن را با هم بررسی کنید، مانند بازی کردن به نوبت با اسباب‌بازی یا پس‌انداز کردن پول برای خرید یک اسباب بازی مشابه. در نهایت برای رفع حسادت در کودکان، کمک کنید تا کودک گزینه‌ها را ارزیابی کند و بهترین مسیر را انتخاب کند.
۱۴. تامین امنیت عاطفی کودک در محیط خانواده
فراهم کردن یک محیط امن و پایدار در خانواده برای کمک به کودک حسود برای مقابله با احساسات خود ضروری است. هنگامی که کودک احساس امنیت، دوست داشتن و حمایت می کند، کمتر احتمال دارد که احساس حسادت شدید را تجربه کند.
به عنوان مثال، هنگام حسادت کودک به فرزند دوم، اطمینان از اینکه او هنوز هم به اندازه کافی توجه دریافت می کند می تواند خیال او را راحت کند که جایگاه مخصوص خودش را دارد. ایجاد یک روند منظم مانند یک روال خاص قبل از خواب یا گردش‌های خانوادگی منظم نیز می‌تواند به احساس امنیت و تعلق کمک کند. زمانی که کودک احساس می کند نیازهایش برآورده شده و جایگاه او در خانواده امن است، کمتر از تغییرات یا حضور دیگران احساس خطر می کند.
۱۵. مراجعه به روانشناس کودک و نوجوان؛ نحوه رفتار با بچه حسود
مراجعه و راهنمایی گرفتن از یک روانشناس کودک می تواند در کمک به کودک حسود برای مقابله با احساسات خود بسیار مفید باشد. یک درمانگر کودک می تواند فضای امن و بدون قضاوت را برای کودک فراهم کند تا احساسات خود را بیان کند و از طریق پرداختن به علل زمینه ای، حسادت در کودکان را درمان کند. به عنوان مثال، یک درمانگر ممکن است از بازی درمانی برای کمک به کودک به منظور شناسایی و نام گذاری احساسات خود استفاده کند و به او مکانیسم های مقابله ای سالم و استراتژی هایی برای مدیریت حسادت خود آموزش دهد.
درمانگر همچنین می تواند با کودک برای ایجاد همدلی و درک دیگران، کاهش احساس رقابت و افزایش احساس ارتباط و تعلق همکاری کند. علاوه بر این، درمانگر می تواند با والدین کودک در ارتباط باشد تا راهنمایی هایی در مورد چگونگی حمایت از رشد عاطفی کودک و مدیریت حسادت در محیط خانه ارائه دهد. با پرداختن به علل ریشه ای حسادت و آموزش مکانیسم‌های مقابله ای سالم، یک کودک درمانگر می تواند به بچه حسود کمک کند تا انعطاف پذیری عاطفی داشته باشد و روابط بهتر و مثبت تری با دیگران ایجاد کند.
مطلب مرتبط: چگونه کودک مستقل تربیت کنیم؟ ۱۵ تکنیک کاربردی برای تربیت کودک
منابع: APA، momjunction
ثبت ديدگاه