فوبیا (هراس) یا ترس شدید ممکن است با ترس مداوم و غیر منطقی از شرایط یا چیزهای خاص مثل سگ، حشرات یا مار، رانندگی کردن، ارتفاع، تونل یا پل، رعد و برق، پرواز، آسانسور یا جراحات شامل خونریزی همراه باشد. فوبیا صرفا ترس شدید نیست، بلکه یک ترس غیرمنطقی است. احساس اضطراب یا ناراحتی ممکن است به هر کسی دست دهد.
برای مثال، اولین روز شما در محل کار جدید است، می‌خواهید برای یک سفر طولانی برنامه‌ریزی کنید یا نزد دندانپزشک بروید که می‌بینید کف دست‌تان عرق کرده، می‌لرزید یا تپش قلب دارید. اضطراب تا حدی به شما کمک میکند بر روی کارتان تمرکز کنید.
اما وقتی اضطراب آنقدر جدی است که شما را از کارتان باز می‌دارد یا شما را از مواجهه با شرایط خاص یا لذت بردن از زندگی می‌ترساند، ممکن است به یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی موسوم به اختلالات اضطرابی مبتلا شده باشید. برخی افراد این را یک احساس کلی از ناراحتی یا ترس گزارش می دهند.
ترس شدید یا فوبیا چیست؟
انواع فوبیا (هراس ها) نیز جزئی از اختلالات اضطرابی محسوب می‌شوند. اختلال اضطرابی یک مشکل ساده و پیش پا افتاده نیست. شما نمی‌توانید صرفا با اتکا به قدرت اراده خود بر اختلال اضطرابی غلبه کنید یا آن را نادیده گرفته و علائمش را پشت گوش بیاندازید.
اختلالات اضطرابی باعث می‌شود بیشتر اوقات دچار اضطراب شوید و در انجام امور روزمره خود آنقدر احساس ناراحتی کنید که از انجامشان پشیمان شوید. یا ممکن است گاهی اوقات دچار اضطراب شوید، اما آنقدر شدید باشد که از ترس و وحشت خشک‌تان بزند. اگر اضطراب تقریبا در اکثر اوقات همراه شما هست، احتمال دارد که دچار اختلال اضطراب فراگیر شده باشید.
گرچه این وضعیت دشوار است، اما قابل درمان می‌باشد. فقط باید علائم را تشخیص دهید و کمک بگیرید.
پزشک خوب به شما کمک میکند بهترین روانشناسان را در کوتاه‌ترین زمان و در نزدیکی محل زندگی خود پیدا کنید
انواع فوبیا
- فوبیای خاص (ساده) که شایع‌ترین فوبیا است و بر روی اشیاء خاص تمرکز دارد.
- فوبیای اجتماعی که باعث اضطراب شدید در موقعیت‌های اجتماعی یا عمومی می‌شود. از این نوع از فوبیا در آخرین نسخه راهنمای تشخیص اختلالات روانی (DSM-5) با نام اضطراب اجتماعی یاد می‌شود.
- آگورافوبیا یا ترس از تنها بودن در مکان‌های عمومی که نشود به راحتی از آنجا فرار کرد.
فوبیای خاص چیست؟
فوبیای خاص یا ساده باعث ایجاد ترس شدید از وضعیت یا اشیائی می‌شود که در واقع بی‌خطر هستند یا خطر آنها به میزان ادراک شده در شرایط مد نظر نیست. اکثر افرادی که از این فوبیا رنج می‌برند می‌دانند که ترسشان غیرمنطقی است، اما تصور مواجه شدن با آن وضعیت یا شی خاص آنها را دچار هراس میکند. ترس یا فوبیا اضطراب نامتناسب با خطر واقعی ناشی از شیء یا موقعیتی خاص است که با بافت اجتماعی-فرهنگی تناسب ندارد.
بعنوان مثال، ممکن است به راحتی بتوانید بلندترین کوه‌های جهان را اسکی کنید، اما از ماندن در طبقه دهم یک ساختمان به وحشت بیفتید. یا از حشرات، حیوانات خاص یا اشیای خاصی بشدت وحشت داشته باشید!
میزان شیوع انواع فوبیا
بزرگسالانی که از این فوبیا رنج می‌برند، می‌دانند که ترسشان غیرمنطقی است؛ اما تصور مواجهه با آن وضعیت باعث می‌شود دچار ترس و حملات شدید شوند. فوبیای خاص از هر ۱۰ نفر در ۱ نفر وجود دارد و به نظر می‌رسد زنان کمی بیشتر از مردان به انواع فوبیا دچار می‌شوند.
آیا ترس کودکان عادی است؟ چگونه وقتی کودکم ترسیده، به او کمک کنم؟
علت به وجود آمدن فوبیاها
هیچ کس نمی‌داند چه چیزی باعث فوبیا می‌شود، هرچند به نظر می‌رسد در بین اعضای خانواده منتقل شده و بیشتر در زنان شایع است. فوبیاهای خاص معمولا در سنین نوجوانی یا بزرگسالی شروع می‌شوند. ترس به طور ناگهانی آغاز می‌شود و از ترس‌های دوران کودکی دوام بیشتری دارد. فوبیای خاص در کودکان، مثلا ترس از حیوانات، معمولا در طول زمان از بین می‌رود، هرچند ممکن است تا بزرگسالی ادامه یابد. کسی نمی‌داند چرا فوبیا در برخی از بین رفته و در برخی دیگر ادامه می‌یابد.
عوامل ژنتیکی و محیطی می توانند باعث ایجاد فوبیا یا ترس شدید شوند. کودکانی که یکی از بستگان نزدیکشان مبتلا به اختلال اضطراب است در معرض خطر ابتلا به فوبیا هستند. رویدادهای ناراحت کننده، مانند نزدیک به غرق شدن، می تواند فوبیا ایجاد کند. قرار گرفتن در معرض فضاهای بسته، ارتفاع زیاد و نیش حیوانات یا حشرات می تواند منبع فوبیا باشد.
افرادی که شرایط پزشکی مداوم یا نگرانی های سلامتی دارند اغلب احتمال ابتلا به فوبیا دارند. ابتلا به فوبیا پس از صدمات تروماتیک مغزی، شیوع بالایی دارد. سوء مصرف مواد و افسردگی نیز با فوبیا مرتبط است.
فوبیا علائم متفاوتی با بیماری های روانی جدی مانند اسکیزوفرنی دارد. در اسکیزوفرنی، افراد دارای توهمات دیداری و شنیداری، هذیان، پارانویا، علائم منفی مانند بی لذتی هستند. فوبیا ممکن است غیر منطقی باشد، اما افراد مبتلا به فوبیا واقعیت سنجی شان مختل نیست.
رگ ترس کجاست؟
گاها در عموم پرسیده می شود که رگ ترس کجاست؟ باید ذکر کنیم که چیزی تحت عنوان رگ ترس از لحاظ علمی وجود ندارد. ریشه ترس فرآیندهایی است که در ذهن صورت می گیرد و می تواند بر جسم شما نیز تاثیر بگذارد.
مطلب مرتبط: خطای شناختی چیست؟ خطاهای شناختی ۱۷ گانه و درمان آنها
علائم فوبیاهای خاص، علائم ترس شدید
- ترس مشخص و مداوم به شکل حاد و غیرمنطقی به دلیل وجود یک شی یا پیش‌بینی یک وضعیت خاص (برای مثال، پرواز، ارتفاع، حیوانات، تزریق، مشاهده خون).
- ترس مداوم که حداقل ۶ ماه به طول بیانجامد.
- قرار گرفتن در معرض عوامل تحریک‌کننده فوبیا معمولا به یک واکنش فوری منجر می‌شود که ممکن است به صورت یک حمله هراس در شرایط خاص صورت گیرد (اضطراب در کودکان ممکن است با گریه، کج خلقی، افسردگی یا دلبستگی همراه باشد).
- ترس یا اضطراب فرد با خطری که وی را تهدید میکند تناسب ندارد و در بستر اجتماعی یا فرهنگی فرد عادی شمرده نمی‌شود. بزرگسالان معمولاً متوجه می‌شوند که ترس آنها بیش از حد یا غیرمنطقی است و از اینکه چنین وضعیتی دارند ناراحت می‌شوند.
- فرد از شرایط هراس‌آور دوری میکند یا به زحمت در آن محیط‌ها می‌ماند که باعث بروز اضطراب شدید می‌گردد.
- اجتناب، پیش‌بینی اضطراب یا پریشانی در شرایط هراس‌آور بر عملکرد روتین، شغلی (یا تحصیلی) یا فعالیت‌های اجتماعی یا روابط اجتماعی فرد تأثیر می‌گذارند، یا فرد از داشتن چنین وضعیتی دچار پریشانی می‌گردد.
- اضطراب، حملات هراس یا اجتناب از شرایط هراس‌آور در مواجهه با اشیاء یا شرایط خاص چیزی جز علائم فوبیای خاص نیستند.
با کلیک روی دکمه زیر میتوانید به بهترین روانشناس های ایران دسترسی داشته باشید
درمان فوبیای خاص، درمان ترس شدید
فوبیا ها میتوانند اغلب از طریق رواندرمانی و گاهی با تلفیق رواندرمانی و دارودرمانی، درمان شوند. از میان رواندرمانی ها، رفتار درمانی و رفتار درمانی شناختی (CBT) نقش به سزایی در درمان این اختلالات دارند.
رفتار درمانی بر تغییر رفتار بیمار تمرکز داشته و از تکنیک‌های مختلف برای متوقف ساختن این رفتارها استفاده میکند. یکی از این تکنیک‌ها روش تنفس دیافراگمی است که نوعی تنفس عمیق است و می تواند در درمان ترس ذهنی نقش داشته باشد.
روش دیگر درمان ترس شدید یا درمان ترس ذهنی (گاها فوبیا در عموم با ترس ذهنی شناخته می شود)، مواجهه‌درمانی و حساسیت زدایی تدریجی است که در آن بیمار به تدریج با وضعیتی که از مواجهه با آن هراس دارد روبرو می‌شود تا بتواند به مهارت‌های مقابله با این وضعیت دست یابد.
در رفتار درمانی شناختی مهارت‌های جدیدی به فرد آموخته می‌شود تا در مواجهه با شرایطی که موجب اضطراب یا حملات هراس می‌شود از آنها استفاده کند. بیماران همچنین یاد می‌گیرند که الگوی فکری‌شان به ظهور علائم کمک میکند، در نتیجه از آن برای کاهش یا جلوگیری از بروز علائم استفاده می‌کنند.
طبق منابع معتبر از بهترین روش های کاهش استرس ناشی از فوبیا، استفاده از تکنیک های ذهن آگاهی است.
دارو برای ترس شدید، دارو درمانی برای فوبیا
دارو های ضدافسردگی و داروهای ضد اضطراب می توانند به آرام کردن واکنش های هیجانی و فیزیکی نسبت به ترس کمک کنند. اغلب، ترکیبی از دارو و رواندرمانی حرفه ای مفیدترین است. همچنین داروهای مسدود کننده های بتا می توانند به کاهش علائم فیزیکی اضطراب که می تواند همراه با فوبیا باشد کمک کند.
مطلب مرتبط: ترس از آمپول یا سوزن هراسی چیست؟ درمان فوبیای آمپول
فوبیای اجتماعی
فوبیای اجتماعی یا اختلال اضطراب اجتماعی باعث می‌شود فرد در مقابل دیگران احساس حقارت یا خجالت کند. احساس کوچک بودن یا عدم اعتماد به نفس نیز به بروز این مشکل دامن می‌زند و ممکن است فرد را در محیط مدرسه، جامعه و محل کار دچار تنش کند. با اینکه این اختلال گاهی اوقات شبیه خجالت کشیدن به نظر می‌رسد، اصلاً شبیه آن نیست.
افراد خجالتی در شرایط اجتماعی دچار اضطراب شدید نمی‌شوند و لزوما از این شرایط اجتناب نمی‌کنند. در مقابل، افرادی که دچار فوبیای اجتماعی هستند در اغلب موارد احساس راحتی می‌کنند و صرفا در شرایط خاص دچار اضطراب می‌شوند. طبق منابع فوبیای اجتماعی معمولا با افسردگی یا سوء مصرف مواد مخدر همراه است.
افرادی که از فوبیای اجتماعی رنج می‌برند ممکن است
- اشتباهات کوچک را بزرگ‌تر از آنچه که هست در نظر بگیرند.
- قرمز شدن را حالتی شرم‌آور بدانند.
- احساس کنند تمام توجهات به سمت آنها است.
- از صحبت کردن در جمع یا قرار گذا