فوبیا یا هراس نوعی ترس شدید، غیرمنطقی و غیرواقعی است. فوبیا یک نوع اختلال اضطرابی است. افراد مبتلا به این اختلال، معمولا از برخورد با آن موقعیت یا شیء که باعث ترس آنها میشوند خودداری میکنند. به عنوان مثال، کسی که ترس از عنکبوت دارد (Arachnophobia) ممکن است تمایل نداشته باشد عنکبوت را لمس کند یا حتی به عکس آن نگاه کند. در این مقاله به بررسی این اختلال، انواع فوبیا و درمان آن میپردازیم.
فوبیا یا هراس زدگی چیست؟
برای بسیاری از ما پیش آمده که در یک موقعیت یا شرایط خاص دچار ترس یا هراس شویم. فوبیا یا هراسزدگی نوعی ترس غیرواقعی، شدید و طولانی است که نسبت به یک جسم، شخص، حیوان یا موقعیت به سراغ افراد میآید. فوبیا یک نوع اختلال اضطراب است که در طی آن فرد بیمار سعی میکند تا از چیزی که باعث ترس او میشود اجتناب کند یا آن را با وجود اضطراب زیاد، تحمل کند.
برخی از موارد فوبیا بسیار خاص و محدود هستند و به یک شخص یا حیوان خاص محدود میشوند. در این نمونه شخص با دوری و اجتناب از مقابله با چیزی که از آن میترسد، بدون استرس و اضطراب لحظات زندگی خود را سپری میکند. نمونه دیگری از فوبیا در مکان یا یک موقعیت خاص بر شخص بیمار غلبه میکند و در واقع طیف گستردهای دارد. برای مثال شخصی که از ارتفاع بترسد، با نگاه کردن از بیرون پنجره هم دچار فوبیا و اضطراب میشود. فرد مبتلا به این نمونه از فوبیا نیاز به ایجاد تغییراتی ملموس در زندگی خود دارد.
جالب است بدانید سطح شدید و پیشرفته این اختلال باعث بروز مشکلاتی در محل کار، فعالیتهای اجتماعی و تفریحی، مسیر رانندگی و تمامی کارهای روزمره فرد میشود.
علائم شایع فوبیا
شایعترین و رایجترین علامت فوبیا حملات پانیک است اما علائم دیگر آن عبارتنداز:
- تپش قلب
- تنگی نفس
- تکلم سریع یا ناتوانی در صحبت کردن
- دهان خشک
- ناراحتی معده
- حالت تهوع
- فشار خون بالا
- لرزیدن یا لرزش
- درد یا سفتی قفسه سینه
- یک احساس خفگی
- سرگیجه یا سبکی سر
- عرق کردن زیاد
دلایل ایجاد فوبیا
عوامل ژنتیکی و محیطی میتواند در ایجاد این اختلال تاثیرگذار باشد. کودکانی که والدینشان به اختلالات اضطرابی مبتلا هستند بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. حوادث ناراحت کنندهای مانند: تجربه غرق شدن میتواند باعث ایجاد فوبیا شود. قرار گرفتن در فضاهای تنگ، ارتفاعات بلند و گزش حیوانات و حشرات همگی میتوانند باعث فوبیا شوند.
ایجاد اختلال فوبیا، پس از صدمات مغزی بسیار شایع است. سوء مصرف مواد مخدر و افسردگی از دیگر فاکتورهای خطری است که میتوان به آن اشاره کرد.
فوبیا نسبت به دیگر اختلالات جدی روانی مانند اسکیزوفرنی، علائم مختلفی دارد. در اسکیزوفرنی افراد دچار هذیان، توهم، پارانویا، آنهدونیا (فقدان لذت) و … میشوند. ممکن است بیماری فوبیا برای یک سری غیر منطقی به نظر بیاید، اما افرادی که این اختلال را دارند دچار هذیان و توهم نمیشوند.
مطالب بیشتر: با ترس های شدید و غیر معقول خود چه کنیم؟
رایجترین انواع فوبیا
فوبیا انواع مختلفی دارد که در ادامه به رایجترین آنها اشاره میکنیم:
آگورافوبیا
آگورافوبیا نوعی اختلال است که در آن فرد از قرار گرفتن در محیطهایی که نمیتواند از آن خارج شود میترسند. افراد مبتلا به آگورافوبیا از قرار گرفتن در محیطهای شلوغ و پرجمعیت و یا گیر افتادن در آن میترسند. آنها معمولا از رفتن به مکانهای شلوغ اجتناب میکنند و در خانه میمانند.
بسیاری از افراد مبتلا به آگورافوبیا همیشه از اینکه نتوانند از محیط شلوغ فرار کنند و حمله عصبی به آنها دست دهد میترسند. و این امر تا حدی درست است. افراد بیمار که مشکلات سلامتی مزمن دارند میتوانند در چنین شرایطی به فوریتهای پزشکی احتیاج داشته باشند.
مکانهای عمومی مانند حمل و نقل عمومی، قرار گرفتن در جشنواههای مختلف و دیگر مکانهای پرجمعیت میتوانند برای این افراد خطرناک باشد.
مطلب مرتبط: ترس از مرگ یا تاناتوفوبیا؛ علل، درمان و تفاوت آن با اضطراب مرگ
فوبیای اجتماعی
نام دیگر فوبیای اجتماعی، اختلال اضطراب اجتماعی است. این ترس شدید مربوط به قرار گرفتن در موقعیتهای اجتماعی است. و ممکن است فرد را به انزوا بکشاند. فوبیای اجتماعی میتوانند آنقدر شدید باشد که سادهترین تعاملات مانند سفارش غذا و پاسخگویی به تلفن باعث وحشت شخص شود. افراد مبتلا به هراس اجتماعی معمولا برای برای جلوگیری از وحشت از خانه خارج نمیشوند.
گلوسوفوبیا
این اختلال به اختلال اضطراب عملکرد و یا ترس از سخنرانی در مقابل دیگران مشهور است. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند حتی زمانیکه به این موضوع فکر میکنند دچار اضطراب و استرس شدید میشوند. گلوسوفوبیا با مصرف دارو و روان درمانی قابل معالجه است.
آکروفوبیا
این نوع فوبیا مربوط به ترس از ارتفاع است. افراد مبتلا به این ترس از قرار گرفتن در جای بلند مانند کوه، پلها و ساختمانهای بلند احساس وحشت میکنند. علائم شامل سرگیجه، حمله عصبی و از دست دادن کنترل، تعریق، بیحسی و حتی بیهوش شدن میباشند.
کلاستروفوبیا
در این نوع فوبیا افراد از گیرکردن در جاهای تنگ و مکانهای کوچک احساس وحشت میکنند. مانند گیر کردن در آسانسور. علائم تنگناهراسی شامل: تپش قلب، نفس نفس زدن و بیهوشی است. تنگناهراسی از طریق مصرف دارو، روان درمانی و هیپنوتیزم قابل درمان است.
آویوفوبیا
به این نوع فوبیا، ترس از پرواز نیز گفته میشود. چندین عامل برای ایجاد این نوع فوبیا وجود دارد، که میتواند به دلیل یک اتفاق یا چندین فاکتور مختلف ایجاد شود.
تاثیر مستقیم یک اتفاق که میتواند بر اثر تجربه بدی باشد که از پرواز داشتهاید و یا تجربه سقوط افراد نزدیکتان میتواند باعث ایجاد این اختلال شود.
دنتوفوبیا
به ترس از دندانپزشک یا اقدامات دندانپزشکی، دنتوفوبیا گفته میشود. این نوع فوبیا معمولا پس از تجربه ناخوشایند در مطب دندان پزشکی بروز میدهد. این اختلال در صورت درمان نشدن میتواند سلامت دندانهای شما را به خطر بیاندازد.
مطلب مرتبط: ترس از آمپول یا سوزن هراسی چیست؟ درمان فوبیای آمپول
هموفوبیا
به ترس از خون یا آسیب دیدگی هموفوبیا گفته میشود. فرد مبتلا به این اختلال ممکن است در اثر تماس با خون خود یا فرد دیگر از حال برود.
مطلب بیشتر: هموفوبیا یا ترس از خون چگونه درمان میشود؟
آرکنوفوبیا