اختلال دیسفوریای پیش از قاعدگی (premenstrual dysphoric disorder)، یا اختلال دیسفوریک، نوع شدیدتر سندرم پیش از قاعدگی (pms) است و حدود ۱۰٪ از زنان به آن مبتلا میشوند. زنان مبتلا به ملال پیش از قاعدگی، حدود یک تا دو هفته قبل از پریود، علائم خلقی، عاطفی و جسمی‌دردناک و شدیدی را تجربه می‌کنند و زندگی روزمره آنها شدیدا تحت تاثیر قرار می‌گیرد. این اختلال هر ماه طبق سیکل عادت ماهیانه تکرار می‌شود. در این مقاله با علائم، دلایل و روش‌های درمان اختلال دیسفوریای پیش از قاعدگی (PMDD) آشنا شوید.
اختلال دیسفوریای پیش از قاعدگی چیست؟
اختلال دیسفوریای پیش از قاعدگی (pmdd) یا ملال پیش از قاعدگی، یک اختلال مخصوص زنان در کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) است. دیسفوریای پیش از قاعدگی شامل تجربه افسردگی، اضطراب، خلق به شدت پایین، سردرد، درد شکم، نفخ و حساسیت پستان قبل از شروع پریود می‌شود.
زمان بروز اختلال pmdd بین ۷ تا ۱۴ روز قبل از شروع قاعدگی است و با شروع خونریزی ماهانه کاهش می‌یاید. تغییرات شدید هورمونی به خصوص استروژن، پروژسترون و تستوسترون در ایجاد دیسفوریای پیش از قاعدگی موثر هستند. این اختلال می‌تواند روابط بین فردی زنان مانند روابط دوستانه و عاطفی را تحت تاثیر خود قرار دهد.
برای مطالعه بیشتر: پریود و باورهای غلط در مورد آن | تابوهای اشتباه در مورد قاعدگی
فرق PMDD با PMS چیست؟
اختلال دیسفوریای پیش از قاعدگی (pmdd) حالتی جدی تر از سندرم پیش از قاعدگی (pms) است و علائم آن شدیدتر است. به علاوه طول دوره ملال پیش از قاعدگی (۱۴ روز قبل از پریود) طولانی‌تر از سندروم پیش از قاعدگی (حدود ۷ روز پیش از شروع خونریزی) است. احساس درد و کلافگی ناشی از pmdd هم بسیار بیشتر از pms است.
علائم اختلال دیسفوریای پیش از قاعدگی
افراد مختلف علائم متفاوتی از اختلال دیسفوریک را تجربه می‌کنند. علائم pmdd معمولا دو هفته قبل از قاعدگی ظاهر میشوند و در روزهای اول بعد از خونریزی پریود تمام میشوند. علائم دیسفوریای پیش از قاعدگی را می‌توان به دو بخش خلقی و جسمی تقسیم کرد که عبارتند از:
علائم جسمیpmdd:
- حساسیت و درد پستان
- نفخ شکم و دل درد شدید
- احساس نداشتن انرژی و خستگی
- سردرد و بدن درد به خصوص در عضلات شکم
- تغییر در اشتها مشکلات خواب
- حالت تهوع و مشکلات گوارشی
- درد شدید در ناحیه رحم
علائم خلقی pmdd:
- عصبانیت و تحریک پذیری
- کاهش تاب آوری
- ناتوانی تحمل فشار روانی
- خلق به شدت پایین و افسرده
- اضطراب و استرس بالا
- بی حالی و افسردگی
- افکار مربوط به خودکشی
- ناتوانی در تمرکز و توجه
- احساس غم، خشم و عدم مدیریت هیجان
- زودرنجی و حساسیت نسبت به طرد
نکته قابل توجه این است که علائم اختلال دیسفوریای پیش از قاعدگی، بعد از یائسگی از بین می‌روند.
موضوع جالب برای مطالعه: اختلال عملکرد جنسی در زنان و درمان آن
علت دیسفوریای پیش از قاعدگی
علت دقیق اختلال دیسفوریای پیش از قاعدگی هنوز شناخته شده نیست، اما بررسی‌ها عوامل زیر را در بروز آن موثر می‌دانند:
تغییرات هورمونی
محققان مهمترین دلیل بروز pmdd در زنان را تغییرات هورمونی می‌دانند. طبق این دیدگاه، نقص در عملکرد هورمون‌های موثر در چرخه قاعدگی یا پریود مانند استروژن، پروژسترون و حتی تستسترون علت اختلال ملال پیش از قاعدگی است. این هورمون‌ها وظیفه آماده کردن بدن برای شروع چرخه تخمک ریزی و تغییرات دیواره رحم را برعهده دارند.
ناتنظیمی‌سروتونین
سروتونین یکی از اصلی ترین انتقال دهنده‌های عصبی مغز است که مسئول خلق و خو است. به همین دلیل هرگونه ناتنظیمی‌در سطوح سروتونین مغز، می‌تواند باعث تجربه حالات افسردگی، غم، نگرانی و دیگر علائمی‌شود که زنان مبتلا به ملال پیش از قاعدگی تجربه می‌کنند.
بیشتر بدانید: عوارض استرس در زنان چیست؟ درمان استرس در زنان
تشخیص اختلال دیسفوریای پیش از قاعدگی
برای تشخیص این اختلال لازم است که فرد طی حداقل دو چرخه قاعدگی علائم PMDD را تجربه کند. در این صورت باید به یک متخصص زنان یا روانپزشک مراجعه کند. متخصص زنان علائم و نشانه‌های جسمی‌فرد را به طور دقیق بررسی می‌کند و از او در رابطه با زمان شروع، شدت و پایان آنها سوال می‌پرسد.بهتر است زنان نسبت به چرخه‌های قاعدگی خود آگاه باشند تا بتوانند به تشخیص دقیق pmdd کمک کنند.
یک روانپزشک خوب با توجه به نشانه‌های روانی، شرایط جسمانی و مطابقت آنها با ملاک‌های تشخیصی DSM-5، می‌تواند اختلال ملال پیش قاعدگی را تشخیص دهد. ملاک‌های تشخیصی اختلال ملال پیش از قاعدگی در dsm 5 عبارتند از:
وجود حداقل ۵ نشانه حدود یک تا دو هفته قبل از شروع قاعدگی که بعد از شروع پریود کاهش یافته یا ناپدید شوند:
- بی ثباتی شدید خلقی و عاطفی (تجربه افسردگی، احساس غم، ناراحتی و خلق غمگین)
- افزایش قابل توجه میزان حساسیت، زودرنجی و عدم کنترل خشم
- بی انگیزگی، از دست دادن علاقه، افکار منفی
- تجربه سطح بالای اضطراب و احساس عدم کنترل بر زندگی
- نقص در تمرکز و حفظ توجه
- افزایش یا کاهش شدید میزان خواب
- مشکل از دست دادن اشتها یا علاقه شدید به خوراکی خاص
- احساس خستگی، نداشتن انرژی و کرختی
- تجربه علائم جسمی‌مانند درد ناحیه پستان، درد عضلات و مفاصل، سردرد یا احساس افزایش وزن
درمان اختلال دیسفوریای پیش از قاعدگی
اولین گزینه درمان اختلال دیسفوریای پیش از قاعدگی یا pmdd، مصرف داروهای ضد افسردگی و هورمونی است. مصرف این داروها کمک می‌کند تا اگر ملال پیش از پریود به دلیل نقص در کارکرد هورمون‌ها یا سروتونین رخ داده باشد، مشکل حل شده و علائم بهبود یابند. گزینه‌های درمان اختلال pmdd را در ادامه می‌خوانید:
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای هورمونی
- داروهای جلوگیری از بارداری
- داروهای آرامبخش و مسکن
- روان‌درمانی
برای خواندن کلیک کنید: افسردگی شدید در زنان | علائم و تاثیر افسردگی در زنان و درمان آن
ضد افسردگی‌های مهار کننده بازجذب سروتونین
داروهای ضد افسردگی مهارکننده بازجذب سروتونین (SSRIs)، باعث بهبود افسردگی، افزایش پایداری خلق و خو و در نهایت کاهش علائم روانشناختی اختلال ملال پیش از قاعدگی می‌شود. این داروها معمولا بین ۲ تا ۳ هفته بعد از مصرف بیشترین تاثیر خود را می‌گذارند. هدف اصلی مصرف داروی ضد افسردگی تنظیم سروتونین مغز و تلاش برای کنترل علائم روانشناختی است. برخی از رایج ترین SSRIها عبارتند از:
داروهای هورمونی
از آنجا که تغییرات هورمونی در اختلال ناخوشایندی پیش قاعدگی بسیار مشهود هستند، مصرف داروهای هورمونی مانند اتینیل، لوپرورلین و دروسپیرنون ممکن است باعث عملکرد صحیح بدن هنگام چرخه‌های قاعدگی و رفع نشانه‌های روانی و جسمی PMDD می‌شود. پزشک متخصص با انجام آزمایشات مربوطه، متوجه می‌شود که برای تنظیم کدام هورمون نیاز به تجویز دارو است. این داروها با تاثیر بر مناطق تولید کننده هورمون‌های بدن، در درمان اختلال دیسفوریک پیش از قاعدگی موثر‌اند.
داروهای جلوگیری از بارداری
در برخی موارد استفاده از داروهای ضد بارداری می‌تواند در درمان اختلال pmdd موثر باشد. اما مصرف این داروها باید با احتیاط صورت گیرد چرا که ممکن است عوارض دیگری برای زنان ایجاد کرده یا علائم را تشدید کند. از مهمترین عوارض داروهای ضد بارداری در درمان اختلال ملال پیش از قاعدگی، بهم ریختن چرخه قاعدگی است.
از دست ندهید: واژینیسموس یا ترس از نزدیکی دردناک در خانم ها چیست؟
داروهای آرامبخش و مسکن
به دلیل دردناک بودن علائم و تجربه درد جسمانی، نیاز است تا زنان مبتلا به اختلال دیسفوریای پیش از قاعدگی، از داروهای مسکن استفاده کنند. داروهای مانند استامینوفن، ایبوپروفن، ناپروکسن و آسپیرین، باعث کاهش سردرد، دل درد، درد ناحیه سینه و رحم میشوند و حال عمومی زنان مبتلا را بهتر می‌کنند.
روان درمانی برای اختلال ملال پیش از قاعدگی
جلسات روان‌درمانی به زنان با اختلال ملال پیش از قاعدگی کمک می‌کند تا احساسات منفی، افکار آزاردهنده و هیجانات شدید خود را در محیطی امن تخلیه کنند. مراجعه به یک روانشناس خوب باعث افزایش کیفیت سلامت روان و بهبود نسبی حالات روانی می‌شود. این اقدامات با جلوگیری از ابراز خشم، افزایش تاب‌آوری و تحمل شرایط نامطلوب، به روابط بین فردی کمک بسیار زیادی می‌کند.
سایر روش‌های درمانی که در کنار مصرف دارو به عنوان مکمل‌های درمانی توصیه میشوند عبارتند از:
- نور درمانی برای افزایش میزان سروتونین
- تغذیه سالم و حاوی مواد مغذی و مفید حاوی منیزیم و B6
- مصرف غذاهای حاوی امگا۳، تریپتوفان، کربوهیدرات و فیبر
- قطع یا کاهش مصرف الکل، سیگار و کافئین
- ورزش منظم و روزانه
- دوری کردن از موقعیت‌های استرس‌زا
- روش‌های آرام سازی مانند یوگا، مدیتیشن و ریلکسیشن
مطلب خواندنی: علائم افسردگی زنان متاهل چیست؟ دلایل بروز افسردگی
عوامل خطر اختلال دیسفوریای پیش از قاعدگی
قرار گرفتن در برخی شرایط یا سایر مشکلات جسمی‌و روانی می‌تواند ریسک ابتلا به اختلال ملال پیش از قاعدگی را افزایش دهد. عوامل خطر اختلال دیسفوریای پیش از قاعدگی عبارتند از:
- تجربه دوره‌های سندرم پیش از قاعدگی یا PMS
- اختلالات روانی مانند افسردگی و اختلالات اضطرابی
- سابقه رویدادهای تروماتیک مانند سو استفاده جنسی و جسمی
- سابقه ابتلای خانوادگی به ملال پیش از قاعدگی
چگونه با افراد مبتلا به pmdd رفتار کنیم؟
اگر همسر، پارتنر، مادر یا خواهر شما به اختلال دیسفوریای پیش از قاعدگی یا pmdd تشخیص داده شده است، انجام کارهای زیر به مراقبت بهتر از آنها در طول دوره قاعدگی کمک می‌کند:
- شرایط او را جدی بگیرید: احساس درد، تغییر خلق یا مود و از دست دادن علاقه یا حوصله واقعا برای زنان مبتلا به pmdd اتفاق می‌افتد. بنابراین این مشکلات را جدی بدانید و آنها را درک کنید.
- گفتگو کنید: اجازه دهید تا آنها با شما حرف بزنند و خود را تخلیه کنند. صحبت کردن باعث احساس مثبت ناشی از تنها نبودن و درک شدن می‌دهد.
- صبور باشید: علائم دیسفوریای پیش از قاعدگی ممکن است باعث شوند که برخی کارها به خوبی پیش نروند یا برای مدتی رها شوند، بهتر است تا زمان اتمام علائم صبر کنید.
- به آنها عشق بورزید: سعی کنید تا در این مدت آنها را بیشتر در آغوش بگیرید، ببوسید و محبت کنید. این کارها گذر از این شرایط سخت را برای زنان آسان تر می‌کند.
- نیازهایشان را برآورده کنید: از آنها بپرسید که به چه چیزی نیاز دارند، با فراهم کردن چیزی که می‌خواهند، احساس خوبی برایشان بسازید.
- جر و بحث نکنید: دوران پیش از شروع چرخه قاعدگی برای زنان مبتلا به ملال پیش از قاعدگی دشوار و ناتوان کننده است. در برابر بدخلقی‌ها یا زودرنجی آنها به دنبال مقابله و انتقام نباشید.
- دوره اختلال را برنامه ریزی کنید: با یک برنامه ریزی ساده به یاد داشته باشید که علائم آنها حدودا چه زمانی شروع می‌شود. با این کار می‌توانید مراقبت بهتری از زنان زندگیتان انجام دهید و حس بسیار خوبی را به آنها منتقل کنید.
برای مطالعه و آشنایی با سایر اختلالات روانشناختی کلیک کنید.
چکیده مطلب
اختلال دیسفوریای پیش از قاعدگی یا pmdd، یک اختلال مربوط به زنان در دوره قاعدگی است. چرخه قاعدگی دوره‌ای است که هر ماه طی یک بازه زمانی تکرار می شود و دیواره رحم شروع به فرآیند تخمک ریزی می‌کند. اما برخی زنان حدود ۱۰ تا ۱۴ روز پیش از شروع خونریزی ماهانه خود علائم خلقی و فیزیکی دردناک و شدیدی را تجربه می‌کنند. این علایم خلق آنها را به شدت پایین می‌آورد تا جایی که ممکن است بدون دلیلی مشخص گریه کنند یا عصبانی شوند. تمرکز روش های درمانی روی تنظیم هورمون‌هایی مانند استروژن، تنظیم سطوح سروتونین مغز و کاهش درد جسمی است.
منابع: clevelandclinic , mayoclinic , womanshealth, hopekinsmedicine , webmd, womansmentalhealth
ثبت ديدگاه