اختلال یادگارپرستی یا یادگارخواهی(Fetishistic Disorder) یکی از انواع اختلالات پارافیلیک محسوب می‌شود که در آن فرد برای تحریک و برانگیختگی جنسی به یک شیء خاص یا بخشی از بدن وابسته است. این وابستگی می‌تواند به‌حدی شدید باشد که بدون حضور آن شیء یا عضو، فرد قادر به تجربه لذت جنسی نباشد. برخلاف تمایلات طبیعی در ارتباط جنسی، در این اختلال فرد تمرکز شدیدی بر یک عامل غیر معمول دارد که ممکن است رابطه عاطفی و جنسی را دستخوش تغییر کند.
برای آشنایی کامل با علل، نشانه‌ها، پیامدها و روش‌های درمان اختلال یادگارپرستی یا فتیشیسم، این مقاله را تا انتها مطالعه کنید.
اختلال یادگارپرستی و فتیش چیست؟
افرادی که به مدت ۶ ماه و به طور مکرر به‌وسیله یک شی خاص یا قسمتی از اندام‌های غیر جنسی بدن مانند پا، گوش و… برانگیختگی جنسی را تجربه می‌کنند مبتلا به اختلال یادگارپرستی و فتیش هستند. این افراد تمایل دارند تا در جریان رابطه جنسی، برای لذت بیشتر با اندام مورد نظر یا وسیله‌ای خاص، تحریک شوند. برای مثال، برخی افراد فقط با لمس یا دیدن کفش، چرم، جوراب یا قسمت‌هایی از بدن مانند پا یا مو به اوج لذت جنسی می‌رسند. یادگارخواهی معمولاً در دوران نوجوانی شروع می‌شود و در صورتی که کنترل و درمان نشود، می‌تواند تا بزرگسالی ادامه پیدا کند.
ویژگی‌های اصلی این اختلال:
- عدم تجربه برانگیختگی یا لذت جنسی بدون حضور شیء یا عضو خاص
- بروز مشکلات در روابط جنسی و عاطفی به دلیل تمرکز زیاد روی محرک خاص
- گرایش به جمع‌آوری وسواس‌گونه اشیایی مانند کفش، لباس یا وسایل چرمی
- احتمال شکل‌گیری این تمایل در اثر تجربیات دوران کودکی یا شرطی‌سازی ذهنی
نشانه‌های اختلال یادگارپرستی
اختلال فتیشیسم می‌تواند خود را در رفتارهای مختلفی نشان دهد که برخی از مهم‌ترین آنها عبارتند از:
- گرایش مداوم و شدید به استفاده از یک شیء یا بخش خاصی از بدن برای تحریک جنسی
- احساس اضطراب، ناکامی یا تحریک‌پذیری در صورت عدم دسترسی به آن محرک
- ناتوانی در ایجاد رابطه جنسی بدون حضور فاکتور فتیش
- نگهداری وسواس‌گونه از اشیای خاص مانند جوراب، کفش یا لباس زیر
- اختلال در روابط عاطفی به‌دلیل تمرکز ذهنی بیش از حد روی فتیش
علل اختلال یادگارپرستی
علت دقیق ابتلا به اختلال یادگارپرستی مشخص نیست، اما عوامل زیر می‌توانند نقش داشته باشند:
تجربیات اولیه جنسی: تماس یا برانگیختگی هم‌زمان با یک شی خاص در دوران نوجوانی ممکن است باعث شکل‌گیری پیوند ذهنی شود.
شرطی‌سازی ذهنی: تکرار تجربه لذت جنسی همراه با محرک خاص (مثلاً تماشای پورنوگرافی) می‌تواند این وابستگی را تقویت کند.
تجربیات کودکی: قرار گرفتن در موقعیت‌های خاص در دوران کودکی، که با احساس شرم، ترس یا هیجان جنسی همراه بوده‌اند.
عوامل ژنتیکی و مغزی: برخی پژوهش‌ها به نقش ساختارهای خاص مغز در تمایلات جنسی غیر معمول اشاره دارند.
برای مطالعه: انواع انحرافات جنسی و علت آنها
انواع یادگارپرستی و فتیشیسم
یادپارخواهی به اشکال مختلفی وجود دارد. برخی از انواع رایج آن عبارتند از:
| نوع فتیش | توضیح |
| فتیش پا | علاقه‌ی جنسی به پا، جوراب‌یا کفش |
| فتیش لباس | وابستگی به لباس‌هایی مانند جوراب، لباس زیر، چرم یا دستکش |
| فتیش مواد خاص | علاقه به مواد خاص مانند لاستیک، ابریشم، چرم یا نایلون |
| فتیش اعضای خاص بدن | تمرکز جنسی روی نواحی غیرجنسی مانند گوش، مو، ناف یا انگشتان |
روش‌های درمان اختلال یادگارپرستی
خوشبختانه، روش‌های درمانی متعددی برای کنترل و کاهش شدت این اختلال وجود دارد. بهترین کار برای درمان یادگارپرستی مراجعه به یک دکتر روانشناس خوب یا متخصص روانپزشک است. برخی از موثرترین روش‌های درمانی عبارتند از:
۱. درمان شناختی و رفتاری
درمان شناختی و رفتاری (CBT) یکی از موثرترین روش‌ها برای کنترل این اختلال است.هدف این روش، اصلاح افکار، کاهش رفتارهای وابسته به فتیش، و جایگزینی لذت‌های جنسی سالم است. یک روانشناس با رویکرد شناختی و رفتاری تلاش میکند تا:
- افکار و احساسات مرتبط با فتیش را شناسایی کند.
- رفتارهای ناسالم را به تدریج تغییر دهد و جایگزین‌های سالم ارائه دهد.
- به بیمار تکنیک‌هایی برای کنترل تمایلات و کاهش وابستگی به شی یا عضو خاص آموزش دهد.
بیشتر بخوانید: اختلال عورت نمایی چیست؟ درمان اختلال عورت نمایی
۲. دارودرمانی و اختلال یادگارپرستی
زمانی که میل فرد به یادگارخواهی در حال ایجاد مشکلاتی برای زندگی شخصی و اجتماعی باشد، پزشک ممکن است از داروهایی برای کاهش شدت تمایلات استفاده کند، از جمله:
- داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب مانند فلوکستین و سرترالین که باعث کاهش افکار وسواسی می‌شوند.
- داروهای ضد تستوسترون برای کاهش میل جنسی بیش از حد
۳. درمان یادگارپرستی از طریق روانکاوی
روان‌درمانگر روانکاوانه تلاش میکند تا علت‌های عمیق و ناهشیار این اختلال را شناسایی کرده و به شکل ریشه‌ای را اصلاح و درمان کند. در روانکاوی این فرض وجود دارد که یادگارپرستی می‌تواند نمادی از یک میل، خاطره، احساس یا تکانه‌ای ناهشیار باشد که فرد بدون آنکه علت آن را بداند، به دنبال لذت بردن از طریق آن است. روانکاو یا روان‌درمانگر تحلیلی با دانش و تخصص خود تلاش میکند تا با تحلیل محتوای افکار جنسی، رویاها، احساسات و گفته‌های فرد، به ساختار روانی او دست پیدا کند.
از دست ندهید: نکروفیلیا یا مرده خواهی چیست؟ علائم، علت، انواع و درمان
۴. تکنیک‌های کنترل رفتار
تکنیک‌های کنترل رفتار بخشی از فرآیند درمانی است که به افراد علاقمند به یادگارپرستی کمک میکند تا رفتار اشتباه و امیال خود را کنترل کنند. بخشی از این تکنیک‌ها عبارتند از:
- استفاده از تمرین‌های ذهن‌آگاهی برای افزایش آگاهی نسبت به محرک‌ها و کنترل آنها
- یادگیری راهکارهای جایگزین برای کسب لذت جنسی از طریق روابط عاطفی و فعالیت‌های سالم
فیلم‌ها و سریال‌هایی با محتوای مرتبط با فتیش
مشاهده فیلم‌های زیر می‌تواند برای آشنایی بیشتر با اشخاص مبتلا به اختلال فتیشیسم موثر باشد.
- The Piano Teacher: داستان زنی با تمایلات جنسی پیچیده و رفتارهای کنترلی
- Secretary: رابطه‌ای پرتنش با عناصر فتیش و سلطه‌پذیری
- Crash: برانگیختگی جنسی افراد از طریق تصادفات و خشونت
سخن آخر روان‌درمان
اختلال یادگارپرستی یکی از اختلالات قابل درمان است که در صورت تشخیص به‌موقع، می‌توان با استفاده از روان‌درمانی، دارو درمانی و تکنیک‌های رفتاری آن را کنترل کرد. در صورتی که این نشانه‌ها را در خود یا فردی نزدیک می‌بینید، مراجعه به یک روانشناس یا روان‌درمانگر متخصص توصیه می‌شود.
منابع: psychologytoday, psychcentral, choosingtherapy
ثبت ديدگاه