اختلال بی‌ نظمی خلق اخلالگر در کودکان | علائم، علل و روش درمان

اختلال بی‌ نظمی خلق اخلالگر (Disruptive Mood Dysregulation Disorder یا DMDD) یکی از اختلالات روانی دوران کودکی است که در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) معرفی شده. علائم این اختلال معمولاً پیش از ۱۰ سالگی ظاهر می‌شوند و تشخیص آن در بازه سنی ۶ تا ۱۸ سال توسط روانشناس یا روانپزشک کودک انجام می‌گیرد. در این مقاله، با نشانه‌ها، دلایل، نحوه تشخیص و درمان‌های موثر برای DMDD آشنا می‌شوید.

اختلال بی‌ نظمی خلق اخلالگر چیست؟

اختلال بی‌ نظمی خلق اخلالگر نوعی اختلال خلقی در کودکان است که با بروز مکرر و شدید خشم، تحریک‌پذیری و واکنش‌های رفتاری خارج از کنترل همراه است. این کودکان در مواجهه با موقعیت‌های استرس‌زا یا ناامیدکننده، واکنش‌هایی شدیدتر از حد انتظار سن خود نشان می‌دهند. این وضعیت می‌تواند عملکرد کودک در مدرسه، خانه و روابط اجتماعی را تحت تاثیر قرار دهد.

این اختلال از نظر علائم رفتاری ممکن است با اختلال دوقطبی یا دوره‌های شیدایی اشتباه گرفته شود؛ اما برخلاف اختلال دوقطبی، DMDD دارای نوسانات مداوم خلقی است و نه دوره‌ای.

برای خواندن: حسادت در کودکان؛ با کودک حسود چه کنیم؟

علائم اختلال DMDD

برای تشخیص اختلال بی‌ نظمی خلق اخلالگر، علائم باید دست‌کم یک سال ادامه داشته باشند و حداقل سه بار در هفته بروز پیدا کنند. نشانه‌های رایج عبارت‌اند از:

• خشم و عصبانیت مکرر و شدید
• تحریک‌پذیری دائمی
• واکنش‌های رفتاری افراطی نسبت به مسائل جزئی
• ناتوانی در کنترل احساسات
• خلق افسرده یا غمگین در برخی مواقع
• رفتارهای پرخاشگرانه نسبت به اطرافیان
• دشواری در ایجاد و حفظ روابط اجتماعی
• نارضایتی مداوم از محیط اطراف
• نداشتن احساس لذت یا شادی

علل اختلال بی نظمی خلق اخلالگر در کودکان

علل بروز اختلال بی‌ نظمی خلق اخلالگر هنوز به طور دقیق مشخص نیست، اما بررسی‌های مختلف نقش چند عامل را در بروز dmdd موثر دانسته‌ است:

عامل ژنتیکی

همانند دیگر اختلالات مرتبط با دوران رشد و کودکی، ردپای ژنتیک و وراثت در اختلال بی‌ نظمی خلق اخلالگر دیده می‌شود. البته سهم این عامل در بروز dmdd به طور دقیق مشخص نشده و نیازمند بررسی‌های بیشتر است.

مطلب مهم: افسردگی در کودکان طلاق چقدر جدی است؟

ناتنظیمی شیمیایی مغز

عدم تعادل مواد شیمیایی مغز، به‌ویژه سروتونین و دوپامین، می‌تواند در ابتلای کودکان به dmdd موثر باشد. انتقال‌دهنده‌های عصبی مغز در تنظیم خلق و خو، رفتارها، احساسات و عملکردهای شناختی نقش دارند. وقتی این مواد شیمیایی دچار تغییر می‌شوند، احتمال مشکلات رفتاری، شناختی و خلقی مانند  بی نظمی خلق اخلالگر بیشتر می‌شود.

تجربه‌های آسیب‌زا دوران کودکی

مشکلات خانوادگی، استرس‌های محیطی، بد رفتاری و سوءاستفاده‌های جنسی و جسمی در دوران کودکی، تاثیر طلاق والدین، یا فقدان آنها، می‌توانند از عوامل محیطی مؤثر در بروز DMDD باشند. وقتی کودکان در سنین کم با این شدت از فشار روانی مواجه می‌شوند، ممکن است شروع به نشان دادن واکنش‌های عصبی کنند.

بیشتر بخوانید: آثار طلاق بر فرزندان، چگونه تاثیرات مخرب طلاق را کاهش دهیم؟

ابتلا به سایر اختلالات روانی: 

سایر اختلالات روانی مربوط به کودکان و نوجوانان به‌ویژه اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه (ODD) یا اختلال بیش‌فعالی و نقص توجه (ADHD) می‌توانند همراه با DMDD دیده شوند. همزمانی این اختلالات می‌تواند علائم را تشدید و روند درمان را پیچیده‌تر کند.

تشخیص اختلال بی نظمی خلق اخلالگر در کودکان

برای تشخیص دقیق dmdd لازم است تا والدین کودکان و نوجوانان ۶ تا ۱۸ ساله به یک روانشناس کودک یا روانپزشک کودک مراجعه کنند. علائم DMDD باید قبل از ۱۰ سالگی مشاهده شود و بعد از ۱۸ سالگی امکان تشخیص‌گذاری این اختلال وجود ندارد.

روانشناس طی مصاحبه میزان ناپایداری خلق و رفتارهای پرخاشگرایانه را از نظر فراوانی و شدت بررسی می‌کند. هیجانات، رفتارها و تعاملات کودک با محیط پیرامون نیز بررسی می‌شود. همچنین به منظور شناخت عوامل تشدید کننده عصبانیت، خانواده و مشکلات موجود در آن را هم کاوش می‌کند.

در صورت نیاز به مشاوره با یک متخصص روانشناس کودک درباره مسائل فرزند خود، کلیک کنید.

ملاک‌های تشخیص اختلال بی نظمی خلق اخلال گرایانه در DSM-5

برای اینکه معیارهای تشخیصی DMDD برآورده شود، لازم است کودک علائم زیر را به مدت ۱ سال داشته باشد. به‌طوری که هیچ ۳ ماه پی در پی را بدون علامت نباشد. همچین این علائم باید در بیشتر موقعیت‌ها مانند خانه، مدرسه و هنگام بازی با همسالان مشاهده شود:

• طغیان‌های مکرر خشم به‌صورت کلامی یا رفتاری نامتناسب با اتفاق رخداده
• ناسازگاری پرخاشگری‌ها با سطح رشدی کودک
• بروز علائم حداقل ۳ بار در هفته
• خلق و خوی عصبانی و تحریک‌پذیر قابل مشاهده در بیشتر ساعات روز و هفته
• تاثیر منفی بر عملکرد اجتماعی یا تحصیلی

مطلب خواندنی و مفید: پرخاشگری کودکان؛ علائم، علت و درمان خشونت در کودکان

درمان اختلال بی نظمی خلقی اخلالگر 

قدم اول در درمان بی نظمی خلقی اخلالگر در کودکان و نوجوانان، رواندرمانی است. روانشناس کودک و نوجوان به کودک کمک می‌کند تا مهارت‌های کنترل خشم، تنظیم هیجان، ابراز وجود و رفتارهای اجتماعی را بیاموزد. در مواقعی که مشکلات کودک ناشی از رفتارهای ناسالم و اشتباه اطرافیان او باشد، روانشناس با آموزش و درمان سعی محیط مناسب تری برای کودک فراهم می کند. از جمله اقدامات روانشناس برای درمان اختلال بی نظمی خلقی اخلال گر را در جدول زیر مشاهده می کنید:

پیشگیری از اختلال بی نظمی خلق اخلالگر

تشخیص و درمان زودهنگام اختلال بی‌ نظمی خلق اخلالگر می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر در آینده جلوگیری کند. بنابراین، آگاهی والدین و معلمان از علائم این اختلال و مراجعه به یک روان‌شناس خوب می‌تواند به بهبود وضعیت کودک کمک کند. همچنین، حمایت‌های خانوادگی و آموزشی می‌تواند نقش زیادی در بهبود رفتارها و کاهش علائم DMDD داشته باشد.

برای مطالعه: با بچه لجباز چه کنیم؟ علت و ۲۰ روش برخورد با کودک لجباز

سخن آخر روان‌درمان

اختلال بی‌ نظمی خلق اخلالگر یکی از چالش‌ برانگیزترین اختلالات رفتاری در دوران کودکی است. تشخیص به‌موقع، درمان مؤثر و حمایت خانواده می‌تواند از پیامدهای منفی آن در آینده جلوگیری کند. با مداخلات روانشناختی و در صورت نیاز دارویی، می‌توان به کودکان کمک کرد تا زندگی شادتر و سازگاری داشته باشند.

منابع: clevelandclinic, webmd, psychiatry, healthline