روانشناسی یکی از علوم گسترده در حوزه روان است که روز به روز دچار تغییرات و پیشرفت زیادی میشود. این حوزه مهم و تاثیرگذار شاخه‌های متنوعی دارد که یکی از آنها روانشناسی بالینی “Clinical psychology” نام دارد. دنیای علم روانشناسی آنقدر عمیق و گسترده است که آشنایی با تمام گرایش‌های آن نیازمند صرف زمان و انرژی است. در این مقاله قصد داریم به معرفی حوزه روانشناسی بالینی بپردازیم. این گرایش یکی از معروف‌ترین شاخه‌ها در علم روانشناسی است که طرفداران زیادی دارد. پس پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی با روانشناسی بالینی تا آخر این مقاله با ما همراه باشید.
روانشناسی بالینی چیست؟
روانشناسی بالینی شاخه‌ای از حوزه روانشناسی است که به ارزیابی و درمان بیماری‌های روانی، رفتارهای غیرعادی و مشکلات روانپزشکی می‌پردازد. روانشناس بالینی به درک، پیش‌بینی، درمان ناهنجاری، ناتوانی و مشکلات رفتاری افراد کمک میکند. این متخصص با بیمارستان‌های روانی، درمانگاه‌های بهداشت روان و مدارس ارتباط دارد. در واقع روانشناس بالینی توانایی ارائه خدمت و کمک مستقیم به بیماران دارای مشکلات ذهنی و رفتاری را دارد.
مطلب مرتبط: فرق روانشناس و روانپزشک چیست و با روانکاو چه تفاوتی دارند؟
تاریخچه روانشناسی بالینی
گام‌های اولیه پیدایش حوزه روانشناسی بالینی به وسیله روانکاو اتریشی، زیگموند فروید صورت گرفت. این روانکاو یکی از اولین افرادی بود که بر موضوع بیماری‌های روانی تمرکز کرد و دریافت که این بیماری با صحبت کردن قابل درمان خواهد بود. در واقع رویکرد گفتار درمانی اولین درمان عملی در حوزه روانشناسی بالینی است.
جالب است بدانید اولین کلینیک روانشناسی بالینی در سال ۱۸۹۶ توسط روانشناس آمریکایی، لایتنر ویتمر بنا شد که تمرکز آن بر کودکان ناتوان در یادگیری بود. در واقع ویتمر برای اولین بار اصطلاح روانشناسی بالینی را در مقاله‌ای در سال ۱۹۰۷ معرفی کرد. همچنین تا سال ۱۹۱۴ حدود ۲۶ کلینیک روانشناس بالینی در ایالت متحده تاسیس شد که امروز این رشته به عنوان یکی از پرطرفدارترین زیرشاخههای حوزه روانشناسی شناخته میشود.
تکامل روانشناسی بالینی در طول جنگ‌های جهانی
علم روانشناسی بالینی در طول دوره جنگ جهانی اول برای ارزیابی شرایط روانشناختی سربازان مورد استفاده قرار می‌گرفت. در سال ۱۹۱۴ انجمن روانشناسی بالینی در آمریکا تاسیس شد؛ اما متاسفانه قدمت آن بیشتر از دو سال نبود. چرا که در نهایت انجمن روانشناسی آمریکا جایگزین آن شد.
جالب است بدانید رشد و تکامل حوزه روانشناسی بالینی همچنان ادامه داشت و در جنگ جهانی دوم نیز کاربردهای فراوانی داشت. چرا که در این جنگ از این علم برای درمان اختلال شوک پوسته یا همان اختلالات اضطرابی امروزی استفاده می‌شد. همچنین روانشناسان بالینی بسیاری از جانبازان را با دانش و علم خود درمان کردند.
پس تکامل و پیشرفت حوزه روانشناسی بالینی اتفاقی تازه نیست؛ بلکه مربوط به سالیان بسیار دور و دراز است. پیشرفت این علم این روزها به جایی رسیده که برای درمان بسیاری از اختلالات باید بطور مستقیم به روانشناس بالینی مراجعه کرد.
مطالعه بیشتر: چه زمانی به روانشناس مراجعه کنیم؟ ۱۵ دلیل مراجعه به روانشناس
روانشناسی بالینی بر چه چیزهایی تمرکز دارد؟
روانشناسی بالینی حوزه‌ای است که خدمات سلامت روان را برای افراد در سنین مختلف ارائه می‌دهد. همچنین ممکن است روش‌ها و تکنیکهای به کار برده برای افراد با یکدیگر متفاوت باشد؛ اما در هر روش درمانی، تمرکز روانشناس بالینی بر ارزیابی سلامت روان فرد بیمار است.
مسیر تشخیص بیماری‌های روانی توسط روانشناس بالینی، درست شبیه به عملکرد پزشکان در درمان بیماری‌های جسمی است. روانشناس بالینی در گام اول بیمار را ارزیابی میکند تا بتواند مشکل او را تشخیص دهد و در گام بعدی دلیل بروز آن را شناسایی میکند. مسیر شناسایی اختلال بیمار توسط روانشناس بالینی به چند روش صورت میگیرد که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم.
- رویکرد شناختی رفتاری: براساس این رویکرد، بسیاری از اختلالات روانی ناشی از افکار و رفتارهای منفی فرد هستند. در طی رویکرد شناختی رفتاری، مشکلات فرد از طریق گفتگو درمانی شناسایی میشود. هدف این رویکرد آن است که بیمار عوامل بروز اختلالات خود را شناسایی کند و برای کنار آمدن با آنها آموزش ببیند.
- رویکرد روان پویشی: براساس این رویکرد، به بیمار کمک میشود تا از افکار منفی که در ناخودآگاه ذهن خود قرار دارد، آگاه شود. روانشناس بالینی در این رویکرد، به بیمار کمک میکند تا تعارضات پنهان گذشته را کشف کرده و برای درمان آن تلاش کند.
- رویکرد انسان‌گرایانه: براساس این رویکرد، هر بیماری خصوصیات خود را بهتر از هر کسی می‌شناسد و میتواند در جهت تخریب یا بهبود هر یک گام بردارد. در رویکرد انسان‌گرایانه روانشناس بالینی به بیمار کمک میکند تا بر زمان حال تمرکز کند و اشتباهات گذشته خود را فراموش کند و خود بیمار در جهت درمان خود اقدام کند.
هر یک از رویکردهای بالا ممکن است برای درمان بیمار مورد استفاده قرار بگیرد. برخی از روانشناسان بالینی یک رویکرد را بر دیگری ترجیح می‌دهند؛ اما ممکن است رویکردهای دیگر نیز در درمان مراجعه کننده موثر باشد، پس انتخاب نوع رویکرد بر عهده فرد متخصص است. صرف نظر از اینکه چه رویکردی برای درمان بیمار استفاده میشود، هر روش نیاز به جلسات درمانی متعدد دارد. روانشناس بالینی از جمله تخصص‌هایی است که باید بر علم و دانش روز این حوزه بسیار تمرکز شود و هر روانشناس بالینی از آخرین تحقیقات روز این شاخه با خبر باشد. چرا که حضور این نوع روانشناس در بسیاری از مراکز پزشکی و درمانی موضوعی حیاتی است.
روانشناس بالینی چه کاری انجام می‌دهد؟
یک روانشناس بالینی قادر به بررسی مشکلات روانی و علل آن از جمله استعداد ژنتیکی، تاثیرات اجتماعی و خانوادگی و سبک های مقابله ای روان شناختی است. روانشناس بالینی میتواند به ایجاد یک برنامه مدیریتی و یا درمانی برای تثبیت و یا بهبود بیماری روانی کمک کند. روان شناسان بالینی دارو تجویز نمی‌کنند و مسیر شفابخشی در بستر گفتگو شکل میگیرد، چیزی که به آن روان درمانی گفته می شود.
روانشناسان بالینی هم در مراکز بهداشتی درمانی و هم در مراکز خصوصی به صورت پاره وقت و تمام وقت جهت مشاوره و کمک به افرادی که اختلالات روانی دارند فعالیت می‌کنند.
آنها ممکن است با بیماران به صورت تکی یا گروهی کار کنند و اختلالات مختلف روانشناختی را شناسایی و درمان کنند. روانشناسان بالینی با دیگر روانشناسان تفاوت های چندانی دارند. در حالی که برخی از روانشناس بالینی انواع مختلف اختلالات و رفتار های روانی را درمان می‌کنند، تعدادی دیگر برروی یک اختلال روانی خاص مانند اسکیزوفرنی تمرکز دارند.
روانشناسان بالینی مهارت های خاصی برای بهبود و درمان اختلالات روانی دارند از جمله:
- درک وسیعی از مشکلات سلامت روان و چگونگی بروز آن ها در هرسنی
- دانش گسترده ای در زمینه بررسی، تشخیص و درمان بیماری های روانی
- گرفتن آزمون های روانشناختی به منظور بررسی مشکلات و تاثیرگذاری بیشتر برای درک بیمارانی که پریشانی روان شناختی دارند.
- مشاوره با سایر متخصصان سلامت و سازمان های بهداشتی برای بررسی مشکلات رفتاری، عاطفی و روانی شدید
- توانایی انجام تحقیق و جمع آوری داده ها برای افزایش درک روانشناسی بالینی
مقاله مرتبط: روانشناسی خانواده چیست؟ مفاهیم، اهمیت و اهداف و تحصیل در آن
روانشناس بالینی چگونه میتواند به درمان بیمار کمک کند؟
دلایل عمده ای که کسی ممکن است به روانشناس بالینی مراجعه کند عبارت اند از:
- مشکلات مربوط به سازگاری با تغییرات عمده زندگی (اضطراب و اختلال اضطراب پس از صدمه)
- نگرانی یا ترس
- افراد افسرده و یا افرادی که به خودکشی فکر می‌کنند.
- افرادی که قصد صدمه زدن به دیگران یا خود را دارند (عمدی)
- افرادی که انرژی بیش از حد دارند. افرادی که مشکل خواب دارند.
- افرادی که اختلال وسواسی فکری-عملی دارند.
- افرادی که الکل و موادمخدر مصرف می‌کنند.
- افرادی که به یک چیز خاص مانند قمار، بازی و … اعتیاد دارند.
- افرادی که با سایز بدنشان مشکل دارند.
- افرادی که بیش فعال هستند و اختلال کمبود توجه دارند.
- بی خوابی و یا سایر مشکلات خواب
- بیماری هایی مانند اوتیسم، ناتوانی ذهنی، بیش فعالی، مشکلات یادگیری یا اضطراب و افسردگی که از دوران کودکی همراه بیمار است.
- مشکلات رفتاری و افسردگی در نوجوانان
اگر نیاز به مشاوره حضوری، تلفنی یا آنلاین دارید روی دکمه زیر کلیک کنید
مطالعه بیشتر: تراپیست چیست و چه وظایفی دارد؟ فرق او با روانشناس
روانشناس بالینی همچنین در موارد زیر میتواند کمک کند:
- به شما کمک کند تا یک دوره درمان کامل را مدیریت و پشت سر بگذارید.
- آنها میتوانند در مورد تغییر شیوه زندگی برای کمک به مدیریت اختلالات پریشانی روانشناختی به شما کمک کنند.
- با شما به تنهایی و یا همراه همسرتان و یا دیگر اعضای خانواده روند درمان را پیش ببرند.
مطلب بیشتر: روانشناسی مثبت‌گرا چیست؟ چرا مهم است؟
تفاوت میان روانشناس بالینی و روان پزشک
بسیاری از افراد تفاوت میان روانشناس بالینی و روان پزشک را نمیدانند. هر دوی آنها نحوه کار مغز، احساسات و افکار ما را درک می‌کنند. هردو میتوانند با رفتارهای روانشناختی (گفتاردرمانی) بیماری روانی را درمان کنند.
از تفاوت های اصلی بین روانشناسان بالینی و روانپزشکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- روانپزشک همانطور که از عنوانش پیداست در رشته پزشکی تحصیل کرده است و پس از گذراندن پزشکی عمومی تخصصش را در زمینه روانپزشکی ادامه داده است اما روانشناس بالینی اینگونه نیست. روانشناس بالینی پس از قبولی در دانشگاه در رشته روانشناسی بالینی در مقطع ارشد، با داشتن مدرک کارشناسی ارشد و یا دکتری می تواند مطب داشته باشد و یا اینکه در مراکز مشاوره مشغول به کار شود.
- روانشناس بالینی اجازه تجویز دارو ندارد و اینکار را باید با نظر روانپزشک و تحت نظر او انجام دهد.
- روانپزشکان بیماری را تشخیص می‌دهند، درمان را مدیریت می‌کنند و طیف وسیعی از روش های درمانی را برای بیماری های روانی و پیچیده ارائه می‌دهند. روان شناسان بالینی برای کمک به بیماران بر رواندرمانی (گفتار درمانی) تمرکز دارند.
روانشناس می تواند با مراجع دوست باشد؟ اگر عاشق روانشناسم شدم چه کنم؟
روانشناس بالینی در کجا میتواند مشغول به کار شود؟
روانشناسان بالینی در بیمارستان های دولتی، مراکز مشاوره دولتی و غیر دولتی میتوانند مشغول به کار شوند. آنها همچنین میتوانند کلینیک و مطب خود را داشته باشند. روانشناسان بالینی همچنین ممکن است در ادارات دولتی، مدارس، مراکز تحقیقاتی و دانشگاه ها کار کنند.
بسیاری از روانشناسان چندین کار مختلف را با هم انجام می‌دهند. آن ها ممکن است بخشی از وقت کاری خود را در یک بیمارستان دولتی و بخشی دیگر را به تحقیق و بررسی و آموزش در دانشگاه ها بپردازند.
همچنین بخوانید: روانشناسی شناختی چیست؟ تاریخچه، کاربردها و تحصیل در آن
چگونه یک روانشناس بالینی شویم؟
تبدیل شدن به یک روانشناس بالینی مستلزم کسب آموزش‌های تجربی و آکادمیک در حوزه روانشناسی است. افراد علاقه‌مند به این حوزه باید یک برنامه مطالعاتی دقیق بچینند و برای تحصیل در این حوزه تلاش کنند. در ادامه به بیان مسیر آموزشی برای تبدیل شدن به یک روانشناس بالینی، می‌پردازیم.
مدرک روانشناسی داشته باشید
فرد علاقمند به حوزه روانشناسی بالینی، باید در ابتدا در رشته روانشناسی تحصیل کرده باشد و مدرک لیسانس خود را از یک موسسه معتبر دریافت کرده باشد. همچنین جالب است بدانید فرد متقاضی باید در چهار درس تخصصی نمره بالای ۱۸ دریافت کرده باشد.
مدرک دکتری در رشته روانشناسی بالینی کسب کنید
پس از طی کردن تمامی مراحل بالا، حال باید از یک دانشگاه معتبر مدرک دکترای روانشناسی بالینی خود را کسب کنید. همچنین باید بدانید که مسیر دکترای روانشناسی بالینی دارای پایان‌نامه و دوره کارآموزی است.
دوره کارآموزی را به پایان برسانید
برای تبدیل شدن به یک روانشناس بالینی دارای مجوز، باید ساعت‌های کارآموزی خود را بطور کامل گذرانده باشید. در اکثر دانشگا‌های این حوزه، تعداد ساعات کارآموزی غالبا یک عدد واحد خواهد بود و فرق چندانی با یکدیگر ندارند.
مجوز خود را دریافت کنید
پس از گذراندن امتحانات، پایان نامه و دوره کارآموزی روانشناسی بالینی، در نهایت باید برای گرفتن مجوز دولتی، درخواست دهید. این مجوز نشان می‌دهد که شما می‌توانید به طور قانونی به عنوان یک روانشناس بالینی شروع به فعالیت کنید.
مطالب بیشتر: رواندرمانی چیست؟ علائمی که نشان می دهد به کمک روان درمانگر نیاز دارید.
تفاوت میان روانشناس بالینی با روانشناس عمومی
روانشناسی مطالعه روانشناختی مغز، رفتار های ذهنی و عملکردهای روان شناختی انسان است. روانشناسان تلاش می‌کنند که درک کنند ذهن انسان چگونه کار میکند و چگونه به نیاز های او پاسخ می‌دهد.
روان شناس عمومی: روان شناسان مفاهیم مختلفی مانند رفتار، احساس، روابط، ادراک انسان ،شناخت، شخصیت، توجه و انگیزه را مطالعه می‌کنند. بسیاری از افراد در سراسر جهان زمانیکه به مشکلات روحی و روانی دچار میشوند، به روان شناسان عمومی مراجعه می‌کنند.
روان شناس بالینی: روان شناسان بالینی با استفاده از روش های نوین و اصول علمی روان شناسی به درمان بیمارانی که از مشکلات و اختلالات روانی رنج میبرند، میپردازند. هدف روانشناسی بالینی ارائه یک روش درمانی کارامد به بیمار است که میتواند ذهن و روان او را بهبود بخشد.
در زمینه تحصیلات دانشگاهی، یک روانشناس نیاز به گذراندن یک دوره دانشگاهی ۴ ساله دارد (کارشناسی). از طرف دیگر روانشناس بالینی نیاز به گذراندن دوره ۴ ساله کارشناسی و دوره کارشناسی ارشد دو ساله و ۲ سال آموزش دیگر بالینی تحت نظارت دارد.
زیرمجموعه های روانشناسی بالینی
روانشناسی کودک: روانشناسان بالینی کودک بیماران را از دوران کودکی تا نوجوانی تحت نظر دارند. آنها روش های علمی را برای درک عملکردهای شناختی و نیاز های عاطفی کودکان و نوجوانان به کار میگیرند. آنها اختلالات یادگیری، کنترل خشم، اختلالات رشد را درمان و بهبود میبخشند و در زمینه تجربه های ناخوشایند آزار های روحی و جسمی کودکان و نوجوانان بسیار می توانند کمک کنند.
روانشناسی سلامت: روانشناسان سلامت در هنگام معالجه بیمار رویکردی روانی-اجتماعی در پیش میگیرند. آنها چگونگی تاثیر عوامل بیولوژیکی و اجتماعی را که بر سلامت بیمار تاثیر گذاشته بررسی می‌کنند. آنها بیشتر به درمان بیماری های خود آسیب رسان میپردازند.
روانشناسی عصب نگر: روانشناسان اعصاب به بررسی چگونگی رفتار و عملکرد مغز و سیستم عصبی مرکزی و آناتومی میپردازند. بیشتر کار آنها در زمینه تشخیص و درمان آسیب های مغزی، سکته مغزی، آلزایمر، پارکینسون و اختلالات یادگیری است.
مطلب بیشتر: روانشناسی سالمندی چیست؟
روانشناسی سالمندی: روان شناسان سالمندی در زمینه بهبود سلامت ذهنی ،جسمی، عاطفی و اجتماعی افراد مسن جامعه تخصص دارند. آن ها معمولا به درمان افسردگی، اختلال عملکرد شناختی و بیماری های مزمن در افراد سالمند میپردازند.
سوالات متداول روانشناس بالینی
آیا روانشناسی بالینی دارای زیرشاخههای مختلفی است؟
بله، روانشناسی بالینی خود به بخشهای مختلف روانشناس درمان افسردگی، روانشناس درمان استرس، روانشناس درمان وسواس تبدیل میشود. هرکدام از این حوزهها ویژگیها و کاربردهای خاص خود را دارد.
چطور یک روانشناس خوب را انتخاب کنیم؟
یک روانشناس خوب باید بتواند یک شنونده خوب باشد، راز نگهدار باشد، به دیگران اهمیت دهد، فرد پایدار و صبوری باشد، قضاوت نکند، خلاق و انعطاف پذیر باشد. اگر این ویژگیها را داشته باشد می‌توان گفت که انتخاب آن میتواند یک گزینه مناسب برای شما باشد.
آیا وظیفه روانشناس بالینی با روانپزشک فرق دارد؟
رله، روانپزشک در روند درمان خود میتواند از داروهای مختلف استفاده کند. اما روانشناس بالینی تنها مجاز است که با صحبت کردن و استفاده ار تکنیکهای مختلف نسبت به درمان بیمار اقدام کند. در صورتی که فرد نیاز به دارو داشته باشد باید برای درمان فرد را به روانپزشک ارجاع دهد.
روانشناس بالینی در چه حوزه‌هایی فعالیت میکند؟
روانشناس بالینی در مشاوره فردی، خانواده، روانشناسی کودک و نوجوان و… در حال فعالیت است. محدوده فعالیت آن بسیار گسترده است.
پزشک خوب به شما کمک میکند بهترین روانشناسان را در کوتاه‌ترین زمان و در نزدیکی محل زندگی خود پیدا کنید
باآرزوی سلامت ذهن وروان برای همه
ممنون ازمطالب شما💫
سلام وقتتون بخیر. خواستم بپرسم من خ عصبی ام و موقع عصبانیت ب طرفم حمله میکنم و اسیب میزنم بهش. خواستم بدونم بهتره ب متخصص روان درمانی مراجعه کنم و یا مشکلم با روانشناس بالینی حل میشه؟؟
سپاس از اطلاعاتی که به دست ما دادید
مرسی از اطلاعات کامل و جامعتون