سال‌های گذشته دانش‌آموزی خود را به یاد بیاورید که در کلاس‌ درس حاضر می‌شدید و به سخنان معلم گوش می‌دادید. اگر به خاطرات آن دوران نگاه کنید متوجه خواهید شد که تدریس برخی معلمان برایتان جذاب بوده و برخی دیگر کسل کننده بود. بسیاری از روانشناسان حوزه تربیتی بر این باورند که یکی از عوامل تاثیرگذار روی این موضوع می‌تواند علاقه دانش آموز به درس باشد. در بسیاری از مواقع تغییر معلم می‌تواند موجب انگیزه دانش آموز یا عدم تمایل به یادگیری آن درس شود. همه این موارد توسط روانشناسان تربیتی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در ادامه این مطلب با روانشناسان حوزه تربیتی و گستره فعالیت آن‌ها بیشتر آشنا خواهید شد.

روانشناسی تربیتی چیست؟

روانشناسی تربیتی در واقع مطالعه و فهم چگونگی رشد روانشناختی، یادگیری، روش‌های تدریس، فرآیندهای آموزشی و تفاوت‌های فردی و به کمک آن تهیه و گسترش راهکار‌های بهبود آن‌ها است. این شاخه از روانشناسی شامل فرایند یادگیری در اوایل دوران کودکی و نوجوانی، فرآیندهای اجتماعی، عاطفی و شناختی است که در کل طول عمر در یادگیری نقش دارند. رشته روانشناسی تربیتی تعدادی رشته دیگر از جمله روانشناسی رشد، روانشناسی رفتاری و روانشناسی شناختی را در بر می‌گیرد. این مقاله برخی از دیدگاه‌های مختلف در زمینه روان‌شناسی تربیتی، موضوعاتی که روانشناسان تربیتی مطالعه می‌کنند و گزینه‌های شغلی دیگر در این زمینه را مورد بحث قرار داده است.

روانشناسی بالینی چیست؟ روانشناس بالینی به چه کسی گفته می‎شود؟

what is educational psychology

تاریخچه روانشناسی تربیتی

روانشناسی تربیتی یک زیر شاخه نسبتاً جوان است که رشد فوق‌العاده‌ای را تجربه کرده است. روانشناسی تا اواخر دهه ۱۸۰۰ به عنوان یک علم جداگانه ظاهر نشد، بنابراین علاقه قبلی به روانشناسی تربیتی عمدتاً توسط فیلسوفان تربیتی تقویت شد.
هربارت معتقد بود که علاقه دانش آموز به یک موضوع تأثیر زیادی بر نتیجه یادگیری دارد. او معتقد بود که معلمان باید این را در هنگام تصمیم‌گیری در مورد اینکه کدام نوع آموزش مناسب تر است در نظر بگیرند.

ویلیام جیمز، روانشناس و فیلسوف سهم قابل توجهی در این زمینه داشت. متن مهم او در سال ۱۸۹۹ در گفتگو با معلمان در مورد روانشناسی، اولین کتاب درسی روانشناسی تربیتی به حساب می‌آید. تقریباً در همین دوره، آلفرد بینه روانشناس فرانسوی، در حال توسعه تست‌های هوش معروف خود بود.
این تست‌ها در ابتدا برای کمک به دولت فرانسه طراحی شده بودند تا کودکانی را که دارای تاخیر رشدی هستند شناسایی کند و برنامه های آموزشی ویژه‌ای را ایجاد کند.

در کشور آمریکا، جان دیویی تأثیر قابل توجهی بر آموزش داشت. عقاید دیویی مترقی بود. او معتقد بود که مدارس باید بر دانش‌آموزان تمرکز کنند تا دروس. او از یادگیری فعال حمایت کرد و استدلال کرد که تجربه عملی بخش مهمی از فرآیند است. اخیراً بنجامین بلوم، روانشناس تربیتی، طبقه‌بندی مهمی را طراحی کرده است که برای دسته‌بندی و توصیف اهداف آموزشی مختلف طراحی شده است.

در طول تاریخ، تعدادی از افراد دیگری نقش مهمی در توسعه روانشناسی تربیتی داشته‌اند. برخی از این افراد شناخته شده عبارتند از:

  • جان لاک: لاک یک فیلسوف انگلیسی است که مفهوم ταβυλα ρασα یا این ایده را پیشنهاد کرد که ذهن اساساً در بدو تولد یک لوح خالی است. این بدان معناست که دانش از طریق تجربه و یادگیری توسعه می یابد.
  • ژان پیاژه: یک روانشناس سوئیسی که بیشتر به خاطر نظریه بسیار تأثیرگذار رشد شناختی‌اش شناخته شده است، تأثیر ژان پیاژه بر روانشناسی تربیتی امروزه نیز مشهود است.
  • بی اف اسکینر: اسکینر یک روانشناس آمریکایی بود که مفهوم شرطی سازی عامل را معرفی کرد که بر دیدگاه‌های رفتارگرایانه تأثیر می‌گذارد. تحقیقات او در مورد تقویت و تنبیه همچنان نقش مهمی در آموزش بازی می کند.

مطلب مرتبط: فرق روانشناس و روانپزشک چیست و با روانکاو چه تفاوتی دارند؟

دیدگاه‌ها در روانشناسی تربیتی

همانند سایر حوزه‌های روان‌شناسی، محققان در روان‌شناسی آموزشی هنگام بررسی یک مشکل، دیدگاه‌های متفاوتی را در نظر می‌گیرند. این دیدگاه‌ها بر عوامل خاصی تمرکز می‌کنند که بر یادگیری افراد تأثیرگذار است از جمله رفتارهای آموخته‌شده، شناخت، تجربیات و موارد دیگر.

دیدگاه رفتاری

این دیدگاه نشان می دهد که همه رفتارها از طریق شرطی سازی آموخته می‌شوند. روانشناسانی که این دیدگاه را در نظر می گیرند، برای توضیح چگونگی وقوع یادگیری، به طور جدی بر اصول شرطی سازی عامل تکیه می‌کنند.
به عنوان مثال، معلمان ممکن است با دادن نشانه‌هایی به دانش آموزان که می‌توانند با اقلامی مانند آب نبات یا اسباب بازی مبادله شوند، به یادگیری آن‌ها پاداش دهند. دیدگاه رفتاری بر اساس این نظریه عمل می‌کند که دانش‌آموزان زمانی که برای رفتار “خوب” پاداش می گیرند و برای رفتار “بد” تنبیه می شوند، یاد می گیرند.
در حالی که چنین روش‌هایی می‌توانند در برخی موارد مفید باشند، رویکرد رفتاری به دلیل عدم توجه به نگرش‌ها، احساسات و انگیزه‌های درونی برای یادگیری مورد انتقاد قرار گرفته است.

مقاله مرتبط: روانشناسی خانواده چیست؟ مفاهیم، اهمیت و اهداف و تحصیل در آن

دیدگاه توسعه

این دیدگاه بر چگونگی کسب مهارت‌ها و دانش جدید کودکان در حین رشد تمرکز دارد. مراحل رشد شناختی ژان پیاژه نمونه‌ای از یک نظریه مهم رشدی است که به چگونگی رشد فکری کودکان می‌پردازد. با درک نحوه تفکر کودکان در مراحل مختلف رشد، روانشناسان تربیتی بهتر می‌توانند درک کنند که کودکان در هر مرحله از رشد خود قادر به انجام چه کارهایی هستند. این می‌تواند به مربیان کمک کند تا روش ها و مواد آموزشی را با هدف گروه های سنی خاص ایجاد کنند.

روانشناسی اجتماعی چیست؟ چرا باید آن را بشناسیم

دیدگاه شناختی

رویکرد شناختی بسیار گسترده‌تر شده است، عمدتاً به این دلیل که عواملی مانند خاطرات، باورها، احساسات و انگیزه‌ها را در فرآیند یادگیری توضیح می‌دهد نه در نتیجه پاداش های بیرونی.
هدف روانشناسی شناختی این است که بفهمد مردم چگونه فکر می‌کنند، یاد می‌گیرند، به یاد می‌آورند و اطلاعات را پردازش می‌کنند.
روانشناسان تربیتی که دیدگاه شناختی دارند، علاقه‌مند به درک این موضوع هستند که چگونه بچه‌ها برای یادگیری انگیزه پیدا می‌کنند، چگونه چیزهایی را که می آموزند به خاطر می آورند و چگونه مشکلات را حل می‌کنند و….

مقاله مرتبط: روانشناسی شناختی چیست؟ تاریخچه، کاربردها و تحصیل در آن

دیدگاه سازنده گرایی

این دیدگاه بر چگونگی، ساختن فعالانه دانش خود از جهان متمرکز است. در واقع سازنده گرایی تأثیرات اجتماعی و فرهنگی را به حساب می‌آورد که بر نحوه یادگیری ما تأثیر می گذارد.
کسانی که رویکرد سازنده‌گرایانه را اتخاذ می‌کنند بر این باورند که آنچه یک فرد از قبل می‌داند، بیشترین تأثیر را بر نحوه یادگیری اطلاعات جدید دارد. این بدان معنی است که دانش جدید فقط می‌تواند به دانش موجود اضافه شود و آن را درک کرد. این دیدگاه به شدت تحت تأثیر کار روانشناس لو ویگوتسکی است که ایده هایی مانند منطقه تقریبی رشد و تگیه‌گاه سازی آموزشی را ارائه کرد.

دیدگاه تجربه گرایی

این دیدگاه تأکید می‌کند که تجارب زندگی خود شخص بر نحوه درک اطلاعات جدید تأثیر می‌گذارد. این روش شبیه دیدگاه‌های سازنده گرایی و شناختی است که تجربیات، افکار و احساسات یادگیرنده را در نظر می‌گیرد. این روش اجازه می‌دهد تا به جای اینکه احساس کند اطلاعات در مورد آنها صدق نمی‌کند، معنای شخصی را در آنچه می‌آموزد بیابد.

روانشناسی تجربی چیست؟ تاریخچه، هدف و تئوری

خلاصه

دیدگاه های مختلف در مورد رفتار انسان می تواند هنگام نگاه کردن به موضوعاتی در حوزه روانشناسی تربیتی مفید باشد. برخی از این موارد عبارتند از دیدگاه رفتاری، رویکرد سازنده گرایی و دیدگاه تجربه گرایی.

واقعیت درمانی گلاسر چیست؟ معرفی تاریخچه، فنون، مراحل و کاربردها

educational psychology definition

مباحث روانشناسی تربیتی

روانشناسان تربیتی با مربیان، مدیران، معلمان و دانش‌آموزان کار می‌کنند تا تحلیل کنند که انسان‌ها چگونه به بهترین نحو یاد می‌گیرند. برخی از این موضوعات مطالعه در روانشناسی تربیتی عبارتند از:

  • فناوری آموزشی: نگاهی به اینکه چگونه انواع مختلف فناوری می‌تواند به دانش آموزان در یادگیری کمک کند.
  • طراحی آموزشی: طراحی مواد آموزشی موثر
  • آموزش ویژه: کمک به دانش آموزانی که ممکن است به آموزش تخصصی نیاز داشته باشند.
  • توسعه برنامه درسی: ایجاد درس هایی که یادگیری را به حداکثر می رساند
  • یادگیری سازمانی: مطالعه نحوه یادگیری افراد در محیط های سازمانی، مانند محل کار
  • یادگیرندگان تیزهوش: کمک به دانش آموزانی که به عنوان دانش آموزان با استعداد شناخته می شوند.

روانشناسی صنعتی سازمانی چیست و چه کاربردهایی دارد؟

educational psychology theories