افسردگی یکی از شایع‌ترین و جدی‌ترین بیماری‌ها در سراسر جهان است. امروزه تعداد زیادی از افراد جامعه با این بیماری دست و پنجه نرم می‌کنند. ژنتیک ممکن است یکی از دلایل عمده افسردگی باشد. اما این کل داستان نیست. اگر یکی از اعضای خانواده فرد به افسردگی مبتلا باشد، احتمال اینکه فرد نیز به افسردگی مبتلا شود زیاد است.
اما این تنها یک احتمال است و احتمال اینکه فرد به افسردگی نیز هرگز مبتلا نشود وجود دارد. فردی ممکن است به این بیماری مبتلا شود و هیچ یک از اعضای خانواده نیز این بیماری را نداشته باشند. در این مقاله به بررسی این پرسش می‌پردازیم که آیا افسردگی ارثی است یا خیر؟
آیا افسردگی ارثی است؟
افسردگی می‌تواند ارثی باشد. احتمال بروز افسردگی ارثی در زنان نسبت به مردان بیشتر است. اما عوامل ژنتیکی یا وراثتی همیشه دلیل ابتلای فرد به افسردگی نیست. افسردگی بالینی، که به عنوان افسردگی ماژور نیز شناخته میشود، رایج‌ترین شکل افسردگی است. این نوع از افسردگی از احتمال ارثی بودن بیشتری از سایر افسردگی‌ها برخوردار است.
مطلب بیشتر: افسردگی در زنان | تاثیر افسردگی در زنان و درمان آن
نقش ژنتیک در ابتلا به افسردگی
براساس تحقیقات تاثیر متقابل ژن‌ها و سایر عوامل (محیطی و تروما) تعیین کننده ایجاد و ابتلای فرد به افسردگی است. تحقیقات نشان داده است که ژن‌ها در بروز بسیاری از بیماری‌ها از جمله افسردگی نقش بسزایی دارند. برخی مطالعات نشان داده است که فردی با بستگان درجه یک مبتلا به افسردگی (پدر و مادر، خواهر و برادر یا فرزند) ممکن است سه برابر بیشتر از سایر افراد در طول زندگی خود به افسردگی مبتلا شود.
فاکتورهای محرک دیگر
بودن در یک خانواده که یکی از اعضای آن به افسردگی مبتلا است خطر ابتلا را برای سایر افراد خانواده افزایش می‌دهد. کودکی که والدین و یا خواهر و برادر افسرده‌ای را دارد ممکن است به تقلید و یادگیری رفتار او بپردازد.
کودکی که والد خود را بی‌رمق و همیشه در رختخواب ببیند ممکن است این امر را شرایطی طبیعی و عادی در نظر بگیرد. مطالعاتی نشان می‌دهد که زنان تا ۴۲ درصد احتمال ابتلا به افسردگی ارثی را دارند. در حالیکه برای مردان ابتلا به افسردگی ارثی ۲۹ درصد است.
مطلب بیشتر: افسردگی در کودکان | افسردگی در کودکان چه علائمی دارد؟
سروتونین (هورمون شادی و ضدافسردگی)
محققان همچنین روابطی میان سطح سروتونین و ابتلا به افسردگی را تشخیص داده اند. سروتونین یک ماده شیمیایی است و به عنوان هورمون شادی شناخته میشود. این هورمون امکان برقراری ارتباط بین سلول‌های عصبی مغز را فراهم میکند. این احتمال وجود دارد که در اختلالات خلقی و سایر موارد مانند وسواس و حملات پانیک عدم تعادل در سطح سروتونین دیده شود.
نظریه‌های مختلفی در مورد ارتباط میان سروتونین و افسردگی وجود دارد. امروزه محققان به مطالعه سروتونین به عنوان کلید پیوند ژنتیکی می‌پردازند. مشکلات مربوط به ژن ناقل سروتونین نیز به عنوان منبعی برای ابتلا به افسردگی در نظر گرفته میشود. تحقیقات وجود ژن‌های ناقل کوتاه و بلند را به یک ارتباط ژنتیکی احتمالی ردیابی کرده است.
پزشک خوب به شما کمک میکند بهترین روانشناسان را در کوتاه‌ترین زمان و در نزدیکی محل زندگی خود پیدا کنید
آیا ژنتیک می‌تواند تاثیر درمان افسردگی را کاهش دهد؟
افسردگی را میتوان با روان درمانی (مانند درمان رفتاری شناختی (CBT) و سایر رویکردهای درمانی) و مصرف دارو معالجه کرد. برخی از افراد برای تاثیرگذاری بیشتر ممکن است ترکیبی از این موارد یعنی مصرف دارو و رواندرمانی را با هم دریافت کنند. ژن‌ها می‌توانند بر میزان کارایی یک روش درمانی خاص در فرد مبتلا به افسردگی تاثیرگذار باشند. به عنوان مثال، تحقیقات نشان داده است که برخی ژن‌ها بر میزان جذب و دفع داروهای ضدافسردگی تاثیرگذار هستند. بسیاری از ژن‌های شناخته شده بر میزان متابولیسم دارو تاثیر می‌گذارد.
اگر ژنتیک را کنار بگذاریم، در درمان افسردگی فرد مبتلا ممکن است با چالش‌های متعددی روبه‌رو باشد. به همین دلیل میتوان دریافت که درمان ممکن است برای شخص کارآمد نباشد به همین دلیل روند درمان ممکن است برای شخص روندی طولانی و زمان بر باشد. فرد مبتلا به افسردگی ممکن است بیش از چند نوع درمان را امتحان کند تا بالاخره به درمان موثر برای کاهش علائم برسند. حتی ممکن است لازم باشد با گذشت زمان برنامه درمانی خود را تنظیم یا تغییر دهید.
قبل از شروع دارو درمانی، با پزشک خود درباره هر نوع دارویی که از آن استفاده می‌کنید یا سابقا از آن استفاده کرده اید صحبت کنید. این داروها می‌تواند حتی شامل داروهای گیاهی و مکمل‌های غذایی باشند. این داروها می‌توانند با داروهای ضدافسردگی تداخل دارویی ایجاد کنند و بر میزان جذب و عملکرد آنها تاثیر بگذارند.
یا حتی عوارض جانبی جدی ایجاد کنند. با امتحان کردن روشهای درمانی به طور مرتب با روانشناس خود در ارتباط باشید. در صورت بروز هرگونه عارضه جانبی حتما آن را به پزشک خود اطلاع دهید.
مطلب بیشتر: عوارض داروهای ضد افسردگی و راه حل آن
آیا ارثی بودن افسردگی بر کودکان تاثیر می‌گذارد؟
افراد مبتلا به افسردگی ممکن است نگران باشند که این بیماری را به کودکان خود انتقال دهند. اگرچه وراثت ممکن است یک مولفه مهم در ابتلا به افسردگی باشد، اما تنها عامل ایجاد افسردگی در فرد نیست. کودکی که والد یا والدین افسرده‌ای دارد، میتوان گفت که استعداد ژنتیکی برای ابتلا به افسردگی را دارد.
اما لزوما افسرده نخواهد شد. عوامل دیگر، از جمله عوامل محیطی یا “عوامل محرک” نیز در این امر دخیل هستند. در صورت ژنتیکی بودن افسردگی، بهتر است ضمن اینکه خودتان به روانشناس مراجعه می‌کنید، برای کنترل سلامت روان کودک‌تان حتما به یک روانشناس کودک نیز مراجعه کنید تا همه عواملی که می‌تواند افسردگی را در کودک شما تشدید کند بدانید و برای کاهش آنها اقدام کنید.
از طرف دیگر، کودکی که عضوی از خانواده مبتلا به افسردگی ندارد و از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به این بیماری نیست، اگر در معرض روابط نا مطبلوب یا یک رویداد محرک مانند تجربه ضربه (تروما) قرار گیرد، ممکن است به افسردگی مبتلا شود.
حتی اگر افسردگی “در خانواده شما وجود نداشته باشد” ، همه والدین و مراقبان کودک باید علائم افسردگی را در کودکان و نوجوانان بدانند.
مطلب بیشتر: علائم افسردگی در نوجوانان | دلایل افسردگی در نوجوانان
عوامل غیر ژنتیکی افسردگی
ژنتیک یکی از چندین علت بالقوه افسردگی است. دانستن دلایل احتمالی می‌تواند به شما در درک بهتر افسردگی کمک کند، اما به یاد داشته باشید که افسردگی نیز می‌تواند در صورت عدم وجود علت مشخص نیز ایجاد شود و تشخیص این مشکل را دشوار کند. سایر عوامل شناخته شده که در بروز انواع افسردگی و سایر شرایط بهداشت روانی نقش دارند، عبارت‌اند از:
روابط معیوب
در صورتی که روابط مهم فرد معیوب باشد یا یا رابطه با کیفیت خوبی با افراد مهم زندگی خود نداشته باشد زمینه برای مشکلات روانشناختی مثل افسردگی فراهم میشود.
سبک زندگی کمتر موثر
اهمال کاری، اجتناب، دوری گزینی از فعالیت‌های مفرح و جمعی، بی‌برنامگی و … می‌تواند باعث بروز یا تشدید افسردگی شود.
استرس بیش از حد
اختلال سازگاری با خلق و خوی افسرده ممکن است در افرادی که یک شرایط استرس‌زا و یا یک تروما را تجربه می‌کنند به وجود آید.
تغییرات شیمیایی مغز
در افراد مبتلا به افسردگی گاهی اوقات میزان انتقال دهنده‌های عصبی (مواد شیمیایی مغزی که بر روحیه و سلامتی تأثیر می‌گذارد) کاهش می‌یابد. عملکرد انتقال دهنده‌های عصبی در افراد مبتلا به افسردگی ممکن است ضعیف و یا ناکارآمد باشد.
تغییر در ساختار مغز
مغز افراد مبتلا به افسردگی ممکن است از نظر فیزیکی و ساختاری با مغز افرادی که افسرده نیستند متفاوت باشد.
هورمون‌ها
شرایطی مانند بارداری، اختلالات تیروئیدی و یائسگی می‌تواند بر سطح هورمون‌ها تأثیر بگذارد. افزایش یا کاهش سطح هورمون‌ها ممکن است علائم افسردگی را تحریک کند، خصوصاً در شخصی که از نظر ژنتیکی مستعد دریافت افسردگی است.