آیا تا به حال آنقدر طرفدار یک اینفلوئنسر، سلبریتی، ورزشکار یا شخصیت تلویزیونی شده اید که غذاها و مکان های تعطیلات مورد علاقه آنها را بدانید؟ آیا از ناراحتی آن ها به شدت ناراحت می شوید و شادی آن ها را جشن می گیرید؟ اگر پاسخ شما بله است، ممکن است یک رابطه پاراسوشیال یا فرا اجتماعی را تجربه کنید. اصطلاح پاراسوشیال، برای اولین بار در مقاله ای در سال ۱۹۵۶ استفاده شد، زمانی که دو محقق به روابط جدیدی بین مخاطبان و ستاره های برنامه های خبری، تلویزیون و فیلم ها اشاره کردند.
رابطه پاراسوشیال چیست؟
روابط پاراسوشیال یا parasocial روابطی یک طرفه هستند که در آن یک نفر انرژی عاطفی، علاقه و زمان برای این ارتباط صرف می کند و طرف دیگر، کاملاً از وجود دیگری بی خبر است. روابط پاراسوشیال بیشتر با افراد مشهور، سازمان ها، مانند تیم های ورزشی یا ستاره های تلویزیون رایج است. برای برخی، ماهیت یک طرفه رابطه، رهایی از روابط متشنج در زندگی واقعی آنهاست. شخص مورد نظر معمولاً یک سلبریتی است، اما می‌تواند یک فرد تخیلی نیز باشد، مثلا قهرمان یک کتاب یا شخصیت یک بازی ویدیویی.
در گذشته، روابط فرا اجتماعی عمدتاً با شخصیت های تلویزیونی رخ می داد. اکنون، این روابط بین افراد و وبلاگ نویسان مورد علاقه آنها، کاربران رسانه های اجتماعی و گیمرها نیز رخ می دهد. ماهیت و صمیمیت روابط فرا اجتماعی نیز تغییر کرده است. فضای مجازی به بینندگان این امکان را می دهد که صمیمی ترین و شخصی ترین بخش زندگی شخصیت های مشهور را ببینند و افراد مشهور به طور آشکار نظرات و فعالیت های خود را از طریق رسانه های اجتماعی مختلف مانند توییتر و اینستاگرام به اشتراک می گذارند.
روابط پاراسوشیال چگونه شکل می گیرد؟
آنها به همان روشی که دوستی ها و روابط سنتی ایجاد می شوند، توسعه می یابند: از طریق تعامل. اولین ملاقات می تواند حضوری باشد یا به صورت آنلاین، مثلا ویدئوی آنها در فید اینستاگرام شما ظاهر می شود یا از طریق دوستانی که قبلاً پیوندی پاراسوشیال با فرد دارند. این رابطه از قرار گرفتن مکرر در معرض یک شخصیت عمومی یا یک فرد مشهور نشات می گیرد. این موضوع یک حس صمیمیت و یک ارتباط یک طرفه ایجاد می کند. درست مانند قرار ملاقات با یک شخص واقعی، وابستگی پاراسوشیال شما می‌تواند رشد کند، از بین برود یا تغییر کند.
نشانه های رابطه پاراسوشیال
فقط به این دلیل که طرفدار یک فرد مشهور هستید به این معنی نیست که با او رابطه ای پاراسوشیال دارید، این تمایز کمی مبهم است. اما نکته اصلی که باید به آن توجه کرد میزان درگیری عاطفی است. به عنوان مثال، اگر زمانی که موفق می‌شوند به آنها افتخار می‌کنید و وقتی کسی به آنها صدمه می‌زند خیلی آزرده خاطر می‌شوید، این نشان دهنده یک رابطه پاراسوشیال است، در حالی که تحت تأثیر قرار نگرفتن از اتفاقاتی که برای آنها می‌افتد به این معنی است که شما طرفدار آن هستید. سایر نشانه های روابط پاراسوشیال عبارتند از:
- شما به زندگی آن فرد علاقه مند هستید و می خواهید مقالات زیادی در مورد او بخوانید
- شما امید دارید که اتفاقات خوبی برای او بیفتد
- شما او را تحسین می کنید و می خواهید ویژگی های مثبت آنها را بیشتر نشان دهید
- شما تصور می کنید با فرد مشهور مورد نظر ملاقات می کنید و با آنها صحبت می کنید
- فکر می کنید که او با شما همراهی می کند
- شما برای او پیام هایی می نویسید
- اگر برای مدتی سلبریتی را در اخبار یا تلویزیون نبینید، دلتنگ آنها می شوید
- به یک فرد مشهور همان طور فکر می‌کنید که در مورد دوستانتان فکر می‌کنید
مطلب جالب: انواع عشق چیست؟ بررسی اشکال مختلف عشق در روانشناسی
چرا عاشق افراد مشهور می شویم؟
ممکن است عجیب به نظر برسد که افراد علیرغم عدم وجود روابط متقابل، روابط پاراسوشیال برقرار می‌کنند، اما مهم است که به خاطر داشته باشیم که انسان‌ها از نظر تکاملی برای ایجاد ارتباطات اجتماعی طراحی شده‌اند. رسانه‌ها تحولی نسبتاً جدید در تاریخ بشریت هستند و هنوز تأثیر زیادی بر تکامل ما نداشته اند.
برای قرن‌ها، تنها چهره‌ها و صداهایی که مرتباً با آنها مواجه می‌شدیم، چهره‌ها و صداهایی بودند که در زندگی روزمره ما وجود داشت. این وضعیت از اوایل قرن بیستم با ظهور رادیو و فیلم‌ها تغییر کرد، و زمانی که تلویزیون به طور گسترده در دسترس قرار گرفت، تعداد چهره‌ها و صداهایی که می‌توان از طریق رسانه‌ها با آنها آشنا شد به‌طور تصاعدی افزایش یافت.
با این حال، مغز ما هرگز برای تمایز بین افرادی که از طریق رسانه ها می بینیم و می شنویم و افرادی که در زندگی واقعی خود می بینیم و می شنویم، تکامل نیافته است. بنابراین، ما این برخوردها را به طور مشابه پردازش می کنیم و به آنها پاسخ می دهیم، که منجر به پدیده های فرا اجتماعی در همه اشکال آن می شود.
در حالی که تحقیقات روان‌شناختی گاهی سعی در آسیب‌شناسی روابط فرا اجتماعی داشته‌اند، اکثر محققان اکنون موافق هستند که درگیر شدن در ارتباطات فرا اجتماعی طبیعی است ما چیزی است که اکثریت مردم تجربه می کنند. همچنین توجه به این نکته مهم است که اکثر مردم می دانند که روابط آنها با چهره های رسانه ای واقعی نیست. با این حال، این دانش مانع از آن نمی‌شود که واکنش نشان دهند.
از دست ندهید: چرا در رابطه سمی می مانیم؟ ۱۷ دلیل ترک نکردن رابطه سمی
انواع روابط پاراسوشیال
در سال ۲۰۰۶، محققین دیوید گیلز و جان مالتبی، عنصر اصلی جداکننده انواع مختلف رابطه پاراسوشیال، میزان کنترلی است که فرد بر احساسات خود دارد. آنها روابط پاراسوشیال را به سه زیرمجموعه تقسیم کردند:
- سرگرمی-اجتماعی
- شدید-شخصی
- مرزی-آسیب زا
روابط پاراسوشیال سرگرمی-اجتماعی
به گفته گیلز و مالتبی، اکثر روابط فرا اجتماعی در حوزه سرگرمی-اجتماعی قرار می گیرند. به عبارت دیگر، شما به یک سلبریتی یا شخصیت علاقه مند هستید زیرا آنها را جذاب می دانید، و به این دلیل که طرفدار آنها بودن، تاثیر مثبتی در زندگی واقعیتان دارد. شاید شما عضو یک کلوپ هواداران باشید. شاید شما و دوستانتان از شایعات و صحبت در مورد آنها لذت ببرید. شاید در فضای مجازی به دنبال اطلاعاتی درباره افراد مشهور باشید. به طور خلاصه؛ شما می دانید که واقعاً شخص مورد نظر را نمی شناسید، اما جستجو و صحبت کردن در مورد آنها سرگرم کننده است. و این هیچ ایرادی ندارد، در واقع، این یک راه عالی برای پیدا کردن دوستان جدید و یادگیری چیزهای جدید است.
روابط پاراسوشیال شدید-شخصی
دومین دسته رایج از روابط فرا اجتماعی، نوع شدید-شخصی است. گیلز و مالتبی این سطح از دلبستگی را منعکس کننده احساسات شدید و اجباری در مورد افراد مشهور توصیف می کنند. در یک رابطه پاراسوشیال شدید و شخصی، می‌دانید که رابطه‌تان واقعی نیست، اما کنترل کاملی بر احساسات خود نسبت به شخص یا شخصیت مورد نظر ندارید. افرادی که دارای روابط پاراسوشیال شدید شخصی هستند، ممکن است احساس کنند نیاز دارند هر روز رسانه های اجتماعی افراد مشهور را چک کنند، یا برای تمرکز روی چیزهای دیگر مانند کار یا درس تلاش زیادی کنند. این احساسات شدید ممکن است افراد را از ایجاد پیوندهای نزدیک با افراد دیگر بازدارد.
روابط پاراسوشیال مرزی-آسیب زا
رایج ترین و خطرناک ترین شکل روابط پاراسوشیال نوع مرزی-آسیب زا است. در این شرایط، فرد دیگر نمی تواند افکار، احساسات یا در برخی موارد رفتار خود را کنترل کند. یک رابطه فرا اجتماعی مرزی-آسیب زا ممکن است به تعقیب یا خشونت منجر شود. شاید بهترین نمونه شناخته شده از یک رابطه پاراسوشیال مرزی-آسیب زا، همانی باشد که جان هینکلی جونیور را وادار به تیراندازی در آن به رئیس جمهور آن زمان در ایالات متحده کرد، هینکلی فاش کرد که در تلاش برای تحت تاثیر قرار دادن جودی فاستر بازیگر زن، به رئیس جمهور شلیک کرده است.
از دست ندهید: چرا در رابطه سمی می مانیم؟ ۱۷ دلیل ترک نکردن رابطه سمی
رابطه پاراسوشیال سالم است؟
روابط پاراسوشیال می تواند از طرق مختلفی بر افراد تأثیر بگذارد. برخی از این تأثیرات می تواند منفی باشد، اما در واقع می تواند مزایایی نیز داشته باشد. روابط پاراسوشیال لزوما خوب یا بد نیستند. اگر روابط پاراسوشیال شما طاقت فرسا به نظر می رسد، یا شروع به کناره گیری از زندگی واقعی کرده اید، ممکن است برخی از چالش های اساسی در زمینه سلامت روان داشته باشید و بهتر باشد با یک روانشناس خوب صحبت کنید. در ادامه به برخی مزایا و معایب این نوع رابطه می پردازیم.
مزایای رابطه پاراسوشیال
روابط پاراسوشیال یا فرا اجتماعی قطعاً می‌تواند معایبی داشته باشد، اما ممکن است فوایدی نیز داشته باشد. برخی از اثرات مثبت عبارتند از:
- افزایش تعلق: در یک نکته خوش بینانه تر، ارتباطات فرا اجتماعی می تواند اعتماد به نفس را افزایش دهد، باور فرد را در مورد خودکارآمدی خود بهبود بخشد و منجر به احساس تعلق قوی تر شود.
- کاهش تنهایی: روابط پاراسوشیال می تواند حس ارتباط را تا حد زیادی ارضا کند و حس تنهایی را در افراد کاهش دهد.
- ارتباطات اجتماعی بهتر: از آنجایی که دوستان و خانواده می توانند بدون حسادت با همان شخصیت رسانه ای درگیر روابط پاراسوشیال شوند، بحث در مورد این روابط فرا اجتماعی متقابل می تواند روابط اجتماعی را تقویت کند.
- یادگیری و مدلسازی مثبت: روابط پاراسوشیال به ما این امکان را می دهد که افرادی را که تحسین می کنیم در حال انجام کارهای تحسین برانگیز مشاهده کنیم. غیرعادی نیست که فردی که دارای یک رابطه فرا اجتماعی است به عنوان یک الگو عمل کند. به عنوان مثال، ورزشکار مورد علاقه شما ممکن است به شما انگیزه دهد که زمان بیشتری را در باشگاه اختصاص دهید.
معایب رابطه پاراسوشیال
در حالی که روابط فرا اجتماعی می تواند سلامت روانی شما را بهبود بخشد، همچنین می تواند آن را بدتر کند. اگر فردی با افسردگی، احساس تنهایی یا اضطراب اجتماعی سر و کار دارد، این احتمال وجود دارد که یک رابطه پاراسوشیال مشکل ساز شود. در این موارد، یک رابطه فرا اجتماعی می تواند بر سایر روابط زندگی یک فرد غلبه کند.
البته، بدترین نتیجه یک رابطه ناسالم پاراسوشیال خشونت است. اما بسیاری از نشانه های دیگر از روابط ناسالم پاراسوشیال وجود دارد که اگرچه شدت کمتری دارند، اما همچنان جدی هستند. در اینجا چند نمونه از معایب روابط پراراسوشیال آورده شده است:
- مشکلات مالی: چه مقدار از درآمد فرد به حفظ روابط پاراسوشیال اختصاص می یابد؟ اگر شخصی با خرید هر محصول جدید، کمک مالی به هر هدفی یا خرید بلیط های فصلی بودجه خود را کاهش می دهد، احتمالاً زمان آن رسیده است که یک قدم به عقب بردارد.
- تاثیر منفی بر روابط واقعی: اشخاص در روابط پاراسوشیال ممکن است زمان زیادی را صرف رابطه یک طرفه خود کنند و از روابط در زندگی واقعی غافل شوند.
- مشاجره در مورد فرد مورد نظر: فرد ممکن است نسبت به کسانی که فرد مورد نظر او را دوست ندارد، رفتارهای تهاجمی نشان دهد.
- اعتیاد به رسانه ها: روابط پاراسوشیال ها می توانند اعتیاد و وابستگی به رسانه ها را افزایش دهند، که می تواند بر بسیاری از زمینه های سلامتی شما تأثیر بگذارد.
- احساس دلبستگی به نظرات این شخص و از دست دادن نظرات خود: فرد ممکن است کاملا الگوبرداری کند و هویت فردی اش تحت تاثیر قرار بگیرد.