وابستگی یک نوع ارتباط عمیق میان والدین (به خصوص مادر) و کودک است. مسائل مربوط به وابستگی در یک طیف وسیعی قرار میگیرد. این نوع از وابستگی میتواند علائم بسیار خفیفی داشته باشد و یا به یک بیماری جدی به نام اختلال دلبستگی واکنشی (RAD) تبدیل شود. اختلال دلبستگی واکنشی شرایطی است که کودک قادر به برقراری دلبستگی سالم با مراقب اصلی خود نیست. در این مقاله به بررسی این اختلال در کودکان میپردازیم.
اختلال دلبستگی واکنشی چیست؟
اختلال دلبستگی واکنشی یک اختلال نه چندان رایج اما بسیار جدی است. این اختلال از ایجاد پیوندهای سالم بین کودکان و مراقبان او (به خصوص مادر) جلوگیری میکند. بسیاری از کودکان مبتلا به این اختلال سوءاستفاده یا بدرفتاری عاطفی یا جسمی را تجربه کردهاند و یا در اوایل تولد والدین خود را از دست دادهاند. اختلال دلبستگی واکنشی زمانی در کودک ایجاد میشود که اساسیترین نیازهای کودک برای پرورش، محبت و رفاه را در زندگی نداشته باشد. این امر باعث میشود که آنها نتوانند با افراد دیگر رابطه سالم برقرار کنند.
اختلال دلبستگی واکنشی میتواند به دو صورت خود را بروز دهد. نوع اول میتواند باعث شود که کودک را از برقراری ارتباط با دیگران باز دارد. نوع دوم میتواند باعث شود که کودک بیش از حد به دنبال جلب توجه شود. این اختلال میتواند تاثیرات منفی بر رشد کودک داشته باشد. این اختلال همچنین میتواند کودکان را از ایجاد ارتباط و تعامل با دیگران در آینده باز دارد. این بیماری یک اختلال پایدار و مادام العمر است. اما بیشتر کودکان میتوانند با درمان و پشتیبانی روابط سالم و پایداری را با دیگران برقرار کنند.
اگر نیاز به دریافت راهنمایی در این زمینه دارید، روی دکمه زیر کلیک کنید
علائم و نشانههای اختلال دلبستگی عاطفی چیست؟
علائم اختلال دلبستگی عاطفی قبل از ۵ سالگی ظاهر میشود، اغلب هنگامی که کودک هنوز نوزاد است. تشخیص علائم در نوزادان بسیار دشوارتر از سایر افراد است. این علائم شامل موارد زیر است:
- بیحالی
- عدم علاقه به اسباب بازی و بازی کردن
- لبخند نزدن و دائما غمگین بودن
- عدم علاقه به آغوش رفتن دیگران
کودکان بزرگتر معمولا علائم قابل توجهتری را از خود نشان میدهند که عبارتاند از:
- عدم نمایش طیف وسیعی از احساسات مورد انتظار هنگام تعامل با دیگران رفتن
- اجتناب از تماس چشمی و لمس جسمی، خصوصاً با مراقبان
- ابراز خشم، تحریک پذیر بودن و مشاجره با دیگران (فراتر از آنچه برای سن کودک مناسب است.)
- نشان دادن علاقه نامناسب به دیگران (غریبهها) در حالی که به والدین و مراقبان خود احساس بیعلاقگی یا ترس را نشان میدهند.
اگر این اختلال در نوجوانی نیز ادامه داشته باشد ممکن است به اختلال سوء مصرف مواد مخدر و الکل تبدیل شود. برخی کودکان مبتلا به اختلال دلبستگی واکنشی، ممکن است رفتار ناعادلانه یا کنترل کننده داشته باشند.
چه عواملی موجب اختلال دلبستگی عاطفی میشود؟
این اختلال زمانی به وجود میآید که کودک برای مدت طولانی در پرورشگاه بوده باشد، برای مدت زیادی از مراقبان خود دور بوده باشد، و یا مادری با اختلال افسردهخویی داشته باشند.
چگونه میتوان این اختلال را در کودکان تشخیص داد؟
برای تشخیص اختلال دلبستگی واکنشی، پزشک ممکن است معیارهای محرک این اختلال را در کودک بررسی کند. معیارهای اختلال دلبستگی واکنشی شامل موارد زیر است:
- داشتن روابط اجتماعی نامناسب قبل از ۵ سالگی
- یا به طور غیر مناسب با دیگران اجتماعی هستند و یا قادر به پاسخگویی تعاملات با دیگران نیستند.
- داشتن مراقبانی که قادر به تامین نیازهای جسمی و عاطفی کودک نیستند.
ارزیابی روانشناختی کودک نیز ضروری است. روانپزشک ممکن است اقدامات زیر را انجام دهد:
- مشاهده و بررسی نحوه تعامل کودک با والدین (مراقبان)
- تجزیه و تحلیل رفتارهای کودک در موقعیتهای مختلف
- بررسی رفتار کودک در یک دوره زمانی خاص
- جمع آوری اطلاعات درباره رفتارهای کودک از منابع دیگر مانند خانواده و معلمان
- بررسی جزئیات سوابق زندگی کودک
- ارزیابی تجربیات والدین و روال روزانه کودک با والدین
پزشک همچنین باید مطمئن شود که مشکلات رفتاری کودک به دلیل وضعیت رفتاری یا روانی دیگری نیست. علائم اختلال دلبستگی واکنشی ممکن است گاهی اوقات شبیه به اختلالات زیر باشد:
- اختلال بیش فعالی همراه با کمبود توجه (ADHD)
- اختلالات اضطراب
- اختلال طیف اوتیسم
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
- اختلال اضطراب اجتماعی
گزینههای انتخابی برای درمان اختلال دلبستگی واکنشی
پس از ارزیابی روانپزشکی، پزشک کودک یک طرح درمانی تهیه میکند. مهمترین قسمت درمان مربوط به این است که کودک در یک محیط امن و سالم پرورش پیدا میکند. مرحله بعدی بهبود رابطه بین کودک و والدین یا مراقبان اصلی آنها است. برای این امر ممکن است کلاسهایی برای والدین طراحی شود که برای بهبود مهارت والدین در پرورش کودک کمک کننده باشد. کلاسها ممکن است با مشاوره خانواده در بهبود پیوند بین کودک و مراقبانشان کمک کنند. افزایش تدریجی سطح تماس جسمی راحت بین آنها به روند بهبود پیوند کمک میکند. اگر کودک در مدرسه مشکل دارد خدمات آموزش ویژه ممکن است به این امر کمک کند. در برخی موارد اگر کودک به افسردگی یا اضطراب مبتلا باشد، روانپزشک ممکن است داروهایی مانند مهار کنندههای انتخابی جذب مجدد سروتونین (SSRI) را برای کودک تجویز کند. نمونههایی از SSRIها شامل فلوکستین (Prozac) و سرترالین (Zoloft) است.
طبق گفته انستیتوی ملی بهداشت روان، فلوکستین تنها مهارکننده انتخابی جذب مجدد سروتونین مورد تایید FDA برای کودکان ۸ سال به بالا است. نظارت بر کودکانی که از این نوع داروها برای کاهش افکار یا رفتار خودکشی استفاده میکنند، مهم است. این امر یک عارضه جانبی بالقوه است، اما غیر معمول است. بدون درمان مناسب و سریع، کودک مبتلا به اختلال دلبستگی واکنشی ممکن است به سایر موارد مرتبط مانند افسردگی، اضطراب و اختلال استرس پس از سانحه نیز مبتلا شود.
چگونه میتوان از مبتلا شدن کودکان به این اختلال جلوگیری کرد؟
با رسیدگی مناسب به نیازهای جسمی و عاطفی کودک، میتوانید احتمال ابتلا به اختلال دلبستگی واکنشی را در کودک کاهش دهید. این امر به خصوص اگر کودک بسیار کوچکی را به فرزندی قبول کردهاید و به ویژه اگر کودک تحت مراقبتهای ویژه قرار گرفته باشد، بسیار مهم است. خطر اختلال دلبستگی واکنشی در کودکانی که مراقبانشان اغلب تغییر کردهاند بیشتر است. صحبت با والدین دیگر، مشاوره یا شرکت در کلاسهای والدین ممکن است مفید باشد. کتابهای زیادی درباره اختلال دلبستگی واکنشی و فرزندپروری سالم نوشته شده است که همچنین میتواند کمک کننده باشد. اگر مشکلی دارید که ممکن است توانایی شما در مراقبت از کودک را تحت تاثیر قرار دهد حتما در این باره با یک روانپزشک یا روانشناس صحبت کنید.
سخن آخر پزشک خوب
اگر کودک در اسرع وقت درمان مناسب را انجام دهد چشم انداز برای کودک مبتلا به اختلال دلبستگی واکنشی خوب است. مطالعات طولانی مدت در مورد اختلال دلبستگی واکنشی انجام شده است، اما پزشکان میدانند که در صورت عدم درمان، ممکن است به مشکلات رفتاری دیگری در طول زندگی و بزرگسالی منجر شود. این مشکلات از رفتار کنترل شدید تا آسیب به خود متغیر است.
منابع
در صورت نیاز میتوانید با مراجعه به سایت پزشک خوب از بهترین روانشناسان در ایران به صورت اینترنتی نوبت بگیرید.
اگر نیاز به دریافت راهنمایی در این زمینه دارید، روی دکمه زیر کلیک کنید