اختلال سوگ طولانی مدت چیست؟ علائم، علت، درمان و پیشگیری

اختلال سوگ طولانی مدت (prolonged grief disorder) یا PGD به غم و اندوه شدید و مداوم بیش از یک سال پس از مرگ یکی از عزیزان، می‌گویند. سوگ طولانی مدت معمولا شامل افکار دائمی فرد در مورد سوگ، دلتنگی شدید دیدن عزیز از دست رفته، و همچنین ناباوری، اختلال هویت، بی حسی، بی معنی بودن، تنهایی، درد شدید عاطفی، و اختلال قابل توجه در روابط، شغل یا زندگی روزمره فرد باشد.

علائم اختلال سوگ طولانی مدت

طبق گفته انجمن روانشناسان آمریکا، اختلال سوگ طولانی مدت را می توان پس از ۱۲ ماه سوگ برای بزرگسالان یا ۶ ماه سوگ برای یک کودک یا نوجوان تشخیص داد. اگر اخیراً یکی از عزیزان خود را از دست داده اید، توجه به سلامت روان خود بسیار مهم است. غم و اندوه در این مواقع طبیعی است، اما اگر خیلی شدید شود و در تمام طول روز برای چندین ماه ادامه داشته باشد، می تواند ناسالم باشد و موجب اختلال شود. علائم اختلال سوگ طولانی مدت عبارتند از:

• احساس می‌کنید که بخشی از شما مرده است
• باور نمی‌کنید عزیز خود را از دست داده اید
• اجتناب از یادآوری اینکه فرد مرده است
• درد عاطفی شدید مرتبط با مرگ (خشم، تلخی یا اندوه)
• مشکل در ادامه زندگی ( معاشرت با دوستان، پیگیری علایق، برنامه ریزی برای آینده)
• بی حسی عاطفی
• احساس اینکه زندگی بی معنی است
• تنهایی شدید را تجربه می‌کنید (احساس تنهایی یا جدایی از دیگران)
• اندوه، درد و نشخوار فکری شدید در مورد از دست دادن عزیزتان
• به جز مرگ عزیزتان روی چیزهای دیگری تمرکز نمی‌کنید
• ناتوانی در لذت بردن از زندگی یا فکر کردن به تجربیات مثبت با عزیزتان

در طول چند ماه اول پس از فقدان یا از دست دادن عزیزان، بسیاری از علائم و نشانه‌های سوگ عادی مانند اندوه پیچیده است. با این حال، در حالی که علائم عادی سوگ به مرور زمان شروع به محو شدن می‌کنند، علائم سوگ طولانی مدت باقی می‌مانند یا بدتر می‌شوند. غم و اندوه طولانی مدت مانند این است که در حالت عزاداری مداوم و شدید باشید که شما را از بهبودی باز می‌دارد.

علت اختلال سوگ طولانی مدت چیست؟

پس از مرگ یکی از عزیزان، افکار و احساسات دردناک معمولا در عرض ۶ ماه بهتر می‌شوند. اما برای برخی افراد، مدت زمان سوگ طولانی تر می‌شود و کنترل آن سخت می‌شود. PGD یا اختلال سوگ طولانی مدت ​​در کسانی که فرزند یا شریک عاشقانه خود را از دست داده اند رایج است. به احتمال زیاد بعد از یک مرگ خشن یا ناگهانی مانند قتل، خودکشی یا تصادف رخ می‌دهد.

اختلال سوگ طولانی مدت (PGD) می‌تواند در پاسخ به از دست دادن یک عزیز ایجاد شود، اما از نظر شدت و مدت با غم معمولی متفاوت است. عوامل متعددی می توانند در شروع PGD نقش داشته باشند. برخی از علل اختلال سوگ طولانی مدت عبارتند از:

1. ماهیت از دست دادن یک عزیز
2. رابطه نزدیک با متوفی
3. عوامل شخصی و روانی
4. فقدان حمایت اجتماعی
5. عوامل فرهنگی و اجتماعی
6. سابقه اختلالات روانی

از دست ندهید: اختلال سوگ چیست؟ علائم، مراحل، پیشگیری و درمان

۱. ماهیت از دست دادن یک عزیز

شرایطی که در نتیجه از دست دادن یک عزیز ایجاد می‌شود، می‌تواند به طور قابل توجهی بر نحوه غم و اندوه یک فرد تأثیر بگذارد. مرگ‌های ناگهانی، غیرمنتظره یا آسیب‌زا، مانند مرگ‌های ناشی از حوادث، بلایای طبیعی یا خشونت، اغلب منجر به واکنش‌های غمگینی شدیدتر و پیچیده‌تر می‌شوند. از دست دادن فرزند یا از دست دادن یکی از عزیزان به دلیل خودکشی نیز می تواند احتمال اختلال سوگ طولانی مدت را افزایش دهد.

۲. رابطه نزدیک با متوفی؛ علت اختلال سوگ طولانی مدت

ماهیت رابطه بین سوگوار و متوفی نقش تعیین کننده ای دارد. افرادی که رابطه بسیار نزدیک، وابسته یا دوسوگرا با فرد متوفی داشتند، بیشتر در معرض ابتلا به اختلال سوگ طولانی مدت هستند. شدت دلبستگی می‌تواند باعث شود که از دست دادن بسیار طاقت‌فرسا و چالش برانگیز شود.

۳. عوامل شخصی و روانی

برخی از ویژگی های شخصی و آسیب پذیری های روانی می تواند فرد را مستعد ابتلا به سوگ طولانی مدت کند. این مسائل شامل سابقه افسردگی یا اضطراب، عزت نفس پایین یا تمایل به اجتناب عاطفی است. علاوه بر این، افرادی که تلفات متعددی را تجربه کرده‌اند یا غم و اندوه حل‌نشده‌ای از فقدان هاب گذشته دارند، در معرض خطر بیشتری هستند.

۴. فقدان حمایت اجتماعی

حمایت اجتماعی یک عامل مهم و تاثیرگذار در سوگواری سالم است. فقدان روابط حمایتی یا وجود روابط ناکارآمد خانواده می‌تواند احساس انزوا و ناامیدی را تشدید کند و پردازش غم و اندوه را برای فرد سوگوار دشوارتر کند. عدم وجود یک سیستم حمایتی قوی می تواند منجر به سوگواری طولانی و پیچیده شود.

۵. عوامل فرهنگی و اجتماعی؛ از علل اختلال سوگ طولانی

انتظارات فرهنگی و اجتماعی در مورد سوگواری می تواند بر توسعه و ایجاد اختلال سوگ طولانی مدت تأثیر بگذارد. در برخی از فرهنگ ها، ممکن است هنجارهای قوی در مورد نحوه ابراز غم و اندوه یا مدت زمان قابل قبول سوگواری وجود داشته باشد. افرادی که برای «عبور سریع» تحت فشار هستند یا نمی توانند غم و اندوه خود را آشکارا بیان کنند ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به PGD باشند.

۶. سابقه اختلالات روانی

افرادی که از قبل مشکلات سلامت روان مانند افسردگی، اضطراب یا اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) دارند بیشتر مستعد ابتلا به PGD هستند. تعامل بین سوگ و این شرایط می تواند منجر به فرآیند سوگواری پیچیده تر و طولانی تر شود.

درمان اختلال سوگ طولانی مدت

شاید برای شما نیز این سوال پیش بیاید که چگونه اختلال سوگ طولانی مدت را در خود یا اطرافیانتان می‌توان درمان کرد؟ روش های مختلفی برای بهبود شرایط و کاهش علائم وجود دارد که در ادامه به آن ها می‌پردازیم. برخی از روش های درمان اختلال سوگ طولانی مدت عبارتند از:

1. درمان شناختی-رفتاری
2. بهبود تنظیم هیجانی
3. تقویت روابط فردی و اجتماعی
4. توسعه اهداف و برنامه های فردی
5. دارو درمانی
6. مدیریت استرس و اضطراب
7. استفاده از تکنیک های خود مراقبتی
8. گروه درمانی

مطالعه بیشتر: افسردگی بعد از مرگ پدر و مادر؛ راه های مقابله با غم و اندوه

۱. درمان شناختی رفتاری؛ از روش های درمان اختلال سوگ طولانی مدت

درمان شناختی رفتاری (CBT) با پرداختن به الگوهای فکری و رفتارهای منفی که افراد را در غم و اندوه خود به دام می‌اندازد، به درمان اختلال سوگ طولانی مدت (PGD) کمک می‌کند. از طریق درمان شناختی رفتاری، افراد یاد می‌گیرند که افکار ناراحت کننده را شناسایی کرده و به چالش بکشند، مانند سرزنش خود برای از دست دادن یا اعتقاد به اینکه هرگز بهبود نمی یابند.

به عنوان مثال، یک روانشناس خوب  به شما کمک می‌کند که از “من باید کارهای بیشتری انجام می‌دادم” به “در آن زمان بهترین کاری را که می‌توانستم انجام دادم” تغییر کند. این تغییر دیدگاه می تواند احساس گناه را کاهش دهد. CBT همچنین مشارکت مجدد در فعالیت های روزانه که ممکن است فرد از آنها اجتناب کرده باشد، مانند معاشرت یا بازگشت به سرگرمی ها را تشویق می‌کند. با معرفی تدریجی این فعالیت‌ها، مانند بازدید از مکانی که قبلاً با عزیز خود می‌رفتند، فرد یاد می‌گیرد که غم خود را به روشی سالم‌تر مدیریت کند و درد عاطفی مرتبط با این خاطرات را کاهش دهد. به طور کلی، CBT راهبردهای عملی را برای کمک به افراد برای حرکت رو به جلو و بازیابی حس عادی بودن در زندگی خود ارائه می دهد.

۲. بهبود تنظیم هیجانی

تنظیم عاطفی و هیجانی به درمان اختلال سوگ طولانی مدت (PGD) کمک می‌کند و به افراد آموزش می‌دهد که چگونه احساسات شدیدی را که همراه با اندوه طولانی مدت هستند مدیریت و پردازش کنند. به جای اینکه غمگین شوید، احساس گناه داشته باشید یا در عصبانیت غرق شوید، تکنیک‌های تنظیم هیجانی مانند تمرکز حواس و تنفس عمیق، به افراد کمک می‌کند تا ثابت بمانند و به احساسات خود به شیوه‌ای سالم‌تر پاسخ دهند.

به عنوان مثال، فردی که با PGD دست و پنجه نرم می کند، ممکن است زمانی که احساس می کند موجی از غم و اندوه وارد می شود، از تمرینات تنفس عمیق استفاده می کند که به او اجازه می دهد آرام شود و از خارج شدن هیجان از کنترل خارج شود. با تمرین تنظیم عاطفی، افراد می توانند به تدریج از شدت احساسات مرتبط با غم خود بکاهند و به این ترتیب کنار آمدن با از دست دادن و درگیر شدن در زندگی روزمره آسان تر می شوند. این رویکرد از یک حالت عاطفی متعادل‌تر پشتیبانی می‌کند، که برای درمان و بهبودی از اندوه طولانی‌مدت بسیار مهم است.

۳. تقویت روابط فردی و اجتماعی

داشتن روابط شخصی و اجتماعی با ارائه حمایت عاطفی، کاهش احساس انزوا، و ایجاد حس تعلق به درمان اختلال سوگ طولانی مدت (PGD) کمک می‌کند. روابط نزدیک با دوستان، خانواده یا گروه‌های حمایتی به افراد اجازه می‌دهد تا غم خود را به اشتراک بگذارند، که می‌تواند بار از دست دادن را کاهش دهد.

به عنوان مثال، صحبت با دوستی که بدون قضاوت به شما گوش می‌دهد، می‌تواند به کسی کمک کند تا احساسات خود را بیان کند و دیدگاه خود را به دست آورد و باعث می‌شود غم و اندوه کمتر احساس شود. تعاملات اجتماعی همچنین مشارکت در زندگی روزمره را تشویق می‌کند، که برای پیشرفت مهم است. بودن در کنار دیگرانی که به شما اهمیت می‌دهند، می‌تواند به فرد سوگوار یادآوری کند که تنها نیست و به او کمک می کند تا دوباره با دنیا ارتباط برقرار کند و به تدریج حس پوچی او بهبود پیدا کند.

۴. توسعه اهداف و برنامه های فردی

برنامه‌های شخصی و تمرکز بر رشد فردی به درمان اختلال سوگ طولانی (PGD) با ایجاد حس هدف کمک می‌کند. هدف داشتن می‌تواند با احساس رکود و ناامیدی که اغلب با اندوه طولانی همراه است مقابله کند. تعیین اهداف شخصی، مانند یادگیری یک مهارت جدید، دنبال کردن یک سرگرمی، یا برنامه ریزی برای یک سفر آینده، افراد را تشویق می‌کند که به آینده نگاه کنند و روی رفاه خود سرمایه گذاری کنند.

به عنوان مثال، ممکن است شخصی تصمیم بگیرد که نقاشی را به عنوان راهی برای بیان خلاقانه احساسات خود انتخاب کند، که هم می‌تواند باعث انحراف از غم و هم راهی برای پردازش آن شود. با تمرکز بر رشد شخصی، افراد می‌توانند به تدریج زندگی خود را بازسازی کنند، معنای جدیدی پیدا کنند و حس کنترل بر زندگی‌شان را دوباره به دست آورند، که برای بهبودی و عبور از درد از دست دادن، ضروری است.

۵. دارودرمانی؛ از راه های درمان اختلال سوگ طولانی

دارو می‌تواند با کاهش علائم شدیدی که ممکن است افراد را از درگیر شدن در درمان یا فعالیت های روزانه باز دارد، به درمان اختلال غم طولانی مدت (PGD) کمک کند. به عنوان مثال، داروهای ضد افسردگی می‌توانند احساس غم و اندوه عمیق، اضطراب یا بی خوابی را که اغلب با PGD همراه است، کاهش دهند و مقابله با اندوه خود را برای افراد آسان تر کنند.

به عنوان مثال، برای فردی که به دلیل از دست دادن عزیز خود، اضطراب شدیدی را تجربه می‌کند، ممکن است دارویی تجویز شود که به آرام کردن سیستم عصبی او کمک می کند و به او اجازه می دهد در طول جلسات درمانی تمرکز بهتری داشته باشد یا انرژی لازم برای شرکت در تعاملات اجتماعی را پیدا کند. در حالی که دارو به دلایل اصلی غم و اندوه نمی پردازد، اما می تواند خلق و خو را تثبیت کند و پریشانی را کاهش دهد و حالت عاطفی متعادل تری ایجاد کند که از روند بهبودی حمایت می کند. دارو معمولاً در کنار روان درمانی برای ارائه یک رویکرد جامع به درمان استفاده می‌شود.

۶. مدیریت استرس و اضطراب

مدیریت استرس و اضطراب با کاهش بار عاطفی طاقت فرسا که می تواند غم را تشدید کرده و پردازش آن را دشوارتر کند، به بهبود اختلال سوگ طولانی مدت (PGD) کمک می کند. استرس و اضطراب می تواند احساس غم، ترس و ناامیدی را تشدید کند و تمرکز بر درمان را برای افراد دشوار کند. تکنیک هایی مانند تمرکز حواس، مدیتیشن یا ورزش می‌تواند به کاهش سطح استرس و آرامش کمک کند و محیط عاطفی پایدارتری ایجاد کند.

به عنوان مثال، تمرین مدیتیشن یا تمرکز حواس ممکن است به فرد مبتلا به سوگ طولانی کمک کند تا از افکار و احساسات خود آگاه تر شود بدون اینکه توسط آنها کنترل شود و پاسخ نسبتا متعادل تری به غم و اندوه بدهد. با مدیریت استرس و اضطراب، افراد می‌توانند بهتر با احساسات خود کنار بیایند و درگیر شدن در درمان، ارتباط مجدد با زندگی و پیشروی در روند سوگواری را آسان‌تر کنند.

۷. استفاده از تکنیک های خود مراقبتی

تکنیک های خودمراقبتی با کمک به افراد برای مقابله با احساسات طاقت فرسا و بازیابی حس عادی بودن، نقش مهمی در مدیریت اختلال غم و سوگ طولانی‌مدت دارند. این تکنیک‌ها شامل فعالیت بدنی منظم، تغذیه سالم، خواب کافی و تمرین‌های تمرکز حواس مانند مدیتیشن می‌شوند. این تکنیک های خودمراقبتی می‌توانند استرس را کاهش دهند، خلق و خو را بهبود بخشند و سلامت روان کلی را افزایش دهند.  مراقبت از خود به کسانی که از غم و اندوه طولانی رنج می‌برند اجازه می‌دهد تا احساسات خود را با سرعت خود پردازش کنند و باعث بهبود عاطفی شود. علاوه بر این، شفقت به خود و تعیین حد و مرز می‌تواند از فرسودگی عاطفی جلوگیری کند و تمرکز بر بهبودی تدریجی و کمک گرفتن از متخصص را در صورت نیاز آسان تر کند.

۸. گروه درمانی؛ از روش های درمان اختلال سوگ طولانی مدت

تکنیک‌های گروه‌درمانی با فراهم کردن فضایی امن و مشترک برای بیان احساسات از دست دادن و انزوا، حمایت ارزشمندی را برای افرادی که با اختلال سوگ طولانی‌مدت سروکار دارند، ارائه می‌کند. در محیط‌های گروهی، شرکت‌کنندگان با برقراری ارتباط با دیگران که احساسات مشابهی را تجربه می‌کنند، آرامش پیدا می‌کنند و احساس تنهایی را که اغلب با اندوه همراه است، کمتر تجربه می‌کنند. گروه درمانی همدلی و درک متقابل را تقویت می‌کند و به افراد کمک می‌کند تا راهبردهای مقابله ای را از یکدیگر بیاموزند. از طریق بحث‌های هدایت‌شده توسط گروه درمانگر، شرکت‌کنندگان می‌توانند تجربیات شخصی خود را به اشتراک بگذارند، نگرش های جدیدی کسب کرده و حمایت عاطفی دریافت کنند. گروه درمانی به آنها کمک کند تا غم خود را به طور مؤثرتری پردازش کنند و به تدریج به سمت بهبودی حرکت کنند.

بیشتر بخوانید: درمان تنهایی و افسردگی چیست؟ عوارض ناشی از تنهایی

چگونه از سوگ طولانی مدت پیشگیری کنیم؟

نحوه پیشگیری از سوگ طولانی مدت مشخص نیست، اما دریافت مشاوره بلافاصله پس از فقدان ممکن است کمک کند، به ویژه برای افرادی که در معرض خطر ابتلا به غم و اندوه پیچیده هستند. علاوه بر این، مراقبانی که مراقبت های پایان زندگی را برای یکی از عزیزان انجام می دهند، بهتر است از مشاوره و حمایت برای کمک به آماده شدن برای مرگ و عواقب عاطفی آن بهره مند شوند. برخی از روش های پیشگیری از سوگ طولانی مدت عبارتند از:

• صحبت کردن: صحبت کردن در مورد غم و اندوه و حتی گریه کردن می‌تواند به شما کمک کند که در غم و اندوه خود گیر نکنید و بتوانید عبور کنید. هر چقدر هم که دردناک است، اعتماد داشته باشید که در بیشتر موارد، اگر به خودتان اجازه دهید درد را احساس کنید، درد شما شروع به تسکین خواهد کرد.
• حمایت اطرافیان: اعضای خانواده، دوستان، گروه‌های حمایت اجتماعی و جامعه اطراف شما، همگی گزینه‌های خوبی هستند که به شما کمک می‌کنند تا از غم خود عبور کنید. ممکن است بتوانید یک گروه درمانی پیدا کنید که بر روی نوع خاصی از فقدان متمرکز شده است، مانند مرگ همسر یا فرزند.
• مشاوره سوگواری: از طریق مشاوره زودهنگام پس از فقدان، می توانید احساسات پیرامون سوگ خود را کشف کنید و مهارت های مقابله سالم با فقدان عزیز خود را بیاموزید. یک روانشناس خوب به جلوگیری از غلبه افکار و باورهای منفی کمک می‌کند که غلبه بر آنها دشوار است.

شیوع اختلال سوگ طولانی مدت چقدر است؟

اختلال سوگ طولانی مدت حدود ۷ درصد از بزرگسالانی که فقدان را تجربه می‌کنند، تحت تاثیر قرار می‌دهد. غم و اندوه پیچیده یا اختلال سوگ طولانی مدت اخیرا به راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم (DSM-5) اضافه شده است، بنابراین تحقیقات برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد آن ادامه دارد.

منابع: webmd, mayoclinic, clevelandclinic, psychologytoday, psychiatry.org

سوالات متداول

در این بخش به سوالات رایج شما در مورد اختلال سوگ طولانی مدت، پاسخی خلاصه می‌دهیم.

آیا اختلال سوگ طولانی مدت درمان می‌شود؟

بله، درمان هایی مانند درمان شناختی رفتاری (CBT)، گروه درمانی و دارو درمانی می توانند به مدیریت علائم و بهبودی کمک کنند.

اختلال سوگ طولانی مدت با اختلال سوگ چه فرقی دارد؟

در حالی که اندوه عادی به تدریج در طول زمان کاهش می‌یابد، اختلال سوگ طولانی مدت شدید و طاقت فرسا باقی می‌ماند و حتی پس از یک دوره طولانی پس از فقدان، زندگی روزمره فرد را مختل می‌کند.

چه زمانی برای اختلال سوگ طولانی مدت باید به روانشناس مراجعه کنیم؟

اگر غم و اندوه همچنان در توانایی شما برای عملکرد اختلال ایجاد می کند و با گذشت زمان کاهش نمی یابد، مهم است که از یک روانشناس خوب کمک بگیرید.