آیا درد فقط باعث رنج است یا می‌تواند باعث لذت هم شود؟ مازوخیسم گرایشی است که در آن فرد از دریافت درد، تحقیر شدن و تسلط دیگری بر خود لذت می‌برد. اما این پدیده چرا و چگونه رخ می‌دهد؟ طبق تحقیقات، مازوخیسم می‌تواند به ترکیبی از علائم روان‌شناختی، تجربیات تلخ دوران کودکی، نفرت و خشم سرکوب‌شده در آن دوران مرتبط باشد. این تمایل معمولاً از دوران کودکی و بلوغ شروع می‌شود و افراد مبتلا به خودآزاری از تحقیر شدن، کتک خوردن، رنج و عذاب کشیدن، و به طور کلی هر رفتاری که باعث آزار آن‌ها می‌شود، لذت می‌برند. این افراد اغلب عزت نفس کمی دارند و درمان این اختلال، سخت و زمان‌بر است.  

اما سوال اینجاست: آیا ریشه‌ی مازوخیسم فقط روانی است یا تحت تأثیر محیط و تجربیات زندگی شکل می‌گیرد؟ چه تفاوتی بین مازوخیسم و سادیسم وجود دارد؟ اگر کنجکاو هستید که چگونه دریافت درد می‌تواند به لذت تبدیل شود، ادامه‌ی این مقاله را از دست ندهید، زیرا به بررسی این اختلال، علائم، علل، تشخیص و درمان آن می‌پردازیم.

فهرست مقاله

مازوخیسم چیست؟

مازوخیسم یک گرایش روانی جنسی است که در آن فرد از تحقیر شدن، تحمل درد، یا تسلط دیگری بر رویش لذت می‌برد. مازوخیسم در چهار چوب اختلالات پارافیلیک قرار می‌گیرد. مازوخیسم جنسی با نام آزارخواهی جنسی هم شناخته می‌شود که شامل لذت بردن از درد فیزیکی یا روانی در روابط جسمی است.

در مازوخیسم، فرد از احساس درد فیزیکی (مثل شلاق خوردن)، یا روانی (مثل تحقیر کلامی) و یا هر کار دیگری که سبب عذاب و رنج آن ها می شود لذت می‌برند و این امر سبب لذت جنسی آن‌ها می‌شود. افراد مازوخیسم در روابط BDSM معمولا در نقش تسلیم شونده (Submissive) ظاهر می‌شوند.

انواع مشکلاتی که افراد مبتلا به این اختلال ممکن است تجربه کنند عبارت‌اند از اضطراب شدید، احساس گناه، شرمندگی و افکار وسواسی درباره درگیری با آزارخواهی جنسی است. یک نوع خاص از مازوخیسم جنسی، آسفیکسوفیلیا (Asphyxiophilia) نامیده می‌شود که در این نوع اختلال فرد با محدود کردن اکسیژن رسانی به مغز (مثلاً از طریق خفگی یا بستن گردن در حین رابطه جنسی) به دنبال افزایش لذت جنسی است. در حالی که بسیاری از افراد با شریک جنسی خود این عمل را انجام می‌دهند، برخی دیگر زمانی که تنها هستند این عمل را انجام می‌دهند. توجه داشته باشید که این عمل خطرناک است و می‌تواند به آسیب‌های جدی یا حتی مرگ منجر شود.

درمان مازوخیسم

مطلب بیشتر: سادیسم چیست؟ تشخیص و درمان سادیسم

علائم اختلال مازوخیسم

از علائم اختلال مازوخیسم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • تمایل به فعالیت‌های آزار خواهانه مانند کتک خوردن، بسته شدن دست‌ها و پاها یا تحقیر کلامی
  • لذت بردن از درد فیزیکی یا روانی در روابط جنسی
  • لذت بردن از آزار فیزیکی حین رابطه
  • رابطه جنسی بدون ملایمت
  • عدم تمایل به معاشقه قبل از رابطه جنسی
  • احساس گناه یا شرمندگی پس از انجام این رفتارها

توجه داشته باشید که برخی از رفتارهای خودزنی که معمولا در مراسمات مذهبی دیده می‌شود نمی‌تواند از نشانه‌های اختلال مازوخیسم باشد باشد. زیرا توسط مردم و افراد آن فرهنگ رفتاری پذیرفته شده است. تازیانه زدن بر خود، ریاضت کشی، و سایر اعمال دردناک نمونه‌هایی از این رفتارها هستند.

تشخیص اختلال مازوخیسم

برای تشخیص این اختلال از معیارهایی نظیر راهنمای تشخیصی اختلال‌های روانی DSM-۵TR و ICD-11 استفاده می‌شود. تشخیص مازوخیسم زمانی مطرح می‌شود که تخیلات، تمایلات و رفتارهای مرتبط با درد و تحقیر باعث ایجاد نارضایتی و اختلال در عملکرد فرد شود.

تشخیص مازوخیسم بر اساس ICD-11

ICD-11 که از سال ۲۰۲۲ منتشر شده است، تشخیصی برای مازوخیسم ندارد، زیرا این رفتار جنسی بدون اهمیت پاتولوژیک (بیماری‌زا) تلقی می‌شود و قبلاً به اشتباه برچسب‌گذاری شده بود. از طرفی، ICD-10 که تا سال ۲۰۲۲ معتبر بود، تشخیص سادومازوخیسم را به عنوان یک “اختلال ترجیح جنسی” (کد F65.5) می‌شناخت و آن را این‌گونه توصیف می‌کرد: “فعالیت‌های جنسی که شامل اعمال درد و تحقیر هستند ترجیح داده می‌شوند. اگر فرد این نوع تحریک را تجربه کند، میل خودآزاری است؛ و اگر آن را بر دیگری اعمال کند، سادیسم است. فرد مبتلا اغلب در هر دو فعالیت مازوخیستی و سادیستی، برانگیختگی جنسی را احساس می‌کند.”

تشخیص مازوخیسم بر اساس DSM-5TR

بر اساس راهنمای تشخیصی DSM-5TR، برای تشخیص اختلال مازوخیسم باید معیارهای زیر برآورده شوند:

  • افراد از تحقیر شدن، ضرب و شتم، مورد سلطه قرار گرفتن، یا به هر طریق دیگری توسط یک فرد دیگر، برانگیختگی جنسی مکرر و شدید را تجربه کنند. این برانگیختگی در تخیلات، امیال و یا رفتارهای فرد دیده می‌شود.
  • این تخیلات، تمایلات شدید یا رفتارهای آن‌ها باعث ناراحتی قابل توجه یا اختلال در عملکردشان در محل کار، موقعیت های اجتماعی یا سایر زمینه‌های مهم زندگی آن‌ها شود.
  • این وضعیت حداقل و یا بیشتر از ۶ ماه وجود داشته است.

استفاده گسترده از پورنوگرافی که شامل صحنه‌هایی مثل تحقیر شدن، به بند کشیده شدن، ضرب و شتم، فحاشی و سایر روش‌های اعمال درد و رنج بر شریک جنسی، گاهی می‌تواند از علائم این اختلال جنسی باشد.

برای مطالعه بیشتر: ماکیاولیسم چیست؟ نظریه، اصول، جملات و تست ماکیاولی

علت مازوخیسم چیست؟

هیچ نظریه پذیرفته شده‌ای در جهان وجود ندارد که بتواند ریشه ابتلا به مازوخیسم جنسی را توضیح دهد. با این حال، برخی از نظریه‌ها در تلاشند تا وجود پارافیلیاهای جنسی (انحرافات جنسی) را به طور کلی توضیح دهند. یکی از این نظریه‌ها اظهار دارد که پارافیلیاها زمانی شکل می‌گیرند که تخیلات و فانتزی‌های جنسی نامتعارف، سرکوب شوند و این باعث تقویت آن تخیلات می‌شود.

نظریه دیگری بیان می‌کند که رفتار سادومازوخیستی (آزارخواهی) نوعی فرار از افکار خود است. افراد مبتلا به این اختلال حالتی شبیه به «حالت مراقبه» را تجربه می‌کنند. با اجرای فانتزی‌ها، افراد احساسی جدید و متفاوت را تجربه میکنند.

نظریه‌های مرتبط با آسیب شناسی روانی بر این باور است که تجربه تروما در دوران کودکی مانند سوء استفاده جنسی در دوران کودکی و یا دیگر تجربیات مهم دوران کودکی می‌تواند بعدها به اختلالات مرتبط با پارافیلیاها در فرد تبدیل شود. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است در دوران کودکی تجاربی داشته باشند که آن‌ها را متقاعد کرده است که درد کشیدن یکی از لازمه‌های لذت جنسی می‌باشد.

مطلب جالب: فوت فتیش چیست و چه علتی دارد؟ علائم و درمان فتیش پا

انواع مازوخیسم

با شنیدن اصطلاح مازوخیسم، معمولاً تمایل به مازوخیسم جنسی به ذهن می آید، اما اشکال غیر جنسی‌ای از آزارخواهی نیز وجود دارند. زیگموند فروید، روانکاو مشهور، سه نوع مازوخیسم را توصیف کرد:

  • مازوخیسم شهوانی (جنسی)
  • مازوخیسم زنانه (روانشناختی)
  • مازوخیسم اخلاقی
  • مازوخیسم سازگارانه

مازوخیسم جنسی

فروید این نوع را مازوخیسم شهوانی نام‌گذاری کرده است. این نوع از مازوخیسم شامل کسب لذت جنسی از طریق تجربه کردن درد است.

مازوخیسم روانشناختی

این شکل غیر جنسی مازوخیسم، به معنای استفاده کردن از درد روانی است. این درد می‌تواند از طریق خود فرد یا از طریق دیگران صورت بگیرد.

علائم اختلال مازوخیسم

مازوخیسم اخلاقی

این نوع از مازوخیسم شامل تحمل رنج برای تسکین احساس گناه است. ممکن است به شکل خودتنبیهی یا عذاب وجدان ظاهر شود، اما همچنین میتواند شامل اعمال فداکارانه، نوع دوستانه یا رفتارهای مثبت اجتماعی به نفع دیگران باشد.

مازوخیسم سازگارانه

این نوع مازوخیسم به معنای کسب لذت از دوره‌های موقت درد یا ناراحتی است که در نهایت با تاخیر به نتیجه می‌رسند. برای مثال، فرد ممکن است خوردن خوراکی مورد علاقه‌اش را به تاخیر بیاندازد، زیرا این «به تاخیر انداختن خواسته» در انتها به او لذت می‌دهد.

بررسی سیستماتیکی در سال ۲۰۱۸ نشان داد که مازوخیسم مرتبط با به تاخیر انداختن خواسته (یعنی مازوخیسم سازگارانه) سالم‌ترین نوع آزارخواهی است. این مطالعه همچنین نشان داد که احساس تعارض درباره مازوخیسم، یا تجربه احساس گناه، شرم یا غم ناشی از لذت بردن از درد، ناسالمترین و آزاردهنده ترین حالت است. چنین تعارضاتی با ویژگی‌های اختلالات شخصیت و افسردگی مرتبط بودند.

از دست ندهید: نکروفیلیا یا مرده خواهی چیست؟ علائم، علت، انواع و درمان

مازوخیسم در کودکان

مازوخیسم در کودکان موضوعی نادر اما قابل توجه است. مازوخیسم کودکان معمولاً پس از تجربیات منفی  مانند سواستفاده جنسی، تنبیه شدید یا محیط خانوادگی ناسالم ظاهر می‌شود. مداخله زودهنگام و استفاده از روان درمانی می‌تواند به کاهش اثرات منفی این تجارب کمک کند. ایجاد محیط حمایتی و ایمن نیز برای بهبود شرایط کودک امری حیاتی است.

درمان اختلال مازوخیسم

بهترین روش درمان اختلال مازوخیسم جنسی، ترکیب روان درمانی و دارو درمانی است. ترکیب این دو روش با هدف کاهش علائم و میل جنسی انجام می‌شود. در درمان‌های مازوخیسم، هدف نهایی این است تا اضطراب و افسردگی مراجع کاهش یابد و الگوهای رفتاری سالم که به مدیریت تمایل به خود آزاری منجر می‌شود را یاد بگیرد.

روان درمانی

روان‌درمانی در درمان مازوخیسم نقش اساسی دارد. هدف روان درمانی کشف و از بین بردن علت اصلی رفتاری است که باعث پریشانی در فرد می‌شود. درمان‌های شناختی شامل بازسازی تحریف‌های شناختی و آموزش همدلی است. بازسازی تحریف‌های شناختی شامل اصلاح باورهای نادرستی است که ممکن است به رفتارهای آسیب‌رسان منجر شود.

درمان شناختی رفتاری

یکی از روش‌های درمان مازوخیسم درمان شناختی و رفتاری (CBT) است. درمانگر در این رویکرد به فرد کمک می‌کند تا مهارت‌هایی برای مدیریت انگیزه‌های جنسی خود به روشی سالم بیاموزد.

علت اختلال مازوخیسم

بیزاری درمانی

یکی دیگر از روش‌های درمان مازوخیسم، بیزاری درمانی است. در این روش، فرد خود را در موقعیت‌های مرتبط با مازوخیسم جنسی تصور می‌کند و سپس با محرک‌های منفی مانند احساس تهوع مواجه می‌شود. این تکنیک به کاهش تمایل رفتارهای مازوخیستی کمک می‌کند و از تکرار این رفتارها جلوگیری می‌کند.

دارو درمانی

دارو درمانی در کنار روان درمانی نقش مکمل مهمی در درمان مازوخیسم دارد. هیچ دارویی به طور اختصاصی برای درمان مازوخیسم تایید نشده است. اما برخی داروها می‌توانند به کاهش اضطراب و افسردگی همراه با این اختلال کمک کنند. دارودرمانی معمولاً در کنار درمان‌های روان‌شناختی فردی یا زوجین و گروه‌های حمایتی مورد استفاده قرار می‌گیرد تا با کاهش شدت علائم، عملکرد اجتماعی و جنسی فرد بهبود یابد.

مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین

مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) در درمان مازوخیسم به عنوان بخشی از دارودرمانی نقش مهمی ایفا می‌کنند. این داروها می‌توانند با کاهش اضطراب و افسردگی، تمایلات اجبارآمیز منجر به تحقیر یا تجربه درد در روابط جنسی، موثر باشند.

داروهای ضد آندروژن

داروهای ضد آندروژن نیز به عنوان درمان‌های مکمل در درمان مازوخیسم به کار می‌روند. این داروها به ویژه در مواردی که عوامل هورمونی نقش دارند، به کاهش علائم کمک می‌کنند.

روان درمانی پویشی کوتاه مدت

روان درمانی پویشی کوتاه مدت (istdp) نیز در درمان مازوخیسم نقش مهمی دارد. درمانگر پویشی کوتاه مدت، به فرد کمک ‌می‌کند تا ریشه‌های ناهشیار رفتارهای مازوخیستی از جمله تجربیات کودکی، تعارضات درونی مرتبط با مازوخیسم را کشف و تحلیل کند. این فرآیند در درمان مازوخیسم، به شناخت بهتر و رفع مکانیسم‌های دفاعی و الگوهای تکراری مازوخیسم کمک می‌کند.

زوج درمانی

زوج درمانی نیز به عنوان بخشی از روند درمان مازوخیسم مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، تمرکز بر ایجاد ارتباطی شفاف و صادقانه بین هر دو فرد است تا نیازها، انتظارات و تجربیات طرفین به‌طور موثر بیان شوند. در جلسات زوج درمانی، از تکنیک‌های مختلفی مانند آموزش مهارت‌های ارتباطی، حل مسئله و تقویت همدلی استفاده می‌شود.

این جلسات به زوجین کمک می‌کند تا الگوهای ناپسند رفتاری خود را شناسایی و تغییر دهند و از بروز تنش‌های غیرضروری جلوگیری کنند. همچنین، زوج درمانی در مواجهه با چالش‌هایی مانند اختلاف دیدگاه‌ها در مسائل جنسی یا گرایش‌های متفاوت، به عنوان یک مسیر حمایتی و راهگشا عمل می‌کند. هدف نهایی این روش، ایجاد رابطه‌ای سالم، متعادل و رضایت‌بخش برای هر دو طرف است.

تشخیص اختلال مازوخیسم

تفاوت میان مازوخیسم و مازوخیست

مازوخیسم یک پدیده روانی و رفتاری است که در آن فرد از تحمل درد، رنج یا تحقیر (جنسی یا غیرجنسی) لذت یا آرامش می‌گیرد. این اصطلاح به ویژگی یا اختلال اشاره دارد. در مقابل، مازوخیست به فردی گفته می‌شود که این گرایش‌ها را در رفتار یا تمایلات خود نشان میدهد. به بیان ساده، مازوخیسم ماهیت الگو است و مازوخیست، شخصِ دارای این الگوها.

تفاوت میان مازوخیسم و سادیسم

مازوخیسم و سادیسم دو سوی متضاد یک طیف رفتاری هستند.

  • مازوخیسم به لذت بردن از تحمل درد، تحقیر یا تسلط دیگری اشاره دارد. (جنسی یا غیرجنسی)
  • سادیسم به کسب لذت از اِعمال درد، تحقیر  یا تسلط بر دیگری مرتبط است.

مازوخیست‌ها از قربانی شدن لذت می‌برند، اما سادیست‌ها از سلطه‌گری و آزار دیگران لذت می‌برند.

در برخی موارد این دو رفتار در قالب سادومازوخیسم (Sadomasochism) ترکیب می‌شوند، مانند برخی روابط BDSM که افراد به صورت توافقی بین نقش‌های سلطه گر و مطیع جابجا می‌شوند. اگر هر دو رفتار به‌صورت غیر داوطلبانه یا آسیب زا انجام شود، ممکن است نشان دهنده اختلالات پارافیلیک باشد.

انگیزه‌های رفتار مازوخیسم و سادیسم متفاوت است: مازوخیسم ریشه در نیاز به تنبیه خود یا کاهش احساس گناه دارد، در حالی که سادیسم اغلب با تمایل به کنترل یا قدرت مرتبط است.

درباره کلمه مازوخیسم

مازوخیسم، مفهومی است که از ترکیب تمایلات جنسی و تجربه درد ناشی می‌شود و ریشه‌های تاریخی عمیقی دارد. این واژه از نام داستان نویس آلمانی-اتریشی، لئوپولد فون زاخر-مازوخ، گرفته شده است؛ زیرا در آثار وی به تمایل به دریافت درد و تحقیر اشاره شده بود. در آغاز، این پدیده به عنوان یک رفتار ناهنجار در چارچوب روانشناسی و اخلاقی جامعه مطرح شد و به مرور زمان، با پیشرفت نظریه‌های روانکاوی و مطالعات فرهنگی، به شکلی جامع‌تر و چند بعدی‌تر مورد بررسی قرار گرفت.

پژوهشگران سپس به تحلیل ابعاد روانی، اجتماعی و جنسی این تمایل پرداختند و نشان دادند که مازوخیسم بخشی از پیچیدگی‌های رفتار انسانی است. امروزه، مازوخیسم علاوه بر جنبه‌های جنسی، موضوع مطالعات متعددی در حوزه‌های روانشناسی، جامعه‌شناسی و حتی هنر محسوب می‌شود که درک بهتری از رفتارها و روابط انسانی ارائه می‌دهد.

ازدواج با افراد مازوخیسم

ازدواج با افرادی که گرایش‌های مازوخیستی دارند، می‌تواند چالش‌ها و پیچیدگی‌های منحصر به فردی را در روابط زناشویی به همراه داشته باشد. این افراد در روابط عاطفی و جنسی خود تمایل به تجربه تحقیر یا درد دارند که این باعث ایجاد تفاوت‌هایی در انتظارات و نیازهای عاطفی زوجین می‌شود.

برقراری ارتباط شفاف، پذیرش تفاوت‌ها و ایجاد فضایی امن، برای موفقیت در چنین ازدواج‌هایی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. استفاده از زوج درمانگر و مشاوره‌‌های قبل از ازدواج می‌تواند به تسهیل گفت‌و‌گو و رفع سوءتفاهم‌ها کمک کند. پذیرش متقابل و همکاری در مواجهه با چالش‌های روزمره، از عوامل کلیدی در حفظ و بهبود کیفیت این نوع روابط محسوب می‌شود.

سخن آخر روان درمان

مازوخیسم، به عنوان یکی از اختلالات پارافیلیک، ترکیبی از تمایلات جنسی و روانی است که در آن فرد از تحمل درد یا تحقیر، لذت می‌برد. این پدیده ریشه در عوامل روانی، تجربیات کودکی و تعارضات درونی دارد و درمان آن نیازمند رویکردی ترکیبی شامل روان درمانی و دارودرمانی است. درک تفاوت آن با سادیسم، شناسایی علائم و مراجعه به متخصصان روانشناسی، گام کلیدی برای مدیریت این اختلال است. با وجود چالش‌هایی که برای این افراد وجود دارد، ایجاد فضای حمایتی و استفاده از روش‌های درمانی مدرن می‌تواند به بهبود کیفیت زندگیشان کمک کند.


منابع: PsychologyToday, MsdManual,  VeryWellMind,  Britannica

  • Boland, Robert. (2022). Kaplan & Sadock’s synopsis of psychiatry : behavioral sciences/clinical psychiatry, 12th ed. (12). Philadelphia: Wolters Kluwer.
  • Békés, V., Perry, J. C., & Robertson, B. M. (2016). Psychological masochism: A systematic review of the literature on conflicts, defenses, and motives. Psychotherapy Research, 28(3), 470–۴۸۳. https://doi.org/10.1080/10503307.2016.1189618

 سوالات متداول

در این بخش به سوالات پرتکرار شما درباره مازوخیسم پاسخ داده‌ایم.

مازوخیسم چیست و چه تفاوتی با سادیسم دارد؟

مازوخیسم به لذت بردن از تحمل درد یا تحقیر (جنسی یا غیرجنسی) اشاره دارد، در حالی که سادیسم به لذت از اعمال درد یا تحقیر بر دیگران مرتبط است.

آیا مازوخیسم یک اختلال روانی محسوب می‌شود؟

بسته به شدت و تأثیر آن بر زندگی فرد، ممکن است تحت عنوان پارافیلیا در DSM-5 TR طبقه‌بندی شود.

روش‌های درمان مازوخیسم چیست؟

ترکیبی از روان درمانی (CBT، درمان پویشی) و دارودرمانی (SSRIs) برای کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی استفاده می‌شود.

آیا مازوخیسم در کودکان مشاهده می‌شود؟

بله، اما نادر است و معمولاً ناشی از تجربیات منفی مانند سوءاستفاده یا تنبیه شدید در دوران کودکی است.

آیا ازدواج با فرد مازوخیست امکان‌پذیر است؟

بله، با شرط برقراری ارتباط شفاف، استفاده از زوج درمانی و پذیرش متقابل تفاوت‌ها.

آیا مازوخیسم خطرناک است؟

در برخی موارد، مانند آسفیکسوفیلیا (خفگی برای لذت جنسی)، می‌تواند خطرات جدی برای سلامت فرد داشته باشد.

چگونه می‌توان به فرد مبتلا به مازوخیسم کمک کرد؟

با تشویق به مراجعه به روانشناس، ایجاد فضای حمایتی و جلوگیری از قضاوت، می‌توان به بهبود شرایط فرد کمک کرد.