آیا تا به حال کسی را دیده اید که خود را به مریضی بزند، درحالی که هیچ مشکلی ندارد؟ این ویژگی اصلی افراد مبتلا به اختلال ساختگی است. افرادی که به اختلال ساختگی یا سندرم مونشهاوزن مبتلا می شوند، به طور دروغبن خود را بیمار جا می زنند و به طور عمدی خود را ناتوان نشان می دهند. این افراد در تلاش برای اثبات ناتوانی و بیماری خود، ممکن است پرونده های پزشکی را دستکاری کنند یا به خود آسیب بزنند. اگر می خواهید درباره علائم، انواع، علت و روش های درمان اختلال ساختگی بدانید، توصیه می کنیم این مطلب را بخوانید.
اختلال ساختگی چیست؟
اختلال ساختگی (Factitious Disorder) که به عنوان سندرم مونهشاوزن نیز شناخته می شود، شامل تلاش آگاهانه فرد به بیمار نشان دادن خود از طریق تقلید یا ایجاد عمدی علائم جسمی یا روانی بیماری می شود. فرد مبتلا به اختلال ساختگی، برای اثبات بیمار بودن و فریب دادن دیگران و به خصوص پزشکان، دست به هر کاری مانند آسیب رساندن به خود می زند. این افراد همچنین ممکن است فرزند، فرد سالمند یا ناتوان را بیمار نشان دهند، چیزی که به آن سندرم مونشهازون وکالتی یا نیابتی می گویند. انگیزه اصلی اشخاص مبتلا به سندرم مونشهاوزن به طور کامل مشخص نیست، اما به نظر می رسد که به دنبال کسب توجه، همدردی و مراقبت ویژه هستند.
اختلال ساختگی باعث می شود که افراد به طور دائمی و مکرر به مراکز بهداشتی، درمانگاه ها و بیمارستان ها مراجعه کنند. در صورتی که پزشکان هیچ عامل واقعی برای درد ها و علائمی که فرد اظهار می کند پیدا نمی کنند. پرونده های پزشکی متعدد، آزمایش های گوناگون و مراجعه به پزشکان متفاوت از ویژگی های بارز اختلال ساختگی است. این احتمال وجود دارد که فرد مبتلا به مونشهاوزن، به طور عمدی خود را در برابر بیماری قرار دهد؛ مثلا عمدا مواد غذایی تاریخ گذشته و آلوده مصرف کند تا بیمار شود.
علائم اختلال ساختگی
بارزترین نشانه افراد با اختلال ساختگی، تلاش عمدی برای بیمار و ناتوان نشان دادن خودشان است. سایر علائم اختلال ساختگی عبارتند از:
- گزارش مکرر علائم بیماری
- صحبت کردن مبالغه آمیز
- دستکاری نتایج و پرونده های پزشکی
- انجام آزمایشات مکرر و حتی دشوار
- بیان همیشگی درد و ناتوانی
- بیان علائم بیماری بدون ذکر جزییات
- تاریخچه مراجعه بیش از حد به مراکز درمانی
- عدم پذیرش نتایج بررسی های مبتنی بر نبود بیماری
- تلاش برای آسیب رساندن به خود یا “خود جرحی”
- اطلاعات زیاد درباره مسائل تخصصی پزشکی
- علائم نامشخص و مبهم بیماری
- بستری شدن های مکرر در بیمارستان
- عدم علاقه به درمیان گذاشتن مسائل به خانواده
- استفاده از نام جعلی هنگام مراجعه به مراکز بهداشتی
- جر و بحث با متخصصان و تلاش برای قانع کردن آن ها به وجود مشکل
- وجود زخم روی بدن بدون وجود دلیل منطقی
- اظهارات فرد در مورد عود مجدد بیماری بدون وجود شواهد
- امتناع از ارزیابی های روانپزشکی و روانشناسی
برای رفع مشکلات خود می توانید از یک روانشناس خوب کمک بگیرید
انواع اختلال ساختگی
به طور کلی اختلال ساختگی یا ۵ نوع مختلف دارد که ۲ نوع اصلی آن، اختلال ساختگی تحمیل شده بر خود و اختلال ساختگی تحمیل شده بر دیگران هستند. این دو نوع اصلی از انواع اختلال ساختگی، بیشتر مبتلایان سندروم مونشهاوزن را در خود جا می دهند. انواع اختلال ساختگی شامل موارد زیر هستند:
- اختلال ساختگی تحمیل شده بر خود
- اختلال ساختگی تحمیل شده بر دیگران
- اختلال ساختگی با علائم روانی
- اختلال ساختگی با علائم جسمانی
- اختلال ساختگی با علائم روانی و جسمی
۱. اختلال ساختگی تحمیل شده بر خود
افراد با اختلال ساختگی تحمیل شده بر خود، به طور عمدی خود را بیمار نشان می دهند یا خود را در برابر آسیب و بیماری قرار می دهند. سندرم مونشهاوزن باعث می شود که فرد بیمار با چاقو بدن خود را ببرد تا بتواند به مراکز درمانی مراجعه کند و مورد توجه قرار گیرد. همچنین احتمال این وجود دارد که اقدام به مصرف دارو های غیر ضروری یا با تعداد بالا کنند تا علائم بیماری در آن ها نمایان شود. هدف اصلی این افراد از ایجاد این علائم، جلب توجه دیگران، دریافت همدردی، و مراقبت پزشکی است.
۲. اختلال ساختگی تحمیل شده بر دیگران
در شرایطی که فرد بیمار به جای بیمار نشان دادن خود، در تلاش است تا فردی دیگر را بیمار و نیازمند درمان نشان دهد، اختلال ساختگی تحمیل شده بر دیگران یا سندرم مونشهاوزن نیابتی رخ می دهد. در سندرم مونشهاوزن وکالتی یا نیابتی فرد بیمار علائم بیماری را فرد دیگری که معمولا تحت حمایت و سرپرستی او است (مانند فرزند یا پدر و مادر سالمند)، ایجاد یا تشدید می کند. این وضعیت می تواند سلامت روانی و جسمانی افراد تحت سرپرستی فرد بیمار را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. همچنین احتمال سالمند یا کودک آزاری در این حالت افزایش می یابد.
۳. اختلال ساختگی با علائم روانی
فرد مبتلا به اختلال ساختگی با علائم روانی، نشانه های یک اختلال روانی را تقلید می کند. به طور مثال سعی می کند تا برای فریب دادن دیگران، علائم اختلال افسردگی، وحشت زدگی یا اسکیزوفرنی را به طور دقیق اجرا کند. بررسی های انجام شده نشان می دهد این افراد معمولا دچار گیجی، رفتار های بی ربط و بیان پوچ می شوند. در طی این وضعیت، احتمال وقوع سندرم گانسر وجود دارد. سندرمی که در زندانیان مشاهده می شود و طبق آن زندانیان برای مدتی کوتاه، علائم و رفتار های شبیه به یک اختلال روانی جدی را بروز می دهند.
مطلب خواندنی: اختلال تبدیلی یا هیستری چیست؟ علائم، دلایل، تشخیص و درمان
۴. اختلال شاختگی با علائم جسمانی
برخلاف افراد با اختلال ساختگی با علائم روانی، فرد مبتلا به سندروم مونشهاوزن شروع به شکایت از علائم فیزیکی و بدنی یک بیماری پزشکی یا درد هایی در قفسه سینه، معده و دیگر مشکلات جسمانی می کند. علائم جسمانی گزارش شده در سندرم مونشهاوزن مبهم، نامشخص و غیر دقیق هستند. فرد ممکن است بارها با یک درد مراجعه کند اما بررسی ها هیچ نشانی از وجود مشکل در آن بخش بدن ندارد.
۵. اختلال ساختگی با علائم روانی و جسمانی
افراد مبتلا به اختلال ساختگی با علائم روانی و جسمانی، هر دو نوع علامت اختلال روانی و بیماری جسمی را گزارش می کنند. در این حالت نشانه های فیزیکی و روانی را به طور اغراق آمیز نمایش می دهند در حالی که هیچ مشکلی وجود ندارد.
تفاوت اختلال ساختگی و تمارض
تفاوت اختلال ساختگی و تمارض در انگیزه و اهداف پشت آن ها نهفته است. کسانی که برای سلب مسئولیت یا کسب منفعت دست به تمارض و بیمار نشان دادن خود می زنند، در حال تمارض هستند. در حالی که افراد مبتلا به اختلال ساختگی یا سندرم مونهشاوزن، بر خلاف تمارض، به دنبال کسب منفعت، سود یا فرار از مسئولیت نیستند. به نظر می رسد که هدف این افراد تنها جلب محبت و توجه است.
دلایل اختلال ساختگی
متاسفانه هنوز علت دقیق اختلال ساختگی مشخص نشده است. بروز سندروم مونشهاوزن ممکن است نتیجه تعامل پیچیده چندین علت متفاوت باشد. برخی از مهمترین دلایل اختلال ساختگی عبارتند از:
- تجارب دردناک دوران کودکی
- نیاز به کسب توجه و محبت
- مشکلات و اختلالات روانی
- سابقه تجربه بیماری واقعی
- فرار از چالش های زندگی
۱. تجارب دردناک دوران کودکی
بسیاری از افراد مبتلا به اختلال ساختگی تجربههای دردناک و آسیبزایی را در دوران کودکی پشت سر گذاشته اند. این اتفاقات رخ داده در کودکی، ممکن است شامل نادیده گرفتن، بی توجهی، توهین و تحقیر، کوچک شماری یا سو استفاده جنسی، رفتاری و عاطفی باشد. در این شرایط، فرد ممکن است به دنبال رویداد های بسیار تلخ و برای جلب توجه و دریافت همدردی، دست به بیمار نشان دادن خود بزند.
۲. نیاز به کسب توجه و محبت
یکی از دلایل اصلی اختلال ساختگی، نیاز فرد به کسب توجه و محبت دیگران است. سندروم مونشهاوزن باعث می شود که افراد مبتلا، احساس کنند که تنها در صورت بیمار بودن میتوانند مورد محبت، توجه، و مراقبت دیگران قرار بگیرند. نیاز شدید افراد به مورد توجه قرار گرفتن و استفاده از خدمات مراقبت های بهداشتی، تا جایی پیش می رود که افراد به خود یا فرد تحت سرپرستی شان به طور عمد، جراحت وارد می کنند.
۳. مشکلات و اختلالات روانی
وجود یک مشکل یا اختلال روانی در فرد بیمار، به عنوان علت سندروم مونشهاوزن بررسی شده است. بسیاری از افراد درگیر با اختلال ساختگی، ممکن است به یک اختلال روانی دیگر مانند اختلال شخصیت مرزی (BPD)، اختلال شخصیت نمایشی (HPD)، اختلال افسردگی یا اختلالات اضطرابی دچار باشند. این اختلالات و مشکلات روانی باعث می شوند که فرد نتواند نیاز های عاطفی خود را از راه مناسب رفع کند و دست به اقدامات ناسالمی مانند بیمار نشان دادن خود و دروغ گفتن بزند.
برای مطالعه: اختلال اضطراب بیماری، علائم و روش های درمان