انواع اختلال گسستگی (تجزیه ای): نشانه ها، علائم و روش درمان

اختلال گسستگی (Dissociative Disorder) که به اختلال چند شخصیتی نیز معروف می‌باشد، از جمله اختلالات روانی است که افراد جامعه شناخت بسیار کم و تعبیرات اشتباهی نسبت به آن دارند. نام دیگر این اختلالات، اختلال تجزیه ای است.

 اختلال گسستگی می‌تواند پیامد‌های بسیار نا‌مطلوب و ویران‌گری بر زندگی فرد و اطرافیانش داشته باشد.

به همین دلیل در ادامه به معرفی انواع گسستگی، به‌ویژه بیماری گسستگی هویت و درمان آن خواهیم پرداخت.

اختلال گسستگی چیست؟

بسیاری از مردم گسستگی را در لحظاتی از زندگی خود تجربه می‌کنند. در این حالت چنین احساس می‌کنند که دیگر به جسم خود متصل نیستند و آگاهی نسبت به محیط پیرامون را از دست می‌دهند.

برای مثال، خیال پردازی یا گم شدن در یک فیلم یا کتاب نمونه‌هایی از گسستگی هستند. در بسیاری از افراد احساس گسستگی به‌مرور زمان بر‌طرف می‌شوند، ولی در برخی، این احساسات شدت یافته و مشکل‌ساز می‌شوند که به اختلال گسستگی تبدیل می‌شوند.

اختلال گسستگی یکی از اختلالات روانی است که شامل قطع ارتباط میان افکار، خاطرات، احساسات، ادراک، عملکرد یا هویت می‌باشد. علائم بیماری گسستگی می‌توانند هر بخش از عملکرد ذهنی را مختل کرده و زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار دهند.

علائم اختلال گسستگی

  • فراموشی (Amnesia): این به‌معنای از دست دادن بخشی از حافظه است. ممکن است شما خاطرات اتفاقاتی را که برایتان رخ داده است، از یاد ببرید.
  • مسخ شخصیت یا شخصیت زدایی (Depersonalisation): احساس قطع ارتباط با بدن خود
  • مسخ واقعیت (Derealisation): احساس قطع ارتباط با محیط پیرامون
  • سر‌درگمی هویت: ممکن است شما هویت خود را گم کرده و احساس کنید که نمی‌دانید چه کسی هستید.
  • تغییر هویت: ممکن است هویت شما تغییر کند. این امکان وجود دارد که هویت قدیمی خود را به یاد داشته باشید یا نداشته باشید.
  • از دست دادن احساسات
  • از دست دادن کنترل بر حرکات بدن

شما ممکن است این علائم را در حین اتفاقی که آن‌ها را بر‌انگیخته است یا مدت کوتاهی پس از آن داشته باشید که به آن یک قسمت (Episode) گفته می‌شود. برای برخی افراد این قسمت‌ها طولانی‌تر بوده یا حتی گاهی به‌صورت مداوم است.

انواع اختلالات گسستگی

انواع مختلفی از اختلالات گسستگی وجود دارند که در مورد سه دسته از آن‌ها اطلاعات بیشتری وجود دارد. این سه دسته عبارتند از:

  • اختلال گسستگی هویت یا اختلال هویت تجزیه‌ای (Dissociative Identity Disorder)
  • یادزدودگی گسستگی یا فراموشی تجزیه‌ای (Dissociative Amnesia)
  • اختلال مسخ شخصیت/ مسخ واقعیت (Depersonalization/ Derealization Disorder)

گسستگی هویت، مسخ هویت

اختلال گسستگی هویت یا اختلال هویت تجزیه‌ای

اختلال گسستگی هویت که در گذشته به اختلال چند شخصیتی نیز گفته می‌شد، اختلالی است که در آن، فرد مبتلا چند حالت شخصیتی متفاوت و مجزا از یکدیگر دارد که رفتار و افکار او را در دوره‌های مختلف کنترل می‌کنند.

زمانی‌که فرد وارد شخصیت دیگری می‌شود، احساسات، خلق و خو و سایر ویژگی‌های او تغییر می‌کنند. در این اختلال، فرد نمی‌تواند رویدادهای مهم زندگی یا اطلاعات شخصی خود را به خاطر بسپارد و به‌صورت مداوم این موارد را فراموش می‌کند.

افرادی که دچار این بیماری گسستگی هویت هستند، بسیاری از رویدادهای زندگی را گسسته و جدا از هم به یاد می‌آورند و توانایی به خاطر آوردن کل یک رویداد را به‌صورت کامل ندارند. این افراد همچنین سفرهای گسستگی را به کرات تجربه می‌کنند. به این شکل که ناگهان خود را در مکان دیگری می‌یابند و به خاطر نمی‌آورند چه زمان و چگونه به آنجا رسیده‌اند.

مهم‌تر از همه این است که فرد توانایی ادغام و هماهنگ سازی جنبه‌های مختلف شخصیت، حافظه و ذهن خود را از دست می‌دهد و هویت و شخصیت فرد دچار گسستگی می‌شوند. این گسستگی تا جایی است که هر حالت شخصیتی فرد، هویت، زندگی و گذشته مخصوص به خود را دارد. هویت‌ها و شخصیت‌های فرد ممکن است نام‌، جنسیت، سن و ویژگی‌های گوناگونی داشته باشند و معمولا این شخصیت‌های چندگانه از وجود و حضور هم آگاهی ندارند.

دلایل بروز گسستگی هویت

موارد زیادی می‌توانند سبب گسستگی شوند. برای مثال زمانی‌که استرس زیادی دارید یا ضربه روحی سنگینی به شما وارد شده است، ممکن است دچار گسستگی شوید.

اغلب افرادی که به این اختلال دچار می‌شوند در دوران کودکی رویدادهای استرس‌زا، رنج‌آور و تروماتیک مانند جنگ، بلایای طبیعی، تجاوز  و خشونت جنسی یا آزار جسمانی را تجربه کرده‌اند.

از سوی دیگر گسستگی هویت ممکن است بخشی از علائم یک اختلال روانی دیگر مانند افسردگی، اختلال اضطراب و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) باشد.

پیامد‌های منفی اختلال گسستگی هویت

افراد مبتلا به اختلال چند شخصیتی، علاوه بر نابسامانی در زندگی فردی و خانوادگی خود، در انجام امور روزانه همچون امور شغلی، خرید، رانندگی و غیره نیز با مشکلات جدی روبرو می‌شوند.

علاوه بر این، آسیب رساندن به خود و تلاش برای خودکشی در میان این افراد بسیار شایع است، به‌شکلی که بیش از ۷۰ درصد از مبتلایان حداقل یک‌بار اقدام به خودکشی کرده‌اند.

 

درمان اختلال گسستگی هویت

هدف درمان گسستگی هویت، تسکین علائم اختلال، حصول اطمینان از ایمنی فرد و اطرافیان او و «ادغام» شخصیت‌های مختلف فرد در یک هویت یکپارچه و دارای عملکرد خوب است.

درمان اختلال گسستگی هویت بسیار دشوار است و به کمک تخصصی نیاز دارد. معمولا روان‌درمانگر ترکیبی از روش‌های زیر را برای مقابله با این اختلال اتخاذ می‌کند.

  • روان‌درمانی:

روان‌درمانی که گاهی اوقات به آن «گفتاردرمانی» نیز گفته می‌شود، درمان اصلی اختلالات گسستگی است و شامل چندین شکلِ درمانی است.

  • درمان شناختی-رفتاری:

این شکل از روان‌درمانی بر تغییر الگوهای تفکر‌، احساسات و رفتارهای ناکارآمد تمرکز دارد.

  • حساسیت‌زدایی توسط حرکات چشم و باز‌پردازش (EMDR):

این روش برای معالجه مبتلایان به کابوس مداوم، فلش بک (flashbacks) و سایر علائم اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) طراحی شده است.

نوعی روان‌درمانی برای افرادی با اختلالات شدید شخصیتی است که دارای علائم گسستگی ناشی از تجربه سوءاستفاده یا تروما می‌باشند.

  • خانواده‌درمانی:

در این روش به خانواده فرد در مورد این اختلال و علائم عود آن آموزش داده می‌شود.

  • درمان‌های خلاقانه (به‌عنوان مثال هنر‌درمانی و موسیقی‌درمانی):

این روش‌های درمانی به بیماران اجازه می‌دهد تا افکار، احساسات و تجربیات خود را در یک محیط امن و خلاقانه کشف و بیان کنند.

  • تکنیک‌های مراقبه و تمدد اعصاب:

این تکنیک‌ها به افراد کمک می‌کنند تا علائم گسستگی خود را راحت‌تر تحمل کنند و آگاهی بیشتری نسبت به حالات درونی خود داشته باشند.

یک روش درمانی است که از آرامش شدید، تمرکز و توجه برای رسیدن به یک حالت آگاهی تغییر‌یافته استفاده می‌کند و این امکان را به افراد می‌دهد که افکار، احساسات و خاطراتی را که ممکن است از ذهن هوشیار خود پنهان داشته باشند، کشف کنند.

  • دارو‌درمانی:

هیچ داروی اختصاصی برای درمان اختلالات گسستگی وجود ندارد. با این حال، افراد مبتلا به اختلالات گسستگی، به‌ویژه آن‌هایی که همراه با گسستگی به افسردگی و یا اضطراب نیز دچار هستند، می‌توانند بسته به نظر روانپزشک خود از داروهای ضدافسردگی یا ضد‌اضطراب بهره‌مند شوند.

 

توصیه مهم درباره درمان اختلال چند شخصیتی

اختلالات گسستگی مانند اغلب مشکلات روانشناختی خود‌به‌خود یا با نصیحت اطرافیان بر‌طرف نخواهند شد و باید پیش از جدی‌تر شدن علائم به روانشناس یا روانپزشک مراجعه نمود.

اما به ‌خاطر داشته باشید که اولین اصل در درمان اختلالات گسستگی صبوری و مداومت در درمان است.

این اختلالات مانند بیماری‌های جسمانی تنها با تجویز چند قرص یا چند جلسه تراپی بر‌طرف نمی‌شوند و فرد مبتلا باید دائما تحت نظر روان‌درمانگر باشد تا علائم آزار‌دهنده با استفاده از روش‌های مختلف تا حد ممکن کاهش یابند.

 

پزشک خوب، سامانه آنلاین رزرو اینترنتی نوبت از روانشناسان و روانپزشکان و سایر حوزه های سلامت است که به شما کمک می‌کند بهترین متخصصان را در کوتاه ترین زمان و در نزدیکی محل زندگی خود پیدا کرده و وقت خود را “به صورت آنلاین” رزرو نمایید.