سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یکی از رایج‌ترین مشکلات در بین زنان است. زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است دوره قاعدگی نامنظمی را تجربه کنند و یا بیش از حد هورمون مردانه (آندروژن) داشته باشند. در واقع زنان مبتلا به این بیماری بیش از حد معمول هورمون مردانه تولید می‌کنند. علت دقیق ایجاد این مشکل در زنان مشخص نیست. تشخیص و درمان به موقع خطر عوارض طولانی مدت مانند دیابت نوع ۲ و بیماریهای قلبی را کاهش میدهد. بهترین راه برای کاهش عوارض این بیماری اصلاح سبک زندگی و تلاش برای کاهش وزن، تغذیه مناسب و دوری از غذاهای ناسالم و داشتن ورزش منظم است. در این مقاله به بررسی این بیماری، علائم، علل و درمان‌های پیشنهادی می‌پردازیم.
سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) چییست؟
سندروم تخمدان پلی کیستیک یک اختلال هورمونی است که زنان را در سنین باروری (۱۵ الی ۴۴ سالگی) تحت تاثیر قرار میدهد. بین ۲.۲ تا ۲۶.۷ درصد از زنان در این گروه سنی مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک هستند. زنان مبتلا به این سندروم دارای عدم تعادل هورمونی و مشکلات متابولیسم هستند که ممکن است سلامت و ظاهر آنها را تحت تاثیر قرار دهد. بسیاری از زنانی که به این بیماری مبتلا هستند از وجود این بیماری باخبر نیستند. هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد اما با تغییر سبک زندگی و مصرف دارو می‌توان از بسیاری از علائمی که این بیماری بوجود می‌آورد جلوگیری کرد.
این بیماری تخمدانهای زنان را تحت تاثیر قرار میدهد. اندام‌های تولید مثل را که استروژن و پروژسترون (هورمون‌هایی که چرخه قاعدگی را تنظیم می‌کنند) تولید می‌کنند، تحت تاثیر قرار می‌دهند. تخمدان‌ها همچنین مقدار کمی هورمون مردانه به نام آندروژن تولید می‌کنند. تخمدان، تخمک‌هایی آزاد میکند تا توسط اسپرم مرد بارور شود. تخمک‌هایی که هر ماه آزاد می‌شوند فرآیند تخمک گذاری نامیده میشود. هورمون محرک فولیکولی (FSH) و هورمون لوتئینی (LH) تخمک گذاری را کنترل می‌کنند. هورمون محرک فولیکولی تخمدان را به تولید فولیکول (کیسه حاوی تخمک) تحریک میکند. و سپس هورمون لوتئینی تخمدان را تحریک میکند تا تخمک بالغ آزاد کند. PCOS یک سندرم یا گروهی از علائم است که تخمدان‌ها و تخمک گذاری را تحت تأثیر قرار میدهد. سه ویژگی اصلی آن عبارت‌اند از:
- کیست در تخمدان‌ها
- سطح بالای هورمون‌های مردانه
- دوره‌های نامنظم پریود
در PCOS، بسیاری از کیسه‌های کوچک و پر از مایعات در داخل تخمدان رشد می‌کنند. این کیسه‌ها در واقع فولیکول هستند که هرکدام حاوی تخمک نابالغ هستند. در این بیماری تخمک‌ها هرگز به اندازه کافی بالغ نمی‌شوند که تخمک گذاری را تحریک کنند. عدم تخمک گذاری سطح استروژن، پروژسترون، FSH و LH را تغییر میدهد. سطح استروژن و پروژسترون کمتر از حد معمول میشود، در حالی که سطح آندروژن بیشتر از حد معمول است.
هورمون‌های مردانه بیشتر از حد معمول چرخه قاعدگی را مختل میکند. به همین دلیل زنانی که به این بیماری مبتلا هستند کمتر از سایر افراد پریود می‌شوند.
علائم سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
علائم بیماری تنبلی تخمدان براساس وضعیت و شدت بیمار، میتواند بسیار متفاوت باشد. اما این بیماری بطور معمول دارای تعدادی علائم است که وجود یک یا چند مورد از آنها در هر دختر یا خانمی، نشان دهنده ابتلا به عارضه سندروم تخمدان پلی کیستیک است. همچنین جالب است بدانید علائم تنبلی تخمدان غالبا در اواخر نوجوانی یا اوایل ۲۰ سالگی رخ میدهد. در ادامه به معرفی برخی از این علائم می‌پردازیم.
- افزایش وزن
- پوست چرب یا آکنه
- پریود نامنظم یا پریود نشدن
- نازک شدن مو و ریزش موی سر
- رشد بیش از حد مو(هیرسوتیسم) بر روی صورت، سینه یا باسن
- بروز مشکل برای بارداری مانند تخمک‌گذاری نامنظم یا عدم تخمک‌گذاری
همچنین ممکن است برخی افراد پس از ابتلا به تنبلی تخمدان یا سندروم تخمدان پلی کیستیک، دچار دیابت نوع ۲ و افزایش سطح کلسترول بدن شوند.
علائم و نشانه‌های PCOS اغلب در زمان اولین قاعدگی در دوران بلوغ ایجاد میشود. گاهی اوقات PCOS در سنین دیگر ایجاد میشود، به عنوان مثال، این بیماری ممکن است در نتیجه افزایش وزن ایجاد شود. علائم و نشانه‌های PCOS متفاوت است. تشخیص PCOS زمانی انجام میشود که حداقل دو مورد از این علائم را داشته باشید:
تخمک گذاری نامنظم و یا عدم تخمک گذاری
این مشکل ناشی از عدم تعادل هورمون‌های جنسی، از جمله مقادیر بالای تستوسترون و هورمون لوتئینی است. در نتیجه، برخی از زنان ممکن است در ماه چند بار پریود شوند، هر چند ماه یکبار پریود شوند و یا به کلی پریود نشوند. دوره‌های پریود در افراد مبتلا میتواند سنگین باشد و همراه با لخته‌های بزرگ خون باشد. به طور کلی اگر زنی در سال ۸ یا کمتر از ۸ بار پریود شود احتمال ابتلا به این بیماری را دارد و باید به پزشک مراجعه کند.
سطح بالای آندروژن
سطح بالای آندروژن یکی از اصلی‌ترین معیارهای تشخیص سندروم تخمدان پلی کیستیک است. انجام آزمایشات هورمونی میتواند به تشخیص این بیماری کمک کند. افزایش سطح هورمون‌های مردانه ممکن است منجر به علائم ظاهری، مانند موهای زائد صورت و بدن (هیرسوتیسم)، و گاهی اوقات آکنه شدید و الگوی طاسی مردانه شود.