کبد چرب زمانی به وجود می‌آید که چربی اضافی در کبد جمع شود. وجود مقادیر اندک چربی در کبد عادی است اما اگر از حد نرمال بیشتر شود می‌تواند مشکلات جدی را ایجاد کند. التهاب کبد می‌تواند باعث آسیب کبدی، زخم کبد و نارسایی کبد شود. این بیماری در افرادی که بیش از حد الکل می‌نوشند به وجود می‌آید؛ با اینحال احتمال بروز آن در افراد غیرالکلی هم وجود دارد. در این مقاله قصد داریم درباره این بیماری، انواع آن، راه‌های تشخیص و درمان آن صحبت کنیم.
فهرست مطالب
- کبد چرب چیست؟
- علائم کبد چرب
- علت کبد چرب چیست؟
- چگونه کبد چرب را تشخیص دهیم؟
- چربی کبد و درمان آن
- چگونه از کبد چرب مراقبت کنیم؟
- عوارض چربی کبد
- راه های پیشگیری
کبد چرب چیست؟
ابتلا به این بیماری باعث می‌شود چربی‌های اضافی در کبد جمع شده و عملکرد درست آن را مختل کند. نوشیدن الکل می‌تواند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. کبد چرب دو نوع است: کبد چرب الکلی و غیرالکلی.
کبد چرب غیر الکلی چیست؟
افراد الکلی بیش از سایرین در معرض ابتلا به بیماری هستند؛ اما این بدان معنا نیست که سایر افراد بیمار نمی‌شوند. دو نوع کبد چرب غیر الکلی وجود دارد:
۱- کبد چرب ساده
در نوع ساده این بیماری، چربی در کبد وجود دارد اما باعث التهاب و از بین رفتن سلول‌های آن نشده است. این نوع بیماری معمولاً بدتر نشده و به کبد هم آسیب نمی‌زند.
۲- کبد چرب غیر الکلی استئاتوز (NASH)
این بیماری نسبت به کبد چرب ساده جدی‌تر است؛ چرا که کبد ملتهب شده و سلول‌های آن آسیب می‌بینند. این مسئله می‌تواند به فیبروز و سیروز کبدی منجر شود که از انواع زخم و سرطان کبد هستند.
کبد چرب الکی چیست؟
چربی کبد الکلی در افرادی که بیش از حد الکل مصرف می‌کنند دیده می‌شود. این بیماری قابل پیشگیری بوده و با قطع مصرف الکل پیشرفت آن متوقف می‌شود. در غیر این صورت باعث به وجود آمدن مشکلات جدی خواهد شد.
خطرات کبد چرب الکلی
- بزرگ شدن کبد: اغلب بی علامت است و گاهی باعث احساس درد و ناراحتی در قسمت بالای شکم می‌شود.
- هپاتیت الکلی: تورم کبد که می‌تواند باعث تب، حالت تهوع، استفراغ، درد شکم و زردی پوست و چشم‌ها شود.
- سیروز الکلی کبد: سیروز به معنای تشکیل بافت زخم در کبد است. علائم سیروز الکلی کبد مشابه هپاتیت الکلی است. سایر علائم آن عبارتند از:
- آب آوردن شکم (تجمع مایعات در شکم)
- فشار خون بالا در کبد
- خونریزی داخلی
- گیجی و تغییر خلق
- بزرگ شدن طحال
- نارسایی کبد
هپاتیت الکلی و سیروز الکلی معمولاً جزء عوارض ابتلا به کبد چربی الکلی هستند. یعنی در صورت ادامه دار بودن مصرف الکل، بیماری به مرور زمان بدتر شده و هپاتیت الکلی و سیروز الکلی را به وجود می‌آورد. اگر به نوشیدن الکل اعتیاد دارید می‌توانید با یک روانشناس و مشاور ترک اعتیاد صحبت کنید.
مطلب مرتبط: خطرات کبد چرب چیست؟
علائم کبد چرب
این بیماری معمولاً نشانه‌ای از خود بروز نمی‌دهد؛ اما بعضی افرادی که به آن مبتلا هستند از خستگی و درد در قسمت بالای سمت راست شکم خود (محل قرار گرفتن کبد) شکایت می‌کنند.
علائم استئاتوز و سیروز کبدی عبارت است از:
- ورم شکم
- بزرگ شدن رگ‌های زیر پوست
- بزرگ شدن پستان در مردان
- قرمزی کف دست
- زرد شدن رنگ پوست و چشم ها
علت کبد چرب چیست؟
مهم‌ترین علت ابتلا به چربی کبد الکلی نوشیدن الکل است. اگر فردی در مصرف الکل زیاده روی کند و شرایط زیر را هم داشته باشد بیشتر در معرض خطر است:
- چاقی
- سوء تغذیه
- ابتلا به بیماری هپاتیت (به خصوص هپاتیت نوع C)
- دارا بودن ژن‌هایی که باعث افزایش احتمال ابتلا می‌شوند.
- سن بالا
اینکه چرا برخی افراد به کبد چرب ساده مبتلا می‌شوند و برخی دیگر به استئاتوز نامشخض است. اما پزشکان معتقدند که ژن‌ها می‌توانند اثرگذار باشند. بعضی شرایط می‌توانند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهند:
- چاقی یا اضافه وزن
- مقاومت به انسولین
- دیابت نوع ۲
- تری گلیسیرید یا کلسترول خون بالا / پایین بودن کلسترول خوب خون
- سن بالا
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCO)
- آپنه خواب
- کم کاری تیروئید
- کم کاری هیپوفیز
- سوء تغذیه
- کاهش وزن ناگهانی
- در معرض مواد شیمیایی و سمی بودن
- سندرم متابولیک: این بیماری باعث می‌شود فرد بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های قلبی و دیابت نوع ۲ قرار بگیرد. افراد مبتلا به این سندرم حداقل ۳ تا از ۵ شرط زیر را دارند:
- سایز دور کمر بالا
- تری گلیسیرید بالا / کلسترول بد خون بالا
- کلسترول خوب خون پایین
- فشار خون بالا
- قند خون بالا
دلایل دیگری هم وجود دارد که کمتر شایع هستند:
- بیماری‌هایی که باعث اختلال در روند مصرف و ذخیره سازی چربی در بدن می‌شوند.
- هپاتیت C
- کاهش وزن ناگهانی
- مصرف داروهایی مثل متوترکسات، استروژن سننتیک، تاموکسیفن و …
- عمل جراحی برداشتن کیسه صفرا
چگونه کبد چرب را تشخیص دهیم ؟
از آنجا که این بیماری معمولاً بی علامت است تشخیص آن چندان ساده به نظر نمی‌رسد. پزشک برای تشخیص از روش‌های مختلفی بهره می‌گیرد:
– سابقه پزشکی و مصرف الکل
پزشک از بیمار درباره مصرف الکل، داروهایی که مصرف می‌کند، نوع رژیم غذایی و بیماری‌های احتمالی می‌پرسد. صداقت بیمار درباره مصرف الکل در این مرحله بسیار مهم است؛ چرا که به پزشک در تشخیص نوع بیماری کمک زیادی می‌کند.
– آزمایش‌های فیزیکی
پزشک در این مرحله وزن بیمار را گرفته و او را معاینه می‌کند تا بتواند زردی یا بزرگ شدن کبد را تشخیص دهد.
– آزمایش خون
در آزمایش خون می‌توان آنزیم‌های کبدی را بررسی کرد. اگر آنزیم‌های کبدی افزایش یافته باشند نشان‌دهنده وجود یک مشکل در کبد است.
– تصویربرداری پزشکی
پزشک به کمک سونوگرافی، سی تی اسکن یا ام آر آی می‌تواند اختلال در عملکرد کبد را تشخیص دهد. البته تشخیص نوع آن (الکلی یا غیرالکلی) با تصویربرداری ممکن است.
– نمونه برداری از کبد
اگر پزشک تشخیص دهد که در خطر ابتلا به استئاتوز یا عوارض آن (مثل سیروز کبدی) قرار دارید بیوپسی یا نمونه برداری کبد را انجام می‌دهد. در بیوپسی کبد یک بافت نمونه از کبد برداشته و به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا از نظر التهاب یا آسیب کبدی بررسی شود.
آیا کبد چرب درمان دارد ؟
تا کنون درمان تایید شده‌ای برای کبد چرب غیر الکلی پیدا نشده است. خط اول درمان کاهش وزن است؛ چرا که کاهش وزن باعث کاهش چربی، التهاب و زخم کبد می‌شود.
یکی دیگر از کارهایی که باید برای درمان چربی کبد و جلوگیری از بدتر شدن آسیب کبدی انجام داد ترک الکل است. درباره ترک الکل می‌توانید با پزشک یا روانشناس خود مشورت کنید.
در مواردی که چربی کبد به سیروز کبدی یا نارسایی کبد منجر شده است عمل پیوند کبد انجام می‌شود. افرادی که این عمل را انجام می‌دهند می‌توانند دوباره به زندگی عادی برگردند.
چگونه از کبد چرب مراقبت کنیم؟
بهترین راه مراقبت از کبد تغییر سبک زندگی است:
- ورزش کنید: روزانه ۳۰ دقیقه ورزش می‌تواند به کاهش وزن کمک زیادی کند.
- با کبد خود مهربان باشید: کارهایی را که به کبد فشار وارد می‌کنند انجام ندهید. الکل را ترک کنید و از مصرف خودسرانه داروهای گیاهی و غیر گیاهی پرهیز کنید.
- کلسترول خونتان را پایین بیاورید: غذاهای سالم بخورید، ورزش کنید و داروهایتان را مرتب مصرف کنید تا سطح تری گلیسرید و کلسترول خونتان پایین بیاید.
- اگر دیابت دارید آن را درمان کنید: قند خونتان را به طور مرتب چک کنید و داروهایتان را طبق دستور پزشک مصرف کنید.
مطلب مرتبط:کلسترول خون بالا و عوارض آن
عوارض کبد چرب
عارضه اصلی چربی کبد سیروز کبدی و زخم کبد است. کبد تلاش می‌کند تا التهاب ناشی از این بیماری را کم کند و در نتیجه دچار زخم می‌شود. هرچه التهاب بیشتر شود زخم‌ها هم گشترش می‌یابند و در نتیجه کبد نمی‌تواند کارش را به خوبی انجام دهد. در نتیجه شرایط زیر رخ می‌دهند:
- جمع شدن آب در شکم
- تورم رگ‌های مری (واریس مری) که ممکن است منجر به خونریزی شود.
- سرطان کبد
- گیجی و خواب آلودگی
- نارسایی کبد
راه‌های پیشگیری
برای پیشگیری از کبد چرب الکلی:
- در مصرف الکل زیاده‌روی نکنید.
- داروها را با الکل ترکیب نکنید. مصرف برخی داروها مثل استامینوفن به همراه الکل به کبد آسیب می‌زند.
- از ابتلا به هپاتیت C پیشگیری کنید؛ چرا که این بیماری خطر ابتلا به سیروز کبدی را در افرادی که الکل می‌نوشند افزایش می‌دهد.
برای پیشگیری از کبد چرب غیرالکلی:
- غذاهای سالم مصرف کنید: مصرف میوه، سبزیجات، غلات و چربی‌های سالم را بیشتر کنید.
- وزن خود را کنترل کنید.
- ورزش کنید