وقفه تنفسی در خواب یا آپنه خواب (Sleep Apnea) یکی از انواع اختلالات خواب است که باعث توقف یا کاهش تنفس برای مدتی کوتاه، اما با دفعات زیاد، در طول خواب میشود.
هر توقف میتواند چندین ثانیه یا دقیقه طول بکشد و معمولا دهها یا حتی صدها بار توقف در یک شب ممکن است اتفاق بیفتد. به هر کدام از این دورهها یک «آپنه» گفته میشود. بیشتر این دورهها با صدای خرخر بلند همراه است که در بعضی موارد با صدا و احساس خفگی همراه شده، که در آن فرد مبتلا ناگهان با حالت خفگی از خواب بیدار میشود.
با وجودی که در بسیاری از آپنهها، فرد مبتلا متوجه تنگی یا توقف نفس خود در طول شب نمیشود، این دورهها معمولا باعث کاهش قابل توجه کیفیت خواب فرد میشود. بنابراین با وجود خواب طولانی، فرد مبتلا ممکن است در طول روز احساس خستگی بیش از حد کند. این میتواند منجر به حوادث غیرقابل جبران در طول روز مانند تصادفات رانندگی شود. تحقیقات نشان میدهد افراد مبتلا به آپنه خواب درمان نشده، تا هفت برابر بیشتر از افراد عادی در معرض تصادفات وسایل نقلیه موتوری هستند. همچنین این مسئله میتواند در دراز مدت به نتایج جدی مانند سکته، حمله قلبی، دیابت نوع دوم، فشار خون بالا، چاقی، ضعف حافظه و افسردگی منجر شود.
بر اساس آخرین آمار، آپنه خواب حدود ۶ درصد بزرگسالان و ۲ درصد کودکان را تحت تاثیر قرار داده است.
نکته قابل توجه شانس دو برابری بروز آپنه خواب در میان آقایان نسبت به بانوان است. همچنین شایان ذکر است که افراد در سنین بالاتر از ۶۰ سالگی برای بروز این اختلال مستعدتر هستند.
مطلب بیشتر: اختلال بیخوابی، علائم و درمان
انواع اصلی آپنه خواب
آپنه انسدادی خواب
این اتفاق زمانی رخ میدهد که عضلات پشت گلو شل و به اصطلاح ریلکس باشند. این ماهیچهها از قشر نرم، زبان کوچک، لوزهها، دیوارههای جانبی گلو و زبان پشتیبانی میکند. هنگامی که ماهیچهها آرام میشوند، راههای تنفسی را از بین میبرند و یا میبندند، در حالی که فرد نفس میکشد. بنابراین فرد نمیتواند هوا را به اندازه کافی دریافت کند، که این موضوع میتواند میزان اکسیژن را در خون کاهش دهد. مغز این کاهش اکسیژن را گزارش کرده و باعث بیداری در طول شب، هر چند کوتاه میشود.
چه کسانی درگیره آپنه انسدادی خواب میشوند؟
این نوع آپنه خواب در مردان بیشتر است و با افزایش سن هم رابطه دارد.از علل اصلیاش میتوان به وجود انسداد یا نقص در مجاری هوایی فوقانی اشاره کرد.
کسانی که دچار اضافه وزن و چاقی هستند و گردنشان ضخامت دارد و بزرگ محسوب میشود و یا اینکه مجاری هوایی مثل بینی، دهان وحلق کوچکی دارند همینطور آنهایی که پوشش در پشت حلقشان بزرگ میباشد و یا لوزه هایشان بزرگ است بطوریکه مسیر نای را مسدود کرده باشد و البته زبان بزرگتر از حد معمول هم باعث همین مشکل میباشد اغلب دچار این نوع آپنه خواب میباشند، انحراف بینی هم از این علل به حساب می آید.
و اما در کسانیکه دچار مشکلات قلبی و سکته میباشند و افراد سیگاری و مبتلا به بیماری های زمینه ای همچون دیابت و فشار خون هم بیشتر شاهد آپنه انسدادی هستیم.
علائم آپنه انسدادی خواب
نفس کشیدن باصدای بلند و شبیه خرناس کشیدن و بدن را به سرعت حرکت دادن یا اصطلاحا بی قراری در هنگام خوابیدن از علائمی است که خود بیمار در خواب ممکن است متوجه آن نباشد.
عرق شبانه، یکدفعه از خواب پریدن و وجود مشکلات تنفسی همچون حالت خفگی موقع برخواستن از خواب، سردرد و خشکی حلق و دهان موقع برخواستن از خواب، خواب آلودگی و خستگیای که در طول روز ادامه پیدا کند، دچار افسردگی و فراموشی شدن، اختلال در تمرکز و تحریک پذیر شدن
در خردسالان این مشخصهها میتواند کمی متفاوت بوده و واضح نباشند.
هم چنین توجه داشته باشید علائم در کودکان ممکن است به وضوح دیده نشود؛ تعرق زیاد در هنگام شب و بی قراری در خواب و دندون قروچه کردن، خرو پف و خرناس کشیدن ، دچار وقفه تنفسی شدن هنگام خواب احساس خفگی و خروج آب از دهان، اختلالات رفتاری و ضعف در یادگیری و…
همچنین بخوانید: علت حرف زدن در خواب چیست؟ علائم، درمان و پیشگیری از آن
درمان آپنه انسدادی خواب
معمولا استفاده از ماسک سی پپ درمان اولیه برای آپنه خواب از نوع انسدادی است.
علاوه بر جراحی با توجه به عللی که باعث دچار شدن به این اختلال اند میتوانیم راه پیشگیری و درمان را هم نتیجه گیری کنیم برای مثال افزایش وزن از علل ابتلا بود پس کاهش وزن میتواند در مقابل باعث بهبودی باشد.
اما سایر موارد:
- عدم استعمال دخانیات و مشروبات الکلی و داروهای آرام بخش و خواب آور…
- هنگام خواب به پهلو باشید.
آپنه مرکزی خواب
این نوع از آپنه خواب که کم اتفاق میافتد، هنگامی رخ میدهد که مغز قادر به ارسال سیگنال به عضلات تنفسی نباشد. این به این معنی است که فرد تا مدت کوتاهی تلاشی برای نفس کشیدن نکند. در این حالت شخص مبتلا ممکن است با تنگی نفس بیدار شود، به دشواری بخوابد یا دچار بیخوابی شود.
چه کسانی درگیر آپنه مرکزی خواب میشوند؟
اضافه وزن همانطور که عامل بسیاری از بیماری ها میباشد در ایجاد آپنه مرکزی نیز بی تاثیر نیست از علل بوجود آورنده ی آپنه خواب انسدادی نیز میباشد. این نوع به طور معمول در افرادی که آسیبهای شدید مغزی در نواحی کنترل کنندهی تنفس از جمله ی ساقه مغز ایجاد شده بوجود میآید.
از نظر دسته بندی سنی مسن ترها و افراد در رده سنی بالای ۶۵ بیش تر دچار این عارضه هستند.
از نظر جنسیت مثل آپنه انسدادی در مردان بیشتر خطر ابتلا را داریم.
افراد ممکن است صرفا دچار آپنه مرکزی باشند اما معمولا این اختلال را همراه این بیماری ها تجربه کنند:
- نارسایی در کلیه و یا نارسایی احتقانی در قلب
- بیمارهای اعصاب از جمله آلزایمر، و پارکینسون و…
- صدمه مغزی بوجود آمده از ضربه و یا سکته مغزی و…
- اختلال کم کاری تیروئیدو…
علائم آپنه مرکزی خواب
ایست موقتی نفس کشیدن موقعی که فرد خواب است. خروپف کردن از علامت های اصلی آپنه خواب انسدادی بوده در نوع مرکزی پیش نمی آید. بیدارشدن در اکثراوقات در طول شب،سردرد های هنگام صبح، خستگی شدید که در طول روز هم ادامه پیدا میکند؛ اختلال در خلق و خو و حافظه و تمرکز و…
درمان آپنه مرکزی خواب
اگر به همراه بیماری دیگری باشد مثلا نارسایی احتقانی قلب پس رفع و درمان آن بیماری آپنه نیز رفع میگردد. برخی روش های درمان آپنه انسدادی با آپنه مرکزی مشترک است و روی این این هم موثر است. کاهش وزن اگر نیاز باشد؛ عدم مصرف الکل و داروهای خواب آور، به پهلو خوابیدن، اسپری بینی اگر مشکل تنفس مربوط به گرفتگی بینی یا مشکل سینوسی دارید، خواب مناسب، استفاده مدام از ماسک سی پپ (بخصوص برای مبتلایان به بیماری ها نارسایی های قلبی) روشی جدید هم وجود دارد که دستگاه کوچکی زیر پوست ناحیه قفسه سینه جای گذاری میشود و ریتم تنفس را کنترل میکند، برای رفع این عارضه یکسری درمان های دارویی هم وجود دارد.
چه کسانی درگیر آپنه خواب ترکیبی میشوند؟
همانطور که از نام این نوع آپنه خواب پیداست یعنی ترکیبی از انواع دیگر است. فرد به هر دو نوع آپنه انسدادی و مرکزی مبتلا است و درصد زیادی از افراد درگیر آپنه، به نوع ترکیبی آن دچار هستند.
علائم آپنه خواب ترکیبی
طبیعتا در این نوع آپنه خواب شاهد علائم دونوع دیگر یعنی آپنه انسدادی و آپنه مرکزی خواب هستیم.
درمان آپنه خواب ترکیبی
آپنه خواب ترکیبی تازه بعد از اینکه آپنه خواب انسدادی با ماسک سی پپ درمان شد، اما هنوز شاهد علائم آپنه خواب مرکزی بودیم و دیدیم که ادامه دار شده است تشخیص داده میشود و اقدام به درمان آپنه مرکزی میکنیم.
توجه داشته باشید که درمان نشدن آپنه خواب از هر نوعی که باشد خطراتی را به دنبال خواهد داشت. تعداد زیادی از افراد درگیر این عارضه هستند و اگر خروپف یا مشکلات تنفسی از خودشان نشان ندهند تشخیص را دشوار میکنند، تشخیص اگر به موقع انجام داده نشود عوارض زیادی بابت آپنه خواب پیش می آید. همانطور که گفته شد این عوارض اگر درکنار بیماریهای زمینه قرار گیرند خطر ساز میشوند و زمینه ی ایجاد انواع سکته و گاها مرگ را فراهم میکنند.
علائم آپنه خواب
با توجه به اختلال در حالت شناختی روزانه فرد، اثرات رفتاری ثانویه ممکن است وجود داشته باشد. این اثرات میتوانند طیف گستردهای را مانند تغییر خلق و خوی، خشونت، افسردگی و همچنین کاهش توجه و انرژی را شامل شوند.
معمولا علایم آپنههای خواب انسدادی و مرکزی مشابه یکدیگر هستند، بنابراین گاهی اوقات تشخیص نوع بیماری مشکل است.
در مجموع میتوان متداولترین علایم و نشانههای آپنه انسدادی، مرکزی و ترکیبی را به شرح زیر نام برد:
- خواب آلودگی و خستگی در روز
- خشکی دهان و گلو در هنگام بیدار شدن از خواب
- سردرد صبحگاهی
- ایراد در تمرکز، فراموشی، افسردگی، تحریک پذیری
- عرق شبانه
- خروپف شبانه
- بیقراری و ناآرامی در هنگام خواب
- مشکلات جنسی
- کشیدن خرناس
- بیدار شدن ناگهانی و داشتن احساسی مانند خفگی
- مشکل بیدار شدن در صبح
همچنین علائم در کودکان ممکن است واضح نباشد، مانند:
- شب ادراری
- احساس خفگی و سرازیر شدن آب از دهان
- عرق زیاد در شب
- اختلال در یادگیری و رفتار
- مشکلات در مدرسه
- ضعف یا خواب آلودگی
- خرناس کشیدن
- دندان قروچه کردن
- بیقراری در رختخواب
- وقفه یا عدم تنفس
مطالب مشابه:
- چرا دچار بیخوابی میشویم؟ بیخوابی چگونه درمان میشود؟
- انواع مشکلات و اختلالات خواب
- انواع مشکلات خواب در کودکان، اصول صحیح خواباندن کودک
عوامل خطر در آپنه خواب
آپنه خواب در هر شخصی میتواند ایجاد شود. با این حال، بعضی عوامل فرد را بیشتر در معرض خطر قرار میدهد، از جمله:
۱- اضافه وزن
حدود نیمی از افراد مبتلا به آپنه انسدادی خواب اضافه وزن دارند. رسوب چربی در اطراف راه هوایی فوقانی ممکن است مانع تنفس گردد.
۲- چسبندگی راه هوایی
ممکن است به طور طبیعی تنگی راههای هوایی بصورت ارثی باشد. لوزه سوم و یا آدنویید فرد ممکن است بزرگ بوده که میتواند مسیر راه هوایی را مسدود کند.
۳- فشار خون بالا (هایپرتانسیون)
معمولا آپنه انسدادی خواب در افرادی که دچار گرفتگی بینی مداوم شبانه میباشند، دو برابر بیشتر است، که این حالت ممکن است به دلیل تنگ شدن راههای هوایی باشد.
۴- آسم
تحقیقات اخیر رابطه مستقیم میان آسم و خطر ابتلا به آپنه انسدادی خواب را نشان میدهد.
۵- سیگار کشیدن
احتمال ابتلا به وقفه تنفسی خواب در افراد سیگاری بیشتر است.
۶- دیابت
معمولا آپنه انسدادی خواب در افراد مبتلا به دیابت بیشتر رایج است.
۷- جنسیت
به طور کلی، مردان دو برابر زنان به آپنه انسدادی خواب مبتلا میشوند.
۸- سابقه خانوادگی آپنه خواب
عوامل ارثی نیز ی