بیماریهای قلبی و چربی خون بالا جز بیماریهای شایع در بین ایرانیان است. زندگی شهرنشینی امروزه باعث شده است افراد زمان زیادی برای ورزش کردن، غذا پختن و دریافت کلسترول خوب نداشته باشند؛ در نتیجه به غذاهای فرآوری شده و فست فودها روی آوردهاند. این غذاها سرشار از کلسترول بد هستند که از بدن دفع نشده و باعث بیماریهای خطرناک قلبی میشوند. در صورتی که فردی از قبل دچار بیماری قلبی بوده یا سابقهٔ خانوادگی ابتلا به چربی خون بالا و بیماری قلبی داشته باشد بیشتر از سایرین در معرض ابتلا است. در این مقالهٔ پزشک خوب قصد داریم در مورد چربی خون و راههای کنترل آن صحبت کنیم.
چربی خون چیست؟
چربی خون به هر مادهٔ چرب موجود در خون گفته میشود. «کلسترول» و «تری گلیسیرید» شناخته شدهترین چربیهای خون هستند. کلسترول دو نوع است. کلسترول خوب و بد. گاهی کلسترول بد خون بالا میرود و فرد در معرض خطر حملهٔ قلبی قرار میگیرد.
کلسترول چیست؟
کلسترول مادهٔ چربی است که در تمام سلولهای بدن یافت میشود. بدن برای تولید هورمون، ویتامین D و موادی که به هضم غذا کمک می کنند به کلسترول احتیاج دارد. کلسترول مورد نیاز بدن توسط کبد تولید میشود. همچنین در مواد غذایی مثل زردهٔ تخم مرغ هم یافت میشود.
کلسترول خوب و بد کدامند؟
- کلسترول بد (ال دی ال): کلسترول بد خون یا چربی LDL، چربیها را از طریق جریان خون به اعضای بدن و شریانها حمل می کند. بالا بودن LDL باعث رسوب چربی در شریانها میشود که به آن «پلاک» گفته میشود. پلاک باعث تنگ شدن عروق و ایجاد اختلال در جریان خون میشود. در نتیجه ریسک ایجاد لختهٔ خون افزایش مییابد. اگر لختهٔ خون یکی از رگهای مغز یا قلب را مسدود کند حملهٔ قلبی یا سکتهٔ مغزی اتفاق میافتد.
- کلسترول خوب (اچ دی ال): چربی HDL یا کلسترول خوب خون، چربیها را از بدن میگیرد و به کبد منتقل می کند تا از بدن خارج شوند. زمانی که کلسترول خوب خون در سطح نرمال قرار دارد، ریسک ایجاد پلاک و لخته کم است و احتمال بروز سکتهٔ مغزی و حملهٔ قلبی پایین میآید.
تری گلیسیرید چیست؟
«تری گلیسیرید» نوع دیگری از چربی موجود در خون است، اما با کلسترول تفاوتهایی دارد. بدن برای ساخت سلولها و برخی هورمونها به کلسترول احتیاج دارد، در حالی که از تری گلیسیریدها به عنوان منبع انرژی استفاده میکند.
زمانی که کالری دریافتی از غذا بیشتر از میزان مصرف بدن باشد، کالریها تبدیل به تری گلیسیرید شده و در سلولهای چربی ذخیره میشوند. اگر میزان دریافت کالری خیلی بیشتر از مصرف بدن باشد تری گلیسیرید بالا رخ میدهد. بالا بودن تری گلیسیرید ریسک بروز سکتهٔ قلبی و مغزی را افزایش میدهد.
چربی خون بالا و سکته قلبی
بسیاری از بیماران این پرسش را از پزشک خود میپرسند که: «چربی خون بالا چه خطری دارد؟». در پاسخ باید گفت سطح چربی بالای خون می تواند باعث انباشته شدن و رسوب چربیها در رگها (به خصوص عروق قلبی) شود. تجمع چربی در عروق باعث تنگ شدن و سخت شدن دیوارهٔ آنها میشود که خود میتواند باعث بروز انواع بیماریهای قلبی عروقی و حتی سکته شود.
آزمایش چربی خون چیست؟
برای تشخیص چربی خون بالا پزشک از آزمایشگاه برای شما درخواست نمونهگیری میکند. پیش از نمونهگیری جهت آزمایش تری گلیسیرید باید ناشتا باشید (یعنی از دوازده ساعت قبل نباید چیزی به جز آب بخورید) میزان چربی خون در جواب آزمایش مشخص شده و پزشک میتواند میزان چربی خون، کلسترول LDL، کلسترول HDL و تری گلیسیرید خون را بفهمد.
چربی خون نرمال چند است؟
مقدار چربی خون نرمال هر فرد بسته به سن، پروندهٔ پزشکی و سابقهٔ خانوادگی او متفاوت است. اما به طور کلی میزان کلسترول خون نرمال به صورت زیر است:
- کلسترول نرمال LDL: کمتر از ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر (در صورتی که بین ۱۳۰ تا ۱۵۹ میلی گرم در دسی لیتر باشد کلسترول نسبتاً بالا و بالاتر از ۱۶۰ میلی گرم در دسی لیتر بالا است.)
- کلسترول خوب نرمال (HDL): حداقل ۶۰ میلی گرم در دسی لیتر (در صورتی که زیر ۴۰ میلی گرم در دسی لیتر باشد بسیار پایین است.)
- تری گلیسیرید نرمال: کمتر از ۱۵۰ میلی گرم در دسی لیتر
- چربی کلی خون (کلسترول خوب، کلسترول بد و تری گلیسرید): کلسترول بالای ۲۰۰ تا ۲۳۹ میلی گرم در دسی لیتر نسبتاً بالا و بیشتر از ۲۴۰ میلی گرم در دسی لیتر بالا است.
چربی خون بالای ۴۰۰
تری گلیسیریدها چربیهایی هستند که در خون تمام افراد وجود دارند و مانند دیگر مواد موجود در خون، دارای مقیاس خاصی هستند. مصرف بیش از اندازه چربی و قند باعث افزایش کلسترول در بدن میشود که این اتفاق با خطرات و معایب زیادی در بدن همراه خواهد بود. در واقع سطح بالای کلسترول در خون یکی از عاملهای مهم برای بروز بیماریهای قلبی و عروقی به حساب میآید که میتواند موجب حمله قلبی و سکته شود.
تری گلیسیرید بالا یک از اصطلاحات رایج در علم پزشکی است که به عنوان هیپرتری گلیسیرید نیز شناخته میشود و به معنای غلظت بالای تری گلیسیرید در خون است. بررسی میزان چربی خون، با انجام آزمایش خون صورت میگیرد که برای این کار توصیه میشود هر فردی ۱۲ ساعت پیش از انجام آزمایش، ناشتا باشد و شب قبل یک وعده غذایی سبک مصرف کند تا مبادا در نتیجه آزمایش اشتباهی رخ دهد.
تری گلیسیرید بین بازه ۵۰ میلی گرم در دسی لیتر تا بالای ۴۰۰ میلی گرم بر دسی لیتر در نظر گرفته میشود که از چربی خون بالای ۴۰۰ میلی گرم در دسی لیتر، به عنوان چربی خون بسیار بالا یاد میشود. افراد دارای چربی خون بالای ۴۰۰ همواره در معرض ابتلا به خطرهای چاقی، دیابت، نارسایی کلیه و غیره قرار دارند؛ پس با کنترل میزان چربی خون، از ابتلا به برخی بیماریها جلوگیری کنید.
چربی خون بالای ۶۰۰
همه ما میدانیم که چربی خون یک اصطلاح کلی برای انواع موارد چربی موجود در خون است. متاسفانه برخی افراد دارای مقادیر بسیار بالای کلسترول(چربی) در خون هستند که این موضوع باعث افزایش احتمال بروز حمله قلبی در این افراد میشود. سطح چربی خون بطور کلی در افراد سالم بین ۵۰ تا ۱۵۰ میلی گرم در دسی لیتر است و مقدار بهینه آن زیر ۱۰۰ میلی گرم بر دسی لیتر نیز قرار دارد. افراد مبتلا به چربی خون بالای ۶۰۰ نسبت به سایر افراد، در معرض خطر بیشتر بیماریهای قلبی قرار دارند.
در واقع چربی خون بالای ۶۰۰ میتواند نشانهای از دیابت نوع۲، سندروم متابولیک یا کم کاری تیروئید باشد. جالب است بدانید چربی خون بالا در ظاهر با علائم خاصی همراه نیست؛ اما سطح بالای آن میتواند باعث پانکراتیتی یا التهاب حاد پانکراس شوذ. پانکراتیت بیماری است