نوروتراپی چیست؟ آشنایی با روش های نوروتراپی و نوروفیدبک

نوروتراپی مجموعه ای از روش های درمانی نوروفیزولوژیک مبتنی بر تکنیک های اصلاح عملکرد مغز است. این تکنیک ها شامل روش های نوروفیدبک، بیوفیدبک، تحریک الکتریکی فراجمجمه ای و تحریک های مغناطیسی فراجمجمه ای است. در واقع نوروتراپی مجموعه ای از روش های درمانی غیرتهاجمی با هدف اصلاح عملکرد مغز است.

مغز ما فرمانده بلامنازع حیات ذهنی و روانی است. زمانی که دچار اختلالاتی چون نقص توجه، اضطراب، افسردگی، مشکلات خواب و نقایص شناختی می شویم در واقع مغز ما از عملکرد نرمال خود خارج شده است و این بدکارکردی مغز مشکلات روانی و ذهنی گفته شده را ایجاد می کند. در واقع این مغز ما است که مضطرب، افسرده، پرخور، بی توجه و یا تکانشگر می شود.

نورتراپی روش درمانی است که برای بهبود اختلالات ذهنی و روانی و افزایش کارآیی ما، مستقیم و بی واسطه سراغ خود مغز می رود و با تمرینهای خاص و روشمند، مغز را از حالت غیر طبیعی به حالت عملکرد طبیعی بر می گرداند.

انواع نوروتراپی

هفت نوع نوروتراپی برای درمان شرایط مختلف وجود دارد: 

1. نوروفیدبک فرکانس/قدرت
2. نوروفیدبک بالقوه کورتیکال آهسته (SCP-NF)
3. سیستم نوروفیدبک کم انرژی (LENS)
4. نوروفیدبک هموآنسفالوگرافی (HEG).
5. نوروفیدبک زنده با امتیاز Z
6. توموگرافی الکترومغناطیسی با وضوح پایین (LORETA)
7. تصویربرداری رزونانس مغناطیسی عملکردی (fMRI)

نوع نوروتراپی توصیه شده بستگی به شرایط یا علائم مراجعه کننده دارد.

نوروتراپی به عنوان یک روش درمانی روانشناسی

روش های درمانی متعددی برای درمان مشکلات روانی ایجاد شده است مانند انواع متدهای رواندرمانی و دارودرمانی.

در این روش ها هدف درمانی تغییر شناخت و ذهنیت فرد، رفتار یا تغییرات بیوشیمیایی مغز است. در نوروتراپی اما هدف اولیه و اصلی اصلاح عملکرد مغز به شیوه ای کاملا طبیعی و غیرتهاجمی است. پیشرفت دانش ما در مورد عملکرد مغز و همچنین پیشرفت روش های تکنولوژیک حوزه پزشکی این هدف را برای ما فراهم آورده است.

نوروتراپی بر اساس این آموزه علمی بنا نهاده شده است که مغز می تواند تغییر کند. به راستی هم چینین است. مغز اندام یادگیرنده وجود انسان است. مغز می تواند تغییر کند و این اصل و اساس تمامی درمان ها است. همچنین مغز ما می تواند یاد بگیرد. تغییر ذهنیت و شناخت و یا رفتار بتبع تغییر مغز می تواند اتفاق بیفتد. نوروتراپی بطور مستقیم از طریق فرایند یادگیری و انعطاف پذیری مغز می تواند در درمان اختلال های روانی و ذهنی به ما کم کند.

عوارض نوروتراپی

نوروتراپی یکی از روش‌های درمانی است که تا به امروزه هنوز عارضه خاص و شدیدی نداشته است. این روش درمانی همانند دیگر روش‌های درمانی، عوارض خفیفی دارد. استفاده از داروهایی خاص در زمان نوروتراپی نمی‌تواند خطر و مشکلی را برای شما همراه داشته باشد، از این رو می‌توان گفت که با داروی خاصی تداخل نخواهد داشت.
ممکن است زمانی که درمان خود را آغاز می‌کنید، درد و سوزش شدیدی در ناحیه‌ای که الکترود وصل شده است احساس کنید. اما این عارضه کوتاه مدت بوده و بعد از گذشت مدت زمان کوتاهی از بین خواهند رفت.
عوارض بسیار خفیف در جلسات درمانی ممکن است برای فرد ایجاد شود که در کوتاه‌ترین زمان ممکن از بین خواهد رفت. سوزش پوست سر، خارش، سردرد و… از عوارضی هستند که در زمان وصل الکترود برای فرد ایجاد خواهد شد. 

روش درمانی نوروتراپی ممکن است عوارض بسیار نادر دیگری چون حالت تهوع و استفراغ، منقبض شدن عضلات صورت، درد خفیف، اختلال در خواب، مشکلات شنوایی و….. را در بر داشته باشد. این عوارض بسیار نادر هستند و در کمتر مواقعی برای فرد ایجاد می‌شود. 

‌مطلب مرتبط: دمانس یا زوال عقل چیست؟ علائم، انواع، پیشگیری و درمان

فواید نوروتراپی

مزایا و فواید نوروتراپی به پروسه درمان شما و شرایط جسمی بیمار بستگی دارد. مزایایی که معمولا ذکر می‌شود شامل تقویت حافظه و تمرکز، کاهش تکانشگری و اضطراب، وضوح ذهنی بهتر و خواب آرام تر است. نوروتراپی حتی ممکن است میل به مواد اعتیاد آور را کاهش دهد و هوس ترک را تسکین دهد.
اما برخی از مزایای نوروتراپی آن را نسبت به دیگر روش‌ها متمایز کرده است:

• این روش یک روش کاملا غیر‌تهاجمی است. نوروتراپی فقط شامل قرار دادن الکترود روی پوست سر برای نظارت بر فعالیت مغز شما است. الکترودها فقط آنچه را که در مغز شما اتفاق می‌افتد می‌خوانند. آن‌ها هیچ نوع سیگنالی را به مغز شما منتقل نمی‌کنند.
• اثرات طولانی مدت را ارائه می‌دهد. مروری بر مطالعات منتشر شده در روان‌پزشکی کودک و نوجوان اروپایی، نشان می‌دهد که اثرات نوروتراپی پس از توقف خود آموزش، به‌ویژه در میان کودکان مبتلا به ADHD، مدت‌ها باقی می‌ماند.
• این روش درمانی هیچ عوارض جانبی ایجاد نمی‌کند. داروها پتانسیل ایجاد عوارض جانبی را دارند که می‌تواند به چالش موجود کمک کند. با این حال، نوروتراپی هیچ عارضه جانبی شناخته شده‌ای ایجاد نمی‌کند.

هدف از انجام نوروتراپی می‌تواند بهبود عملکرد مغز باشد. این روش درمانی همانطور که می‌تواند عوارض بسیار کمی برای بدن داشته باشد، می‌تواند با مزایای بسیاری هم همراه باشد. ازجمله مزایای این روش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• از بین بردن عادت‌های بد 
• تقویت انگیزه
• افزایش انرژی در انجام کارها 
• تسکین استرس و مدیریت اضطراب 
• بهبود خلق و خو و انعطاف‌پذیری 
• بهبود توجه و تمرکز 
• بهبود عملکرد شناختی و یادگیری 
• از بین بردن فوبیا و ترس

میزان اثربخشی نوروتراپی

تحقیقات نشان داده است که نوروتراپی می‌تواند یک درمان موثر برای تعدادی از شرایط باشد. در ادامه اطلاعات بیشتری در رابطه با اثربخشی این روش به دست می‌آورید. 

ADHD: تحقیقات نشان داده است که نوروتراپی حالتی از توجه آرام را القا می‌کند و به طور قابل مقایسه با داروهای ADHD عمل می‌کند. آکادمی اطفال آمریکا نوروتراپی را به عنوان مداخله “سطح ۱ بهترین حمایت” برای رفتارهای توجه و بیش فعالی، همتراز با دارو نامید. .

اعتیاد: طبق یک بررسی جامع منتشر شده در سال ۲۰۱۶، نوروفیدبک ممکن است نتایج مثبتی را برای افرادی که به کوکائین، الکل و بازی‌های رایانه‌ای معتاد هستند ارائه دهد. حتی ممکن است هوس غذایی را کاهش دهد.

اضطراب و افسردگی: یک مطالعه نشان داد که پس از ۳۰ جلسه نوروتراپی و آموزش تغییر ضربان قلب، ۵۷ درصد از افراد مبتلا به اضطراب شدید و ۴۵ درصد از افراد مبتلا به افسردگی شدید، فعالیت مغزی طبیعی داشتند.

ASD: چند گزارش علمی نشان می‌دهد که نوروتراپی می‌تواند رفتارهای مرتبط با ASD مانند تحریک، طغیان‌های عاطفی و رفتارهای تشریفاتی را بهبود بخشد.

میگرن: در یک مطالعه در سال ۲۰۱۰، ۶۲ درصد از شرکت کنندگانی که از نوروتراپی استفاده می‌کردند، بهبود عمده یا کلی در میگرن خود را گزارش کردند.

PTSD: یک مطالعه کنترل شده نشان داد که ۲۴ جلسه نوروتراپی به طور قابل توجهی علائم PTSD را کاهش می‌دهد. مطالعات دیگر نشان می‌دهد که نوروفیدبک عملکرد اجرایی را بهبود می‌بخشد و مصرف دارو را کاهش می‌دهد. البته تحقیقات بیشتری برای تأیید این یافته‌ها مورد نیاز است.

نوروتراپی می‌تواند به تنهایی مورد استفاده قرار گیرد، اما زمانی که به عنوان مکمل رویکردهای درمانی سنتی (مانند درمان شناختی رفتاری) استفاده شود، موثرتر است.

رویکردهای نوروتراپی

به صورت کلی دو رویکرد و روش در نوروتراپی وجود دارد. در ادامه به معرفی این رویکردها می پردازیم:

نوروفیدبک

در رویکرد اول به فرد آموزش داده می شود که بر امواج مغزی خود مسلط شود. این روش نوروفیدبک نامیده میشود. در نورووفیدبک مراجع یاد می گیرد که می تواند بر قدرت و توان باندهای فرکانسی مغز خود که مرتبط با شرایط اختلال فرد است تسلط به دست بیاورد.

پژوهش ها نشان می دهد که قدرت امواج مغزی در اختلال هایی چون نقص توجه – بیش فعالی، اضطراب و افسردگی دچار نابهنجاری شده است و این بمعنی این است که مغز مراجع بی توجه، مضطرب و یا افسرده شده است. نوروفیدبک که یک روش غیر تهاجمی است این امکان را به مراجع می دهد که با قدرت خود مغز، بر این نابهنجاری در امواج مغزی پیروز شود و امواج مغزی را به حالت طبیعی و نرمال برگرداند. این فرایند، از طریق شرطی سازی عامل و بوسیله تکنولوژی های پیشرفته صورت می گیرد. نتیجه پژوهش ها نشان می دهد که درمان نوروفیدبک، به عنوان یک درمان مکمل، در بهبود اختلال های نظیر نقص توجه – بیش فعالی، اختلال یادگیری، اضطراب، افسردگی های خفیف، دردهای مزمن، مشکلات در خواب و مشکلات شناختی نظیر حافظه بسیار موثر است.

مطلب جامع نوروفیدبک

روش تحریک مغز یا tDCS

رویکرد دوم در نوروتراپی tDCS یا trans cranial Direct Current Stimulation مجموعه ای از روش های تحریک مغز است که شامل تحریک مغناطیسی و تحریک الکتریکی فراجمجمه ای است.

تحریک الکتریکی جریان مستقیم فراجمجه ای یک تکنیک غیر تهاجمی تحریک مغز است که بر اساس کاربرد جریان ضعیف، مستقیم از روی جمجمه می باشد. بدینوسیله سبب تغییر فعالیت مغز و القاء نوروپلاستیستی بر اساس نوع مونتاژ و پارامترهای تحریک می شود. این تکنیک بطور فزاینده ای در درمان برخی از اختلالات روانپزشکی و نورولوژیکی از جمله افسردگی، نقایص شناختی، اضطراب، میگرن، نقص توجه – بیش فعالی و دردهای مزمن استفاده شده است. جریانی که در اختلال تحریک الکتریکی به مغز داده می شود بسیار ضعیف و زیر آستانه تحریک نورون می باشد و پژوهش ها نشان داده اند که این روش ایمن و بی خطر است.

موارد درمانی نوروتراپی

منابع و پژوهش های علمی و همچنین تجارب بالینی نشان داده اند که نوروتراپی در درمان

• افسردگی
• اضطراب
• نقص توجه/بیشفعالی
• مشکلات خواب
•  دردهای مزمن

می تواند روش درمانی پربازده و بی خطری باشد.

تکنیک نوروتراپی

در طول یک جلسه نوروتراپی معمولی، روی یک صندلی با الکترودهای روی پوست سر می‌نشینید. این روش کاملا بدون درد است. این روش درمانی شبیه به استفاده پزشک از گوشی پزشکی برای گوش دادن به ضربان قلب شما است. پزشک از طریق برخی از فعالیت‌های ساده راهنمایی می‌کند در حالی که EEG تکانه‌های الکتریکی را در مغز ثبت می‌کند. بسته به برنامه درمانی مراجعه کننده، ممکن است از بیمار خواسته شود که تصاویر را روی صفحه تماشا کند، یک بازی ویدیویی انجام دهد یا به موسیقی گوش دهد.

الکترودها بازخورد صوتی و بصری فوری در مورد فعالیت مغز شما ارائه می‌دهند. برای مثال، اگر در حال تماشای تصاویر روی صفحه هستید، زمانی که مغز شما الگوهای امواج مغزی مطلوبی تولید کند، صفحه نمایش روشن‌تر می‌شود. هنگامی که الگوهای امواج مغزی هماهنگ کمتری تولید می‌کند، صفحه نمایش کم نور می‌شود.

این بازخورد فوری به مغز شما کمک می‌کند تا یاد بگیرد که برای روشن‌تر کردن صفحه نمایش چه کاری باید انجام دهد. با گذشت زمان، مغز شما متوجه می‌شود که چگونه الگوهای امواج مغزی مورد نظر را ایجاد و حفظ کند. (تولید امواج ناخواسته را به حداقل برساند) که صفحه نمایش را روشن نگه می‌دارد.

یک جلسه نوروتراپی معمولا بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد. نوروتراپی استاندارد معمولاً شامل ۳۰ تا ۴۰ جلسه است. تعداد جلسات مورد نیاز یک فرد متفاوت است، اما به ندرت پیش می‌آید که فردی به بیش از ۴۰ جلسه نیاز داشته باشد.
تکنیک‌های آموخته‌شده در نوروتراپی را می‌توان زمانی که مشغول فعالیت‌های عادی و روزمره در محل کار، مدرسه یا خانه هستید، به کار برد. این تمرین به شما کمک می‌کند مغز خود را آموزش دهید تا در محیط‌هایی که بیشتر وقت خود را سپری می‌کنید، به شیوه‌ای سالم‌تر پاسخ دهد.

مطالعه بیشتر: نوروفیدبک و بیش فعالی | آیا نوروفیدبک درمان قطعی بیش فعالی است؟

‌

در صورتی که به یکی از این مشکلات دچار هستید می توانید با مراجعه به صفحه نوروتراپیست در تهران یا سایر شهرهای ایران در سایت پزشک خوب مراجعه و از روانشناسان مجرب آن وقت رزرو نمایید.

نظر یک کاربر در مورد تجربه نوروتراپی

البته موارد ذکر شده همه کاربردهای نوروتراپی نیست.

نوروتراپی همچنین می تواند به انسان های با عملکرد نرمال کمک کند تا توانایی های شناختی (توجه، تمرکز، گوش به زنگی، سرعت پردازش، حافظه کوتاه مدت و بلندمدت)، هیجانی(مدیریت استرس، خودنظارتی، روش های کارآمد خود آرام سازی و ….) خود را ارتقاء بدهند. احتمالاً این خبر هیجان انگیزی برای یک مدیر، ورزشکار، مدرس و یا یک موسیقیدان خواهد بود.

تعداد جلسات و هزینه نوروتراپی و نوروفیدبک

با توجه به اینکه روش نوروتراپی مورد استفاده چه روشی باشد، هزینه ها متفاوت است. روش های معمول نوروتراپی شامل نوروفیدبک و tDCS و TMS است.

هزینه دقیق و تعداد جلسات نوروتراپی بعد از مشخص شدن نتیجه نقشه مغزی قابل محاسبه هست.

به طور معمول برای بزرگسالان ۱۵ تا ۲۰ جلسه و حداکثر ۳۰ جلسه نیاز هست.

هزینه جلسات نوروفیدبک به شکل حدودی جلسه ای ۸۰ تا ۱۵۰ هزار تومان در سال ۹۷ در تهران بوده است.

هزینه جلسات tDCS به شکل حدودی جلسه ای ۷۰ تا ۱۳۰ هزار تومان در سال ۹۷ در تهران بوده است.

در صورتی که میخواهید هزینه دقیق تر را بدانید می توانید اطلاعات تکمیلی را از صفحه متخصصان نوروتراپی در تهران یا سایر شهرها در سایت پزشک خوب دریافت کنید.

سوالات متداول 

•  آیا نوروتراپی انواع مختلفی دارد؟
• نوروتراپی دارای دو نوع نوروتراپی مبتنی بر تحریک مغز و نوروتراپی مبتنی بر یادگیری و آموزش. 
• در نوروتراپی از چه روش‌ها و تکنیک‌هایی استفاده می‌شود؟
• در نوروتراپی از تکنیک‌های نوروفیدبک، نقشه برداری مغزی و TDCS استفاده می‌کنند. 
• هرجلسه نوروتراپی چقدر طول می‌کشد؟
• هر جلسه نوروتراپی حدود ۴۵ دقیقه است و در هر هفته حدود ۵ بار برگزار می‌شود. 
• کدام دسته از افراد نمی‌توانند از این روش برای درمان استفاده کنند؟
• افرادی که باطری قلب دارند یا در بدن، سر و گوش آن‌ها فلز استفاده شده است قطعا نمی‌توانند گزینه مناسبی باشند.