بسیاری از ما ممکن است به دلیل سفر، بیماری، استرس و اضطراب در خواب شبانه خود دچار مشکل شویم؛ اما در نهایت و به مرور زمان برایمان برطرف شود. در برخی موارد هم این مشکل با زندگی روزمره ما عجین میشود و باعث ایجاد اختلال در روند زندگیمان میگردد؛ در این حالت میتوان گفت که ما دچار اختلال خواب شدیم. هر فرد بطور معمول باید ۷ الی ۸ ساعت مفید در شبانه روز به مغز و بدن خود استراحت دهد و در آرامش بخوابد. وقتی ساعت و میزان خواب شبانه افراد بهم بریزد، پای اختلال خواب و عوارض ناشی از آن در زندگی او باز میشود. در این مقاله قصد داریم به موضوعات پیرامون اختلال خواب بپردازیم؛ پس تا پایان آن با ما همراه باشید.
برای درمان اختلال خواب به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
اختلال خواب
اختلال خواب گروهی از بیماریها هست که بطور مستقیم توانایی افراد برای خواب منظم را تحت تاثیر خود قرار میدهد. متاسفانه طبق تحقیقات انجام شده، شیوع این اختلال به دلیل بیماریهای زمینهای یا اضطرابهای موجود در طول زندگی، در افراد جامعه رو به افزایش است. در واقع اختلال خواب بطور منظم بر توانایی خوب خوابیدن فرد تاثیر میگذارد و شامل مواردی چون زیاد یا کم خوابیدن، نرفتن به مرحله خواب عمیق، سخت خوابیدن و پریدن از خواب است.
افراد مبتلا به اختلال خواب به سختی بخواب میروند و در طول روز به شدت احساس خستگی میکنند. کمبود خواب به راحتی روی انرژی، خلق و خو، تمرکز و سلامت افراد تاثیر منفی میگذارد.
علائم اختلال خواب
با توجه به نوع اختلال خواب در افراد، علائم و نشانههای آن نیز میتواند بسیار متفاوت باشد. در زمانهایی که اختلال خواب به دلیل بیماری یا عوامل زمینهای در فرد به وجود میآید، ممکن است علائم و نشانههای آن با تغییراتی همراه باشد. در حالت کلی، اختلال خواب دارای علائم زیر است:
- مشکل در به خواب رفتن یا در خواب ماندن
- احساس ضعف و خستگی در طول روز
- میل شدید فرد به چرت زدن در طول روز
- بروز ویژگیهایی چون بدخلقی، زودرنجی و اضطراب
- حواسپرتی و عدم تمرکز در فرد
- احساس افسردگی
- کاهش یا افزایش وزن
درمان اختلال خواب
بسته به نوع و علت اختلال خواب، روشهای درمانی متفاوتی برای آن وجود دارد. برای درمان این اختلال بهتر است فرد بیمار ابتدا به پزشک مراجعه کند، پزشک مربوطه با معاینه و انجام آزمایشاتهای متفاوت نوع بیماری فرد را تشخیص میدهد و روشهای درمانی را برای او توضیح میدهد. در ادامه به بیان هر یک از این روشها میپردازیم.
درمان توسط پزشک
یکی از راههای درمان اختلال خواب مراجعه به پزشک است. در این روش پزشک مربوطه با معاینه بیمار داروهایی چون قرصهای خوابآور، مکملهای ملاتونین، داروی آلرژی یا سرماخوردگی و داروهای مربوط به مشکلات سلامتی زمینهای را برای درمان این اختلال تجویز میکند. در برخی موارد هم برای درمان آپنه خواب از دستگاههای تنفس یا جراحی و برای دندان قروچه از محافظ دندان استفاده میشود.
تغییرات سبک زندگی
از دیگر روشهای درمان اختلال خواب تغییر سبک زندگی است. ایجاد تغییرات در سبک زندگی باعث بهبود کیفیت خواب فرد میشود. تاثیر این روش زمانی دو چندان میگردد که با درمان پزشکی که همراه باشد. برخی از تغییرات مربوط به سبک زندگی شامل موارد زیر است:
- مصرف سبزیجات و ماهی را در رژیم غذایی خود افزایش و مصرف قند و شکر را کاهش دهید.
- برنامه خواب منظم داشته باشید و به انجام آن پایبند باشید.
- با ورزش، استرس و اضطراب خود را کاهش دهید.
- قبل از خواب، مایعات و آب کمتری بنوشید تا به خاطر ادرار از خواب بیدار نشوید.
- در اواخر بعدازظهر یا شب کمتر کافئین مصرف کنید.
- مصرف تنباکو و نوشیدنیهای الکلی را کاهش دهید.
- قبل از خواب مصرف کربوهیدرات را به وعدههای کوچکتر و با مقدار کمتری تبدیل کنید.
انواع اختلال خواب
اختلال خواب دارای انواع متفاوتی است که هر یک ویژگیهای مختص به خود را دارند. برای مثال فرد مبتلا به اختلال خواب براساس نوع آن، میتواند کمخواب، پرخواب باشد یا در هنگام خواب از کابوسهای شبانه رنج ببرد. در ادامه به بیان هر یک از انواع اختلال خواب میپردازیم:
پاراسومنیاها یا خواب پریشی
پاراسومنیاها نوعی از اختلال خواب است که موجب بروز حرکات و رفتارهای غیرطبیعی در هنگام خواب فرد میشود. عواملی چون راه رفتن، حرف زدن، ناله کردن، کابوس دیدن، شب ادراری و دندان قروچه یا فشردن فک در هنگام خواب از ویژگیهای این نوع از اختلال خواب است.
آپنه خواب
آپنه خواب ایجاد وقفههای تنفسی در طول خواب فرد است. در طی این اختلال بدن اکسیژن کمتری دریافت کرده و باعث بیدار شدن فرد در هنگام خواب میشود.
حمله خواب
حمله خواب یا نارکولپسی نوعی از اختلال خواب است که در طی آن فرد با حملههای مکرر در طول روز روبرو میشود. در طی این اختلال فرد بطور ناگهانی احساس خستگی زیاد میکند و ناگهان به خواب میرود. این عارضه ممکن است باعث ایجاد فلج یا بختک خواب شود که در واقع باعث میشود، فرد بلافاصله بعد از بیدار شدن از خواب، توانایی حرکت و فعالیت فیزیکی را نداشته باشد. این نوع از حمله ممکن است بصورت خود به خودی اتفاق افتد؛ اما با برخی بیماریهای عصبی مثل اسکلروز چندگانه یا همان ام اس در ارتباط است.
بیخوابی
بیخوابی اختلالی است که باعث بروز مشکل در به خواب رفتن یا پریدن از خواب میشود؛ که نمونه شایعی از اختلال خواب است. همانطور که در بالا هم بیان کردیم، بیخوابی به ناتوانی در به خواب رفتن یا در خواب ماندن گفته میشود. این عارضه ممکن است پس از سفرهای هوایی، استرس و اضطراب، اختلالات هورمونی وبیماریهای گوارشی به سراغ فرد بیاید. بیخوابی باعث بروز مشکلاتی چون افسردگی، عدم تمرکز، بدخلقی و تضعیف عملکرد در محیط کار یا تحصیل میشود. جالب است بدانید بیخوابی در بین جوانان و زنان نسبت به سایر افراد، شایعتر است. بیخوابی بطور کلی به سه دسته تقسیم میشود:
بیخوابی مزمن: این نوع بطور مداوم و حداقل به مدت یک ماه رخ میدهد.
بیخوابی حد واسط: این نوع بصورت دورهای یا گاه و بیگاه رخ میدهد.
بیخوابی موقتی: هر دفعه به مدت چند شب رخ میدهد.
جالب است بدانید خود کمخوابی میتواند به دو دسته کوتاه مدت و بلند مدت تبدیل شود. در طی کمخوابی کوتاه مدت که به حاد یا تعدیل کننده هم مشهور است، فرد به مدت یک شب تا چند هفته ممکن است دچار بیخوابی شود. در طی کمخوابی طولانی مدت که به کمخوابی مزمن هم مشهور است، فرد حداقل سه شب در هفته به مدت یک ماه یا طولانیتر دچار بیخوابی میشود.
سندروم پای بیقرار
از دیگر انواع اختلال خواب، سندروم پای بیقرار است. در طی این عارضه فرد نیاز شدید به تکان دادن پای خود دارد. این اختلال گاهی با حس مورمور و سوزش پا همراه است. این علائم ممکن است برای افراد عادی در طول روز رخ دهد؛ اما برای افراد مبتلا به اختلال سندروم پای بیقرار در طی شب و به مراتب زیاد رخ میدهد. این اختلال با مشکلاتی چون پارکینسون نیز در ارتباط است.
علل اختلال خواب
افسردگی و اضطراب یکی از مهمترین علتهای اختلال خواب است. اگر افسردگی و استرس درمان نشود، به مرور باعث ایجاد کابوسهای شبانه، حرف زدن و راه رفتن در خواب، ترس و شب ادراری میشود. در ادامه به بیان علل اختلال خواب میپردازیم:
آلرژی و مشکلات تنفسی
یکی از دلایل بروز اختلال خواب آلرژی و مشکلات تنفسی است. انواع مختلفی از آلرژیها، سرماخوردگی و عفونتهای دستگاه تنفسی باعث میشود تا نفس کشیدن در هنگام شب برای فرد دشوار شود. ناتوانی در تنفس باعث ایجاد مشکلاتی در خواب فرد و کاهش کیفیت آن میشود.
تکرر ادرار شبانه
تکرر ادرار از دیگر دلایل اختلال خواب، به ویژه برای کودکان است. این مشکل به دلایل متفاوتی چون مصرف بیش از حد مایعات، عدم تعادل هورمونی، ترس و استرس و فوبیا از چیزهای مختلف ممکن است برای فرد رخ دهد. اگر فرد در حین تکرر ادرار خود با خونریزی روبرو شود باید به سرعت به متخصص مراجعه کند.
درد مزمن و التهاب مفاصل
بروز درد در نقطهای از بدن فرد مانند درد آرتروز یا دندان، باعث میشود تا فرد در طول شب خواب راحتی نداشته باشد. مواردی چون دردهای مزمن شبانه، سندروم خستگی مزمن، التهاب روده، سر درد و کمر درد باعث بروز اختلال و بینظمی در خواب میشود.
استرس و اضطراب
استرس و اضطراب یکی از دلایل اختلال در خواب است. در واقع استرس و اضطراب تاثیرات منفی زیادی در روند خواب افراد دارند. مواردی چون کابوس شبانه و راه رفتن در خواب از تاثیرات استرس بر خواب شبانه افراد است.
متخصص اختلال خواب کیست؟
متخصص اختلالات خواب پزشکی است که از یکی از رشتههای تخصصی مغز و اعصاب، روانپزشکی، طب کار، گوش و حلق و بینی یا ریه فارغ التحصیل شده باشد و در نهایت دوره فلوشیپ فوق تخصصی اختلالات خواب را گذرانده باشد. متخصص خواب به ارزیابی مواردی چون بیخوابی شبانه، خواب آلودگی روزانه، بیدار شدن مکرر شبانه از خواب، سندرم پای بیقرار، سندرم وحشت خواب، اختلال در به خواب رفتن با بیدار شدن از خواب، کابوس شبانه و انجام و تفسیر تست خواب در فرد مبتلا به اختلال خواب میپردازد.