یک کودک چهارساله با رفتن به دستشویی هیچگونه مشکلی ندارد، اما به طور ناگهانی ترس شدیدی نسبت به رفتن به دستشویی پیدا می‌کند. ممکن است کودک حتی حاضر به نشستن بر روی صندلی توالت نباشد و وقتی از او می‌پرسید که چرا به دستشویی نمی‌رود می‌گوید که این کار برای او دردناک است.
متخصصان کودک می‌گویند که ترس بچه از دستشویی رفتن مخصوصا برای کودکان پیش دبستانی کاملا رایج است. این مشکل میتواند به سرعت به یک چرخه معیوب تبدیل شود. ممکن است کودک دچار یبوست شده باشد و به همین دلیل دفع مدفوع برای او دردناک باشد. کودک ممکن است برای اینکه این مشکل دردناک را دوباره تجربه نکند از رفتن به دستشویی امتناع کند. در این مقاله به بررسی فوبیای مدفوع در کودکان می‌پردازیم.
ترس از مدفوع در کودکان
خودداری از دفع مدفوع در کودکان مشکلی بسیار شایع است. در واقع آموزش دفع مدفوع در کودکان و رفتن به دستشویی هم برای والدین و هم برای کودک گامی بزرگ است. خودداری از دفع مدفوع در کودکان به معنای نرفتن به دستشویی برای اجابت مزاج است. ترس از دفع مدفوع در کودکان برای والدین نگران کننده است و همچنین برای کودکان میتواند از نظر جسمی دردناک باشد. ترس از دفع مدفوع در کودکان ۲ تا ۴ ساله شایع‌تر است و در پسران شایع‌تر از دختران است. این مشکل میتواند دلایل جسمی و یا روانشناختی داشته باشد. اما بیشتر به دلیل داشتن یبوست در کودکان این اتفاق می‌افتد. برخی دیگر از کودکان ممکن است رفتن به دستشویی را به دلیل بازی کردن و یا انجام یک فعالیت سرگرم کننده به تعویق بیاندازند که همین امر موجب ایجاد یبوست و بی‌تمایلی به دفع مدفوع می‌شود.
تقریبا در سه سالگی، احساسات پیچیده‌تر در کودکان شکل می‌گیرد. آنها انتظارات والدین از خودشان پیرامون نحوه درست اجابت مزاج درک می‌کنند. مهم نیست که چقدر در یاددهی این آموزش به کودک خود با او ملایم و مهربان باشید، آنها احساس خجالت، اضطراب و حتی ترس از مدفوع را تجربه می‌کنند. در بیشتر مواقع کودکان نمی‌توانند این احساسات را به ما توضیح دهند. در نتیجه ممکن است این موضوع را از شما پنهان کنند و در نهایت خود را خیس کنند. حتی اگر کودک به دلیل داشتن درد گریه کند و یا از درد آن شکایت کند ممکن است دوباره از رفتن به دستشویی امتناع کند.
از دیگر علائم جلوگیری از مدفوع کردن در کودکان می‌توان به راه رفتن روی نوک پا، فشردن پاها، قرمزی صورت و منقبض کردن باسن اشاره کرد.
مطالعه بیشتر: انواع هوش در کودکان چیست؟ شناسایی و تقویت انواع هوش کودکان
علت ترس کودک از دفع مدفوع
دلیل نگه داشتن مدفوع در کودکان میتواند به خاطر عوامل مختلفی باشد. در اینجا به بررسی اصلی‌ترین عوامل عدم دفع مدفوع در کودکان می‌پردازیم:
داشتن یبوست
اگر کودک یبوست داشته باشد و دفع مدفوع برای او دردآور باشد ممکن است کودک از اجابت مزاج و دفع مدفوع جلوگیری کند.
برخی از کودکان از مدفوع کردن می‌ترسند.
اگر کودک تجربه ناخوشایندی از دفع مدفوع داشته باشد (به عنوان مثال اجابت مزاج دردناکی داشته باشد.) و یا از دستشویی بزرگسالان استفاده کرده باشد میتواند این طرز فکر را در خود پرورش دهد که تمام اجابت مزاج‌ها دردناک و یا ترسناک هستند. یکی از بالقوه‌ترین علت نگفتن مدفوع در کودکان این قضیه میباشد.
آنها با اعتماد به نفس آموزش‌های لازم درباره اجابت مزاج را یاد نگرفته‌اند.
اکثر کودکان بعد از اینکه از پوشک گرفته می‌شوند مشکلی با توالت فرنگی بچه‌گانه ندارند، اما دفع مدفوع و اجابت مزاج مسئله دیگری است. برخی از کودکان ممکن است به درستی آموزش اجابت مزاج روی توالت را یاد نگیرند.
بازی کردن و سرگرم بودن
بسیاری از کودکان نمی‌خواهند که وقتشان را صرف گذراندن وقت در توالت کنند و می‌خواهند بازی‌شان را ادامه دهند. این قضیه به خصوص در کودکانی که فعالیت زیادی دارند دیده می‌شود. به دلیل طولانی بودن زمان مدفوع کودک ممکن است بازی کردن را به آن ترجیح دهد.
برخی از کودکان از مشکلات اضطرابی و عاطفی رنج می‌برند.
برخی از کودکان ممکن است از حسی که هنگام اجابت مزاج دارند خوششان نیاید. این مشکل در کودکانی که به اختلال طیف اوتیسم مبتلا هستند بیشتر دیده می‌شود. بو یا ظاهر مدفوع نیز ممکن است برای برخی از کودکان حساس آزاردهنده باشد.
در موارد نادر، خودداری از دفع مدفوع در کودکان میتواند به علت وجود یک بیماری باشد. دلایل ترس از مدفوع در کودکان بیشتر ممکن است روانشناختی باشد اما ممکن است دلایل جسمی نیز داشته باشد. در زیر به برخی از بیماری‌ها و مشکلات که باعث عدم دفع مدفوع در کودکان می‌شود اشاره می‌کنیم:
مشکلات گوارشی که باعث یبوست مزمن می‌شود
بیماری سلیاک، بیماری هیرشپرونگ، سندروم روده تحریک پذیر و یا حتی نارسایی لاکتوز (عدم تعادل لاکتوز) میتواند سبب مشکلات گوارشی و یبوست مزمن در کودکان شود.
سفت‌شدگی مدفوع
اگر کودک شما به طور مداوم یبوست دارد، ممکن است دلیل آن سفت‌شدگی مدفوع در روده بزرگ یا راست روده باشد که عبور مدفوع را دشوار می‌کند.
سکوم کلون
به سکوم کلون تنبلی روده بزرگ نیز گفته می‌شود. سکوم کلون بیماری است که در آن دستگاه گوارش به طور مناسب مدفوع را از مسیری که باید عبور نمی‌دهد و در نتیجه موجب ناتوانی در دفع مدفوع می‌شود.
مشکلات تیروئید
یبوست یک علامت شایع کم کاری تیروئید است، بیماری که در آن شما به اندازه کافی هورمون تیروئید ترشح نمی‌کنید.
درمان ترس کودک از دفع مدفوع
ترس از مدفوع در کودکان امری شایع است و در بیشتر موارد نیازی به مراجعه به پزشک نیست. با انجام یک سری راهکارها می‌توانید این مشکل را حل کنید. رفع این مشکل شامل یک سری استراتژی‌های جسمی (مانند رفع یبوست در کودکان و جلوگیری از سفت شدگی مدفوع) و همچنین استراتژی‌های روانشناختی (برای اینکه نشان دهید که اجابت مزاج یک مسئله طبیعی است) میباشد.
آرام و صبور باشید
سعی کنید آرام باشید و این آرامش را به کودکتان منتقل کنید. هرچه بیشتر در این باره به آنها فشار بیاورید، فشار روحی و استرس آنها بیشتر می‌شود و دفع مدفوع برایشان سخت‌تر می‌شود.
علت ترس کودک از دفع مدفوع هرچه که باشد یک شبه حل نخواهد شد. بسیار مهم است که صبور باشید و این آرامش را به کودک خود انتقال دهید تا احساس آرامش بیشتری داشته باشد.
برخی از والدین برای اینکه کودک‌شان بتواند راحت‌تر مدفوع کند از قبل، آنها را به یک حمام گرم می‌برند و یا هنگامی که کودک بر روی توالت نشسته است از تاکتیک‌های پرت کردن حواس مانند خواندن کتاب برای کودک یا تماشای کارتون در گوشی استفاده می‌کنند.
توالت کودک را بررسی کنید
صندلی توالت مخصوص کودک نباید بسیار کوچک و یا بزرگ باشد. پای کودک هنگام نشستن بر روی صندلی باید پلکان توالت را لمس کند. یا اگر صندلی او شل است ممکن است به اندازه کافی برای او راحت و پایدار نباشد و به او حس اطمینان را ندهد. در نتیجه کودک نتواند اجابت مزاج کند.
نحوه صحیح اجابت مزاج را به آنها آموزش دهید
به کودک خود نگویید که همه اجابت مزاج می‌کنند توهم باید اینکار را بکنی. این برای کودک جوابگو نیست چرا که اصلا این مسئله برای او اهمیتی ندارد. به کودک خود بگویید که چرا همه این کار را انجام می‌دهند و در حقیقت اینکار برای آنها مفید است. برای کودکتان کتاب‌های بررسی آناتومی کودکان را تهیه کنید و به آنها آموزش دهید که چگونه غذایی را که می‌خورند به صورت مدفوع دفع می‌کنند.
آموزش به کودک میتواند روند اجابت مزاج را برای او واضح‌تر کند. همچنین برای او این کار کمتر ترسناک به نظر برسد. این کار حتی به کودک یاد می‌دهد که از بدن خود مراقبت کند و برای سلامت آن تلاش کند.
تغییر رژیم غذایی
مصرف برخی از غذاها مانند ناگت مرغ و ماکارونی و پنیر بیشتر باعث ایجاد یبوست در کودکان می‌شود و بدبختانه تقریبا بیشتر کودکان به این غذاها علاقه دارند. استفاده از فیبر بیشتر میتواند به آنها در دفع مدفوع آسان‌تر کمک کند. مصرف سبزیجات سبز برگ، میوه‌ها (اما نه همه میوه ها مثلا موز بیشتر باعث یبوست می‌شود.) و مصرف برخی از غلات کامل می تواند به گوارش کودک شما کمک کند.
همچنین می‌توانید مصرف یکسری لبنیات ناسالم و کربوهیدارت‌هایی مانند نان سفید را کاهش دهید.
کودکان خود را هیدراته نگه دارید
کودک شما میتواند تمام غذاهای حاوی فیبر را که به او می‌دهید بخورد. اما اگر به اندازه کافی آب نخورند مصرف فیبر به تنهایی چندان کمکی نمی‌کند و حتی میتواند وضعیت را بدتر کند. در طی روز سعی کنید مقدار زیادی آب به کودکان بدهید و اگر می‌بینید کودکتان آب خوردن را دوست ندارد سعی کنید منبع هیدراته شدن را تغییر دهید. به عنوان مثال مصرف نوشیدنی‌های اسموتی سالم، سوپ و آبگوشت میتواند منابع خوبی برای هیدراته نگه داشتن کودکان باشند.
میو‌هایی که محتوای آب بالایی دارند مانند خیار و هندوانه نیز می‌توانند مفید باشند. اگر هیچ کدام از این کارها موفقیت آمیز نبود سعی کنید یک یا دوبار در روز آبمیوه مورد علاقه‌شان را با آب رقیق کنید.
اگر تمام این راهکارها را امتحان کردید و هیچکدام کارآمد نبود به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید. پزشک متخصص اطفال با بررسی و انجام معاینات و آزمایشات لازم تمام علل بالقوه پزشکی را که باعث عدم دفع مدفوع در کودکان می‌شود بررسی می‌کند. پزشک ممکن است ملین‌هایی را برای درمان این مشکل تجویز کند تا هم از نظر جسمی و هم از نظر روحی کودک را راحت کند.
آیا کودک نوپای شما اضطراب تمرین کردن مدفوع را دارد، زیرا کاملا آماده نیست؟
گورودزینسکی می‌گوید: این شرایط زمانی برای کودک نوپا ایجاد می‌شود که کودک از نظر احساسی یا فیزیکی آماده نباشد. طبق گفته انجمن اطفال کانادا، سن آمادگی برای یادگیری توالت رفتن بین ۱۸ ماه تا چهار سال است. کودکی که در برابر داشتن دستشویی در توالت مقاوم کند باید او را پوشک کرد. اغلب کودکانی که تجربه بدی داشته‌اند، نیاز دارند که دوباره آموزش توالت داشته باشند. بگذارید او با پوشک روی لگن بنشیند. سپس، همانطور که او به این کار عادت کرد، سعی کنید پوشک را بردارید و او را روی لگن بگذارید. هنگامی که او روی لگن راحت شد، سعی کنید همین پروسه را در توالت اجرا کنید.
گورودزینسکی می‌گوید مهم‌ترین چیز این است که رویکرد تنبیهی در پیش نگیریم. ” هرگز فرزند خود را در مورد مشکلات روده شرمنده نکنید.”
همچنین بخوانید: بازی درمانی چیست؟ کاربرد بازی درمانی، تکنیک ها و انواع آن
آیا کودک نوپا شما میترسد مدفوع کند چون آماده نیست؟
اغلب بچه‌ها تمایلی به استفاده از توالت ندارند، زیرا به اندازه کافی بزرگ نیستند که بتوانند راحت بنشینند و به طور مؤثر تحمل کنند. آنها خیلی مشغول نگه داشتن خود هستند و نمی‌توانند روده‌هایشان را حرکت دهند یا پاهایشان در هوا آویزان است. گورودزینسکی می‌گوید: «شما باید توالت خود را برای فرزندتان بازسازی کنید. درج صندلی توالت و زیرپایی به کودک کمک می‌کند احساس امنیت بیشتری کند و به او توانایی تحمل کردن را می‌دهد.
آیا کودک نوپای شما ممکن است مدفوع کند زیرا فیبر کافی نمیخورد؟
گورودزینسکی می‌گوید رژیم غذایی کم فیبر یا حاوی مقدار زیادی شیر یا شیر خشک میتواند به یبوست کمک کند. فرزندتان را تشویق کنید که میوه، سبزیجات و غلات کامل بخورد. Gorodzinsky پیشنهاد می‌کند که کمی سبوس به غلات صبحانه اضافه کنید. و مطمئن شوید که او به اندازه کافی مایعات مصرف می‌کند. فیبر با مایع ناکافی مشکل را بدتر می‌کند. کودکان پیش دبستانی باید حدود دو فنجان (۵۰۰ میلی لیتر) شیر در بنوشند.
آیا مدفوع نکردن مشکل پزشکی است؟
گورودزینسکی می‌گوید: اگر یبوست مشکلی دائمی است، به جای متوسل شدن به روغن معدنی یا ملین‌ها به پزشک کودک مراجعه کنید. پزشک میتواند داروی مناسب را تجویز کند. همچنین اگر مشکلات مربوط به حرکات روده بیش از سه ماه ادامه داشت، باید به پزشک مراجعه کنید، به این علت که فرزند شما چهار ساله است و هنوز آموزش رفتن به توالت را ندیده است. یا اگر خون در مدفوع دیدید.
ممکن است یک حمام گرم برای حرکت روده‌ها یا حتی کمی نرمی، مفید باشد. یکی از مادرانی که می‌شناسیم می‌گوید: «شیر آب را باز می‌کنیم و او را تشویق می‌کنیم. به نظر می‌رسد کمی سرگرم شدن به شرایط کمک کند.»
یبوست مزمن
فابیان گورودزینسکی، یک متخصص اطفال در لندن، می‌گوید وقتی کودکان پیش دبستانی در شلوار خود مدفوع می‌کنند معمولاً نتیجه یبوست مزمن است. انباشته شدن مدفوع خشک و سفت روده را متسع می‌کند که باعث از دست دادن حس اعصاب می‌شود. کودک در واقع تمایل به رفتن توالت را از دست می‌دهد و وقتی در شلوارش مدفوع می‌کند، ممکن است متوجه نشود.
به آنها تقویت مثبت زیادی بدهید
توالت رفتن را به یک فعالیت آرام تبدیل کنید که به تقویت مثبت زیادی وابسته است. به طور مکرر از لگن استفاده کند، فقط برای اینکه ببیند اتفاقی افتاد یا نه. اگر این کار را انجام دهید، عالی است! آنها را به خاطر تلاششان تحسین کنید و به آنها پاداش بدهید.
وقتی صحبت از پاداش‌ها شد، چیزهای مختلف به بچه‌های مختلف انگیزه می‌دهد. دادن هدیه یا پاداش واقعاً میتواند فرزندتان را در مورد نشستن روی لگن هیجان زده کند.
چه زمانی به متخصص اطفال مراجعه کنیم؟
اگر همه این تاکتیک‌ها را امتحان کرده‌اید و هیچ تاثیری نداشت، به پزشک اطفال مراجعه کنید. آنها کودک را معاینه می‌کنند تا مطمئن شوند که هیچ مشکل آشکاری برای سلامتی یا انسداد فیزیکی وجود ندارد که مانع از دفع مدفوع شود.
آنها ممکن است یک نرم‌کننده مدفوع یا مکمل فیبر را توصیه کنند. نرم‌تر کردن مدفوع و دفع راحت‌تر آن میتواند به کودک شما کمک کند تا بر موانع فیزیکی و ذهنی ناشی از مدفوع منظم غلبه کند.
اگر پزشک اطفال فکر می‌کند که چیز دیگری میتواند باعث مشکلات مدفوع کودک شود، کودک را به یک متخصص گوارش اطفال یا متخصص دیگری که میتواند کمک کند ارجاع خواهد داد.
سوالات متداول
- بهترین زمان برای یادگیری و آموزش به کودکان چه سنی میباشد؟
معمولا بین ۱۸ ماه تا ۴ سال بهترین زمان برای آموزش توالت است. - آیا کمبود فیبر در بدن میتواند باعث یبوست درکودکان شود؟
بله، کمبود فیبر در بدن میتواند باعث یبوست در کودکان شود، از این رو بهتر است برنامه غذایی آنها شامل فیبر و دیگر مواد مغذی باشد.
منابع: healthline, docusol kids
سلام وقتتون بخیر من بچم ۳سالشه تا یک ماه پیش دستشوییش رو به خوبی میگفت و کارش رو انجام میداد تا اینکه یه هفته رفتیم خونه یکی از آشنایان حالا که برگشتیم خیلی سخت دستشوییش رو میگه و همش میگه میترسم از پو چجوری باید این مشکل رو حل کنم ممنون میشم راهنمایی بکنید.
با درود؛ به علتی که برای شما نیز ناشناخته است، کودک احتمالا ترسیده است، اما این ترس مهم است، پیشنهاد می‌شود حتما از روانشناس کودك کمک بگیرید.
سلام لطفا به من کمک کنید دستشویی رفتن دخترم که سه سالشه شده یه معظل یه بار یبوست شده الان دو ماهه دسشویی داره ولی جلوی خودشو میگیره تمام روز سر پنجه هاش راه میره خودشو قر میده ولی حاضر نمیشه دسشویی بره با آرامش کامل براش توضیح میدم ترسی نداره کارتون میبینه ولی هر بار تا قانع میشه چند روز طول میکشه انواع غذای ملین هم بهش دادم پی پی ش سفت نیست که اذیت بشه فقط خودش نمیرزاره واقعا دیگه نمیدونم باید چکار کنم
سلام با توجه به طولانی شدن مدت مشکل بهتره که به روانشناس کودک مراجعه کنید تا با بررسی دقیق‌تر کمکتون کنه به بهترین نحو این چالش رو حل کنید
سلام، پسرم ۳سالو نیمشه، اوایل پی پی داشت میگفت؛ ولی دوسری کرد تو شلوارش و من سرش داد زدم، و حتی زدمش، ی مدت خوب شد الان چندوقته بازم پیپی میکنه داخل شلوارش، بهش میگم چرا بهم نمیگی میگی میترسم منو بزنی، خیلی ناراحتم، نمیدونم چیکار کنم، ولی جیبشو بم میگه یا حتی خودش میره دسشویی جیش میکنه
سلام، آموزش دستشویی در کودکان بسار مهمه و اگه با نگرانی و استرس همراه بشه قطعا دچار دردسر می‌شید که الان اینطور شده، تنبیه به هر صورتی حتی قهر برای کودکان به شدت استرس‌زاست و نه‌تنها اوضاع رو بهتر نمی‌کنه باعث بدتر شدن شرایط هم میشه، بهتره خودتون به روانشناس کودک مراجعه کنید تا درباره شیوه تعامل با فرزندتون اطلاعات و مهارت‌های مناسب تری کسب کنید، در کنار اون حتما با فرزندتون صحبت کنید و بهش توضیح بدید از رفتارتون پشیمونید و عذر خواهی کنید و توضیخ بدید که قرار نیست دوباره اگه همچین اتفاقی افتاد با پرخاشگری شما روبرو بشه و می‌تونه هر موقع نیاز داشت دستشویی بره یا از دستش در رفت و نتونست خودشو کنترل کنه به شما اطلاع بده شما هم بدون ناراحتی کمکش می کنید تا کم کم ماهرتر بشید به علاوه هر موقع تونست به موقع بگه حتما تشویقش کنید و هرگز سرزنش نکنید.
سلام من پسرم یک نیم ساله هست به سختی دستشویی مونه باید چی کارکنم خوب بشه
سلام، به اطلاعات بیشتری نیاز هست و بهتره خودتون به روانشناس کودک مراجعه کنید تا با بررسی دقیق‌تر کمکتون کنه در ارتباط با فرزندتون و آموزش دستشویی رفتن ماهرانه‌تر عمل کنید.
سلام من پسرم دو سالش هست از دستشویی کردن ترسیده چیکار باید بکنم نگه میداره خودش را
سلام پسر من دوسالشه از پوشک خیلی راحت جدا شد اوایل خوب بود ولی بعد از مدتی از پی پیش میترسه انقد گریه میکنه و خودشو سفت نگهمیداره ک پی پی نکنه ..میترسم یبوست بگیره.. کسی اگ در این زمینه اطلاعات درست داره بگه بی زحمت.. ممنون میشم
دقیقا مشکل پسر منه
میشه بگید چیکار کردین؟بهتر شده یا نه
پسرم دو سالو دو ماهشه جیش میکنه به راحتی ولی الان چند ماهه دچار ترس از دفع مدفوع شده پی پیش میگیره ولی خودشو نگه میداره رو نوک پا راه میره زور نمیده که پی پیش بیاد انقد اینکارو میکنه تا چتد روز تا پی پیش سفت میشه با گریه پی پی میکنه هنوز پوشک میشه از پوشک نگرفتمش چیکار باید بکنم تا دیگه اینجوری نشه
دقیقا منم همین مشکلو دارم با پسرم
دقیقا دختر منم ۲ سالشه همین کارارو میکنه.نمیدونم چیکار کنم
سلام خیلی مفید بود ممنون
دختر من ۴/۵ ساله ست جیش رو راحت میکنه تو دستشویی ولی برای پی پی باید پوشک بشه من دیگه پوشگ نخریدم تا شاید مجبور بشه بره دستشویی ولی بازم مقاومت میکنه جایزه خریدم تشویقش کردم ولی فایده ای نداشته از پی پی نکردن دل درد میشه و من واقعا نگرانم
لطفا راهنمایی کنید
سلام خیلی وقتا این مسئله به خاطر اینه که بچه‌ها درک درستی از ماهیت مدفوع ندارند و بعضاً حتی فکر می‌کنن تیکه‌ای از بدنشون رو از دست میدن و این براشون خیلی ترسناکه. می‌تونید با بازی کارتون‌های ساده و توضیحات ساده به زبان خودش کمکش کنید روند هضم غذا رو بهتر درک کنه و ماهیت در مدفوع بهتر بشناسه و و اینکه در مورد ترس‌هاش باهاش صحبت کنید و این مسیر بهتر از روانشناس کودک کمک بگیرید تا با تکنیک‌های تخصصی بهتر کمکتون کنه.