مدافینیل یا مودافینیل (modafinil) یک داروی روانپزشکی محرک است که برای بهبود بیداری در افراد مبتلا به آپنه خواب، نارکولپسی یا اختلال خواب شیفت کاری و بیش فعالی-نقص توجه استفاده می شود. مدافینیل به عنوان “عامل تقویت کننده بیداری” به بازار عرضه می شود. مودافینیل همچنین ممکن است برای اهدافی که در این راهنمای دارویی ذکر نشده استفاده شود.
مدافینیل برای چیست؟
مدافینیل برای درمان خوابآلودگی بیش از حد ناشی از نارکولپسی (بیماری که باعث خوابآلودگی و به خواب رفتن بیش از حد در طول روز میشود) یا اختلال خواب شیفت کاری (خوابآلودگی در ساعات برنامهریزی شده بیداری و مشکل در به خواب رفتن یا خواب ماندن در ساعات برنامهریزی شده در افرادی که در شب کار میکنند یا به صورت چرخشی کار میکنند) استفاده میشود.
مودافینیل همچنین همراه با دستگاههای تنفسی یا سایر درمانها برای جلوگیری از خوابآلودگی بیش از حد ناشی از سندرم آپنه انسدادی خواب (یک اختلال خواب که در آن فرد برای مدت کوتاهی نفسش متوقف می شود یا بارها در طول خواب کم عمق نفس میکشد و بنابراین به اندازه کافی خواب با کیفیت دریافت نمیکند) استفاده میشود. این دارو با تغییر مقدار برخی از مواد طبیعی در ناحیه ای از مغز که خواب و بیداری را کنترل می کند، عمل می کند.
سایر موارد مصرف مدافینیل
قرص مدافینیل گاهی اوقات برای استفاده هایی که مورد تایید FDA نیستند، خارج از برچسب استفاده می شود. استفاده خارج از برچسب به این معنی است که دارو برای یک استفاده تایید شده است، اما برای استفاده دیگر استفاده می شود. در موارد دیگر، مودافینیل ممکن است برای مقاصدی که تایید نشده است مورد سوء استفاده قرار گیرد.
مدافینیل برای بیش فعالی
قرص مدافینیل خارج از برچسب برای درمان اختلال نقص توجه-بیش فعالی (ADHD) استفاده می شود. با این حال، این انتخاب اول برای این منظور در نظر گرفته نمی شود. اگرچه برخی از تحقیقات نشان می دهد که مدافینیل می تواند علائم ADHD را بهبود بخشد، در حال حاضر توسط آکادمی اطفال آمریکا برای درمان ADHD توصیه نمی شود.
مدافینیل برای افسردگی
مدافینیل برای افسردگی در افرادی که داروهای ضدافسردگی به تنهایی به طور کامل وضعیت آنها را درمان نمی کنند استفاده می شود. مصرف قرص مدافینیل همراه با داروهای ضد افسردگی برای بهبود علائم خستگی و خستگی مفرط در افراد مبتلا به افسردگی کاربرد دارد.
مدافینیل برای ام اس
قرص مدافینیل گاهی اوقات برای درمان علائم خستگی ناشی از شرایطی مانند ام اس (MS) بدون برچسب تجویز می شود. تجزیه و تحلیل مطالعات بالینی نشان داد که مدافینیل می تواند علائم خستگی را در افراد مبتلا به ام اس بهبود بخشد.
مدافینیل برای اضطراب
مدافینیل معمولاً خارج از برچسب برای درمان اضطراب تجویز نمی شود. با این حال، برخی افراد می گویند که مدافینیل به آنها تمرکز، آرامش و اعتماد بیشتری در موقعیت های اجتماعی یا استرس زا می دهد. به همین دلیل، داروی مودافینیل ممکن است برای درمان اضطراب اجتماعی یا اضطراب عملکرد مورد سوء استفاده قرار بگیرد.
بسیاری از افرادی که مدافینیل مصرف می کنند می گویند که این دارو باعث اضطراب بیشتر یا بدتر شدن علائم اضطراب می شود. اگر اضطراب دارید، با پزشک خود در مورد گزینه های درمانی که ممکن است علائم شما را کاهش دهد صحبت کنید. مدافینیل را مصرف نکنید مگر اینکه پزشک آن را برای شما تجویز کرده باشد.
مدافینیل و لاغری
مدافینیل و لاغری، ارتباط دارد. مدافینیل می تواند باعث از دست دادن اشتها در برخی از افرادی شود که آن را مصرف می کنند. به دلیل این عارضه جانبی، برخی افراد از قرص مدافینیل به عنوان یک قرص کاهش وزن سوء استفاده می کنند. مودافینیل را مصرف نکنید مگر اینکه پزشک آن را برای شما تجویز کرده باشد. استفاده نادرست از این دارو می تواند منجر به سوء مصرف و وابستگی شود.
عملکرد مدافینیل
مکانیسم دقیق اثر نامشخص است، اگرچه مطالعات آزمایشگاهی نشان داده اند که با اتصال به پمپ بازجذب دوپامین، بازجذب دوپامین را مهار می کند و منجر به افزایش دوپامین می شود. مودافینیل مدارهای گلوتاماترژیک را فعال می کند در حالی که GABA را مهار می کند. GABA یک میانجی عصبی مهار کننده و آرام بخش است. تصور می شود که مودافینیل نسبت به سایر محرک ها به دلیل عدم وجود هر گونه اثرات سرخوشی یا لذت بخش قابل توجه، پتانسیل کمتری برای سوء استفاده دارد.
تاثیر مودافینیل بر مغز
مدافینیل بر مغز به عنوان یک محرک عمل می کند. مودافینیل به طور قابل توجهی دوپامین را در مغز انسان با مسدود کردن ناقلین دوپامین افزایش می دهد. مدافینیل همچنین می تواند سطوح خارج سلولی سروتونین، گلوتامات، هیستامین و اورکسین را در مغز افزایش دهد و همچنین آزادسازی گاما آمینو بوتیریک اسید یا همان GABA را کاهش دهد.
نحوه مصرف مدافینیل
قبل از شروع استفاده از مدافینیل و هر بار که مصرف قرص مدافینیل را تمدید می کنید، راهنمای دارویی را بخوانید. اگر سوالی دارید، از پزشک خود بپرسید. هنگامی که این دارو برای مدت طولانی استفاده می شود، ممکن است اثربخشی نداشته باشد. اگر این دارو به خوبی از کار افتاد با پزشک خود صحبت کنید. مودافینیل را در مقادیر بیشتر یا کمتر از مقدار توصیه شده مصرف نکنید.
برای نارکولپسی، این دارو را به صورت خوراکی با یا بدون غذا طبق دستور پزشک مصرف کنید، معمولاً یک بار در روز در صبح. یا کل دوز روزانه مودافینیل ممکن است به دوز صبح و دوز ظهر تقسیم شود. برای آپنه انسدادی خواب، این دارو را به صورت خوراکی با یا بدون غذا طبق دستور پزشک مصرف کنید، معمولاً یک بار در روز در صبح. به درمان های دیگر خود ادامه دهید، مگر اینکه پزشک به شما بگوید که آن را متوقف کنید.
اگر از مودافینیل برای اختلال خواب شیفت کاری استفاده می کنید، آن را به صورت خوراکی با یا بدون غذا طبق دستور پزشک خود مصرف کنید، معمولاً یک بار در روز یک ساعت قبل از شروع شیفت کاری خود. این دارو جای خواب کافی را نمی گیرد. نباید برای خوابآلودگی گاه به گاه که بهعنوان نارکولپسی، آپنه خواب یا مشکلات خواب شیفت کاری که تشخیص داده نشده است، استفاده شود.
قطع ناگهانی مدافینیل
در صورت قطع ناگهانی مدافینیل، ممکن است علائم ترک (مانند لرزش، تعریق، لرز، حالت تهوع، استفراغ، گیجی) داشته باشید. برای کمک به جلوگیری از علائم قطع مصرف مدافینیل، پزشک ممکن است دوز شما را به آرامی کاهش دهد. اگر شما برای مدت طولانی یا در دوزهای بالا از قرص مدافینیل استفاده کرده باشید، احتمال عوارض ترک مدافینیل بیشتر است. در صورت ترک مصرف فورا به پزشک خود اطلاع دهید.