ناباروری مشکلی است که بسیاری از زوج‌ها را درگیر می‌کند. در آمریکا بین ۱۰ الی ۱۵ درصد زوج‌ها دچار این مشکل هستند. تعریف ناباروری از دید پزشکان این است: ناتوانی در باردار شدن علیرغم داشتن رابطه جنسی مداوم و بدون جلوگیری به مدت حداقل یک سال. علت ناباروری را می‌توان هم به زن و هم به مرد نسبت داد. دلایل مختلفی می‌توانند باعث این مشکل شوند که برخی مربوط به بیماری‌ها و عوامل بیرونی هستند و برخی به دلیل مشکلات مادرزادی ایجاد می‌شوند. به هرحال با رعایت یک سری نکات می‌توان شانس باردار شدن را افزایش داد.
ناباروری چیست؟
«نازایی» یا «ناباروری» یک بیماری مرتبط با سیستم تولید مثل انسان است. زمانی که یک زوج بعد از حداقل ۱۲ ماه رابطه جنسی منظم بدون جلوگیری موفق به بارداری نشوند «نازایی» اتفاق افتاده است. در صورتی که خانم ۳۵ سال یا بیشتر سن داشته باشد این زمان به ۶ ماه کاهش می‌یابد. همچنین در اثر مشکلات دیگر مثل عدم تخمک‌گذاری زن، کمبود اسپرم یا کم تحرکی آن و سابقه بیماری مربوط به لوله‌های فالوپ و رحم این زمان کمتر می‌شود. علت نازایی ممکن است مربوط به هر یک از زوجین باشد و با انجام آزمایش‌های تشخیصی می‌توان علت احتمالی آن را پیدا کرد.
نازایی اولیه چیست؟
نازایی اولیه زمانی رخ می‌دهد که زوج بعد از حداقل یک سال رابطه جنسی بدون جلوگیری باردار نشوند.
نازایی ثانویه چیست؟
نازایی ثانویه در مورد زوج‌هایی به کار می‌رود که حداقل یک بار در گذشته موفق به بارداری شده‌اند و حالا ناتوان هستند.
ناباروری چه علائمی دارد؟
هیچ علامتی واضح‌تر از «باردار نشدن» برای اثبات نازایی وجود ندارد. علائم نازایی خانم‌ها شامل پریود نامنظم یا قطع پریود و علائم نازایی در مردان شامل مشکلات هورمونی مثل تغییر در رشد موها و اختلال عملکرد جنسی است.
ناباروری چگونه درمان می‌شود؟
تا زمانی که بیش از یک سال از رابطهٔ بدون پیشگیری شما نگذشته باشد نیازی به مراجعه به پزشک نازایی برای درمان ندارید؛ اما اگر شما خانمی هستید که قصد باردار شدن را دارید، بهتر است در صورت داشتن شرایط زیر پیش از اقدام به بارداری با یک پزشک متخصص زنان خوب مشورت کنید:
- اگر سن بالای ۳۵ سال دارید و بیش از ۶ ماه از اقدام به بارداری‌تان گذشته است.
- اگر بیش از ۴۰ سال دارید.
- اگر پریود نامنظم یا قطع پریود دارید.
- اگر در طول دوره پریود درد زیادی را تحمل می‌کنید.
- در صورتی که دچار «اندومتریوز» یا «بیماری التهابی لگن» (PID) هستید.
- سابقه سقط مکرر داشته‌اید.
- تحت درمان سرطان بوده‌اید.
البته اگر شما آقایی هستید که به همراه همسرتان قصد بچه دار شدن دارید، بهتر است در صورت داشتن شرایط زیر با پزشک مشورت کنید:
- کمبود اسپرم و مشکلات مربوط به آن
- سابقه بیماری‌های مرتبط با پروستات و بیضه‌ها
- سابقه درمان سرطان
- بیضه‌های کوچک یا تورم پوست بیضه
- سابقه خانوادگی نازایی
علت ناباروری چیست؟
تمام مراحل تخمک‌گذاری و باروری باید به ترتیب و درست انجام شوند تا بارداری اتفاق بیفتد. علت ناباروری ممکن است مادرزادی باشد و یا در طول زندگی فرد به وجود بیاید.
علت ناباروری زنان چیست؟
علل ناباروری در زنان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- اختلال در رها شدن تخمک از تخمدان‌ها به دلیل مشکلات هورمونی مثل «سندرم تخمدان پلی کیستیک» (PCO)، «هایپر پرولاکتینمی» (ترشح بیش از حد پرولاکتین)، پرکاری یا کم‌کاری تیروئید، ورزش بیش از حد، تومور و اختلالات خوردن.
- ناهنجاری‌های رحم و دهانه رحم مثل پولیپ رحمی، تومور خوش‌خیم در دیواره رحم (فیبروم رحم) و شکل غیر طبیعی رحم می‌توانند باعث بسته شدن لوله‌های رحمی یا جلوگیری از ورود تخمک بارور شده به داخل رحم شوند.
- آسیب به لوله‌های رحمی یا انسداد آن‌ها که معمولاً به علت التهاب لوله‌ها رخ می‌دهد. التهاب لوله‌ها به دلیل بیماری التهابی لگن ایجاد می‌شود که خود در اثر انتقال عفونت از طریق رابطه جنسی یا اندومتریوز به وجود می‌آید.
- آندومتریوز که زمانی رخ می‌دهد که بافت‌های داخلی رحم خارج از رحم رشد می‌کنند و روی عملکرد تخمدان‌ها، رحم و لوله‌های رحمی اثر می‌گذارند.
- یائسگی زودرس زمانی رخ می‌دهد که فعالیت تخمدان‌ها پیش از از سن چهل سالگی متوقف شود. عامل اصلی این بیماری معمولاً ناشناخته است؛ اما عواملی مثل بیماری‌های سیستم ایمنی، بیماری‌های ژنتیکی مثل «سندرم ترنر» یا «سندرم کروموزوم X شکننده»، شیمی درمانی و رادیو تراپی می‌توانند در یائسگی زودرس نقش داشته باشند.
- سرطان و درمان آن (به خصوص سرطان‌های دستگاه تناسلی) می‌توانند منجر به ناباروری شوند.
علت ناباروری مردان چیست؟
جالب است بدانید که زن و مرد هر یک با احتمال یک سوم در ناباروری نقش دارند. در دو سوم باقیمانده موارد، ناباروری به دلیل مشکلات زن و مرد (هر دو) ایجاد شده است یا اصلاً دلیل مشخصی برای آن پیدا نمی‌شود. دلایل ناباروری در مردان عبارتند از:
- اختلال در تولید اسپرم یا عملکرد آن به علت مشکلاتی مثل «کریپتورکیدیسم» (نهفتگی بیضه‌ها)، مشکلات ژنتیکی، بیماری‌هایی مثل دیابت و بیماری‌های عفونی مثل «کلامیدیا»، «سوزاک»، «اوریون» و «ایدز». همچنین بزرگ شدن ورید‌های بیضه (واریکوسل) بر کیفیت اسپرم‌ها تاثیر دارد.
- مشکلات مربوط به حرکت اسپرم که به دلیل زودانزالی، بیماری‌های ژنتیکی مثل «فیبروز سیستیک» (Cystic Fibrosis)، بیماری‌های ساختاری مثل انسداد بیضه و صدمه وارد شدن به اعضای دستگاه تناسلی.
- تماس بیش از حد با عوامل محیطی خطرناک مثل آفت‌کش‌ها، مواد شیمیایی سمی و اشعه. سیگار، ماریجوانا، الکل، استروئیدهای آنابولیک و داروهایی که برای درمان عفونت‌های باکتریایی، فشار خون بالا و افسردگی مصرف می‌شوند می‌توانند قدرت باروری را تحت تاثیر قرار دهند. بیش از حد در معرض گرما قرار گرفتن، سونا و وان آب گرم هم دمای بدن را بالا می‌برد که می‌تواند باعث تحت تاثیر قرار دادن تولید اسپرم شود.
- درمان‌های سرطان مثل شیمی‌درمانی و رادیو تراپی می‌توانند تولید اسپرم را مختل کنند.
عوامل خطر ناباروری
فاکتورهای مختلفی می‌توانند احتماب ناباروری را در زنان و مردان افزایش دهند. این فاکتورها عبارتند از:
- سن
- مصرف دخانیات
- مصرف الکل
- اضافه وزن
- کمبود وزن
- عدم تحرک
چگونه از ناباروری پیشگیری کنیم؟
بعضی از انواع ناباروری قابل پیشگیری نیستند؛ ولی می‌توان با رعایت یک سری نکات احتمال باروری را افزایش داد.
پیشگیری از ناباروری زوج
برای اینکه شانس بارداری افزایش یابد بهتر است چند بار نزدیکی در زمان تخمک‌گذاری زن اتفاق بیفتد. بهترین زمان نزدیکی برای بارداری از ۵ روز قبل تخمک‌گذاری تا یک روز بعد از آن است. تخمک‌گذاری در زنانی با سیکل قاعدگی ۲۸ روزه معمولاً در میانه سیکل اتفاق می‌افتد.
پیشگیری از نازایی زنان
- ترک سیگار: سیگار کشیدن علاوه بر اینکه سلامتی فرد را به خطر می‌اندازد می‌تواند روی قدرت باروری هم تاثیر منفی داشته باشد.
- ترک الکل و ماریجوانا: این مواد می‌توانند قدرت باروری و سلامت فرد در دوران بارداری را تحت تاثیر قرار دهند.
- محدود کردن مصرف کافئین: اگر قصد باردرای دارید بهتر است مصرف نوشیدنی‌های کافئین دار را محدود کنید.
- تحرک کافی: ورزش مداوم برای سلامتی مهم است. اما ورزش کردن با شدت بالا به طوری که باعث بی‌نظمی و قطع پریود شود بر قدرت باروری تاثیر منفی می‌گذارد.
- کنترل وزن: اضافه وزن یا کمبود وزن می‌تواند در تولید هورمون‌ها اختلال ایجاد کرده و روی قدرت باروری اثر منفی بگذارد.
جلوگیری از نازایی مردان
بسیاری از عوامل ناباروری در مردان قابل پیشگیری نیستند. اما رعایت زیر می‌تواند تا حدی به باروری مردان کمک کند:
- محدود کردن مصرف الکل، ماریجوانا و استعامل دخانیات
- دوری از دماهای خیلی بالا مثل وان آب داغ و سونا
- دوری از مواد شیمیایی سمی و صنعتی
- محدود کردن مصرف داروهایی که باروری را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
- ورزش مداوم با شدت متوسط
منابع: MayoClinic
سلام خیلی مفید بود ممنون