مشکل حرف زدن بیماران سکته مغزی یکی از عوارض شایع این بیماری است. سکته می‌تواند عوارض خطرناکی مثل ضعف عضلانی، فلج، کاهش کنترل روی احساسات،مشکلات شناختی و حتی مرگ را به همراه داشته باشد. سکته مغزی و از دست دادن تکلم به شکل‌های مختلفی ظاهر می‌شود که به مجموعهٔ این اختلالات «آفازیا» (Aphasia) یا «زبان پریشی» گفته می‌شود. برخی از این بیماران مدتی بعد از بروز سکتهٔ مغزی می‌توانند بخشی از قدرت تکلم خود را بازیابی کنند. با این‌حال تمرین های گفتاردرمانی می‌تواند در تسریع روند بهبودی بیماران نقش موثری داشته باشد. در این مطلب قصد داریم به پنج تمرین گفتاری برای بهبود قدرت حرف زدن بیماران سکته مغزی بپردازیم.
فهرست مطالب
- سکته مغزی چیست؟
- سکته مغزی و اختلالات گفتاری
- آفازی یا زبان پریشی چیست؟
- انواع اختلال حرف زدن در بیماران سکته مغزی
- تمرینات گفتاردرمانی برای کمک به حرف زدن بیماران سکته مغزی
- زمان برگشت تکلم در سکته مغزی
سکته مغزی چیست؟
وقتی خونرسانی به مغز مختل شده و به بخشی از آن خون کافی نرسد سکته مغزی رخ می‌دهد. سکته ممکن است به دلیل ایجاد لختهٔ خون یا آسیب دیدن رگ‌ها اتفاق بیفتد.
سکته مغزی و اختلالات گفتاری
همهٔ افرادی که دچار سکتهٔ مغزی می‌شوند دچار اختلال تکلم نمی‌شوند. طبق تحقیقات انجام شده حدود چهل درصد از افرادی که پس از سکته مغزی زنده می‌مانند این اختلالات را تجربه می کنند.
آفازی چیست؟
«آفازی» (اختلال تکلم یا زبان پریشی) زمانی به وجود می‌آید که سکته مغزی در قسمت فرماندهی کنترل یا ارتباطات مغز رخ داده باشد. اختلال تکلم می‌تواند به صورت لکنت زبان خود را نشان دهد و صحبت کردن، نوشتن، خواندن و قدرت برقراری ارتباط را در بیمار تحت تاثیر قرار دهد. (برای آشنایی با نواع اختلالات تکلم مطلب «گفتار درمانی چیست؟ انواع اختلالات گفتاری کدامند؟» را مطالعه کنید.)
انواع اختلال حرف زدن در بیماران سکته مغزی
اختلال در حرف زدن بعد از سکته مغزی انواع مختلفی دارد. در «آفازی بروکا» (Broca’s Aphasia) بیمار برای ادای کلمات یا جملات بیشتر از چهار کلمه‌ای با مشکل مواجه می‌شود. صحبت‌های این افراد ممکن است درهم و آشفته به نظر برسد و تلفظ کلمات توسط او اشتباه است.
در «آفازی ورنیکه» (Werniche’s Aphasia) بیمار می‌تواند کلمات را بیان کند اما برای تشخیص معنای کلمات باید تلاش زیادی بکند. این افراد اغلب کلماتی را در جملات خود به کار می‌برند که بی‌ربط و غیرمنطقی هستند.
به جز این دو مورد انواع دیگری از اختلالات گفتاری وجود دارد. وجه اشتراک اصلی آن‌ها این است که بیمار در کلمه‌سازی، تلفظ درست کلمات و جمله‌سازی درست مشکل دارد.
تمرینات گفتاردرمانی برای کمک به حرف زدن بیماران سکته مغزی
گفتاردرمانی بعد از سکته مغزی می‌تواند به بازیابی قدرت حرف زدن بیماران سکته مغزی کند. در ادامه به پنج تمرین که به این بیماران کمک می‌کند اشاره می کنیم.
۱. تمرینات تنفسی برای بهبود حرف زدن بیماران سکته مغزی
یکی از شایع‌ترین عوارض سکته مغزی این است که فرد هنگام صحبت کردن نمی‌تواند تنفس خود را مدیریت کند. فرد بیمار مجبور است بین جملات خود نفس تازه کند و این باعث می‌شود نتواند جملات دنباله‌دار و با مفهومی را بیان کند. انجام تمرین‌های تنفسی به این افراد کمک می‌کند در کنترل تنفس خود هنگام صحبت کردن بهتر عمل کنند.
برای انجام این تمرینات باید به بیمار کمک کرد در حین صحبت کردن به تنفس خود توجه کند. با تکرار جملات و تنفس فرد یاد می‌گیرد که چه زمانی باید نفس بگیرد تا جملات بهتر ادا شوند.
۲. تمرینات تقویت ماهیچه زبان
عدم توانایی کلمه‌سازی مشکل شایع دیگری است که بعد از سکته مغزی به وجود می‌آید. تمریناتی که برای تقویت ماهیچهٔ زبان انجام می‌شوند به بیمار کمک می‌کنند تا بتواند آوای درست را برای کلمه‌سازی از دهان خارج کند.
بیمارانی که دچار سکته مغزی شده‌اند ممکن است «حافظهٔ عضلانی» خود را از دست بدهند. حافظهٔ عضلانی به عضلات کمک می‌کند حرکات را با انجام تمرین به خاطر سپرده و انجام آن‌ها نیاز به تمرکز خاصی نداشته باشد. تمرینات تقویت ماهیچهٔ زبان به تقویت مسیرهای عصبی و حافظهٔ عضلانی کمک می‌کنند.
یکی از این تمرینات خارج کردن زبان به مدت چند ثانیه و برگرداندن آن است. چند بار تکرار این تمرین در روز برای کمک به برگشتن قدرت تکلم بیمار سکته مغزی مفید است.
تمرین دیگری که به این بیماران کمک می‌کند لمس نقاط مختلف دهان توسط زبان است. این تمرین قدرت کنترل زبان را در حین صحبت کردن افزایش می‌دهد.
۳. تمرینات آوایی برای کمک به حرف زدن بیماران سکته مغزی
آوا سازی و بیان کلمات درست برای بیمارانی که دچار زبان‌پریشی شده‌اند سخت است. تمریناتی که به طور خاص روی آواها و کلمات تمرکز دارند می‌توانند به حرف زدن بیماران سکته مغزی کمک کنند.
مثلاً از بیمار بخواهید آواهایی مثل آه، آی، آت، آک، آل و آواهای مشابه را چند بار پشت سر هم تکرار کند تا زبانش به آواسازی و ساخت کلمات عادت کند. تمرکز بیمار باید روی واضح ادا کردن آواها و بیان قدرتمند و قابل فهم آن‌ها باشد.
به تدریج از بیمار بخواهید کلمات خاصی را به طور مرتب تکرار کند تا بتواند آواها را به درستی در کلمات به کار ببرد. با تمرین بیشتر می‌توانید از بیمار بخواهید کلمات سخت‌تری را بیان کند.
۴. نامگذاری تصاویر
همانطور که پیش از این اشاره کردیم برای بعضی از بیماران کلمه سازی دشوار است. دسته‌ای دیگر از بیماران نمی‌توانند کلماتی را که در ذهن خود دارند بسازند و بیان کنند. یک تمرین برای تقویت توانایی برقراری ارتباط میان اشیا و کلمات این است که از بیمار بخواهید به یک سری تصاویر نگاه کند و اسم آن‌ها را بگوید. این کار به او کمک می‌کند تصاویر را با کلماتی که در ذهن دارد تطبیق داده و قدرت تکلم خود را بهبود دهد.
۵. تمرین جمله‌سازی
کلمه‌سازی تنها اختلال تکلم بیماران سکته مغزی نیست. بسیاری از این بیماران در ساخت جملات صحیح و کامل هم مشکل دارند. بنابراین برای بهبود حرف زدن بیماران سکته مغزی بهتر است تمرین‌های جمله‌سازی و درک جملات هم در نظر داشته باشید.
همچنین برای کسب نتیجهٔ بهتر می‌توانید تمرین نامگذاری تصاویر را با جمله‌سازی ترکیب کنید. از بیمار بخواهید تصاویر را با جملات توصیف کنید. هر چه در این زمینه بیشتر تمرین انجام دهید بیمار در برقراری ارتباط و صحبت کردن قوی‌تر می‌شود.
| دربارهٔ گفتار درمانی بیشتر بخوانید: گفتار درمانی چیست و چه افرادی به گفتار درمانی نیاز دارند؟ |
زمان برگشت تکلم در سکته مغزی
از دست دادن ناگهانی تکلم در بسیاری از بیماران سکته مغزی اتفاق می‌افتد. خیلی از بیماران طی شش ماه اول بروز سکته بهبود مشکلات تکلم را احساس می‌کنند. در این بازهٔ زمانی مغز در حال تلاش برای بهبود و بازیابی توانایی‌های خود است.
خیلی اوقات بازگشت تکلم در بیماران سکته مغزی به آهستگی رخ می‌دهد و ماه‌ها یا سال‌ها طول می‌کشد. بنابراین یش‌بینی مدت زمان درمان سکته مغزی و عوارض آن از فردی به فرد دیگر فرق دارد.
منابع:
وظیفهٔ یک متخصص گفتار درمانی خوب، آموزش گفتاردرمانی برای بیماران سکته مغزی و سایر بیماران دارای اختلال تکلم است. در صورتی که برای رفع مشکلات تکلم خود و اطرافیانتان به کمک گفتاردرمانگر احتیاج دارید روی دکمهٔ زیر کلیک کنید و از متخصصان پزشک خوب نوبت رزرو کنید:
