اختلال احتکار (Hoarding Disorder) یک اختلال مرتبط با وسواس است که در آن افراد علاقه زیاد و بیمارگونه‌ای به ذخیره‌کردن وسایل بی‌فایده و بیارزش دارند. اختلال احتکار یا ذخیرهسازی معمولاً از نوجوانی شروع میشود و تا بزرگسالی ادامه پیدا میکند. ذخیرهسازی باعث میشود تا فرد نتواند وسایل اضافی را دور بیندازد و محیط زندگی‌اش پر از چیزهایی باشد که از آنها هیچ استفاده‌ای نمی‌کند. شلوغی، به‌هم‌ریختگی و آلودگی ناشی از انباشت وسایل اضافی به دورشدن اعضای خانواده، دوستان و فرزندان از فرد احتکارکننده میشود. برای آشنایی با این اختلال تا انتهای این مقاله را مطالعه کنید.
اختلال احتکار چیست؟
اختلال احتکار، انباشت یا اختلال ذخیرهسازی یکی از انواع اختلالات روانی طبقه وسواس در کتاب تشخیص و آماری اختلالات روانی (DSM-5) است که فرد مبتلا به آن نمی‌تواند وسایلی را که به آنها نیاز ندارد دور بیندازد. به‌گفته انجمن روانپزشکی امریکا، افراد مبتلا به اختلال احتکار در جداکردن وسایل و اقلام از خود و خلاص‌شدن از آنها مشکل دارند و دچار مشکلاتی در روند زندگی میشوند. بیشتر مطالعات شروع وسواس احتکار را میان ۱۵ تا ۱۹ سالگی گزارش می‌کنند. تشخیص و درمان زودهنگام در نتایج مثبت اثر گذارند. اختلال ذخیرهسازی میتواند شامل نگهداری وسایل دورریختنی، تعداد زیاد حیوانات، کتاب و اطلاعات بسیار زیاد باشد.
زمانی که فرد درگیر اختلال احتکار میشود نمی‌تواند دربرابر علاقه به ذخیره اشیا و وسایل مقاومت کند و دل‌کندن و دورانداختن آنها برایش اضطراب‌زا میشود. اعتقاد افراد با وسواس احتکار بر این است که وسایل خاطره‌انگیز هستند یا ممکن است بعداً لازم شوند. محل زندگی کسانی که اختلال ذخیرهسازی دارند معمولاً مملو از اشیا و چیزهای دورریختنی است که گاه باعث آلودگی و بوی بسیار بد محیط میشود. خانه این افراد به‌قدری به‌هم‌ریخته است که امکان آسیب‌دیدگی و بیماری ناشی از نگهداری افراطی وسایل زندگی، سلامت جسمی را به خطر بیندازد.
علائم احتلال احتکار
مهم‌ترین علامت اختلال احتکار علاقه زیاد فرد به نگهداری و ذخیره اشیا و وسایل غیرکاربردی است؛ این اختلال معمولاً از سنین نوجوانی شروع میشود و در صورت درمان‌نشدن تا بزرگسالی و حتی پیری ادامه پیدا میکند. مهم‌ترین علائم اختلال احتکار عبارت‌اند از:
- نگهداری از وسایل دورریختنی
- استرس زیاد هنگام دورانداختن وسایل
- اشغال فضا زیاد توسط اشیا
- اهمال‌کاری در انجام‌دادن کارها
- احساس ناراحتی از دورانداختن وسایل غیرلازم
- بی‌نظمی و آشفتگی زیاد
- مشکل در تصمیم‌گیری
- اجتناب از دورانداختن وسایل قدیمی و حتی خراب
- ناتوانی در رعایت تمیزی و نظافت محیط
- خرید افراطی کالاهای غیرضروری
- آسیب‌دیدگی ناشی از شلوغی محیط
- درگیری با اعضای خانواده و دوستان به‌دلیل احتکار
در صورت نیاز برای رفع مشکل احتکار و ذخیر سازی افراطی، می توانید از یک روانشناس خوب استفاده کنید.
انواع اختلال احتکار
اختلال احتکار میتواند به‌شکل‌های مختلف ظاهر شود که هر یک ویژگی‌ها و چالش‌های منحصربه‌فرد خود را دارند. افراد ممکن است به یک یا چند نوع از انواع اختلال ذخیرهسازی مبتلا باشند. انواع اختلال احتکار از این قرار است:
- احتکار اشیا
- احتکار حیوانات
- احتکار زباله
- احتکار کاغذ
- احتکار اطلاعات
- احتکار کتاب
- احتکار دیجیتال
- احتکار خرید
۱. احتکار اشیا، از انواع اختلال احتکار
احتکار عمومی رایج‌ترین نوع اختلال احتکار است که در آن افراد وسایل مختلفی، مانند لباس، وسایل آشپزخانه، باغبانی و هر چیز دیگر، را جمعآوری و انباشت می‌کنند. فرد مبتلا به اختلال ذخیرهسازی افراطی وابستگی زیادی به وسایل خود دارد و نسبت به دورانداختن آنها مقاومت بسیار زیادی میکند؛ همچنین دائماً درگیر این فکر هستند که اقلام ذخیره‌شده یک روز به کار خواهند آمد.
۲. احتکار حیوانات
فرد مبتلا به اختلال احتکار حیوانات تعداد بسیار زیادی از حیوانات را بدون توانایی رسیدگی کافی به آنها در خانه‌اش نگهداری میکند. طبق پژوهش‌ها، نگهداری از جسد حیوانات مرده اتفاقی رایج میان افراد مبتلا به این مشکل این است که این موضوع میتواند سلامتی فرد را به خطر بیندازد. برخلاف شواهد، عقیده بیشتر این افراد بر این است که در حال نجات و نگهداری از حیوانات هستند.
۳. احتکار زباله
از دیگر انواع اختلال ذخیرهسازی افراطی می‌توان به نگهداری و انباشت حجم زیادی از زباله و مواد دورریخته‌شده اشاره کرد. برخی افراد دورریز خوراکی‌های مصرف‌شده، ظروف مواد غذایی و هر گونه زباله دیگری را در خانه ذخیره می‌کنند. حتی ممکن است وسیله‌ای را که به سطل زباله انداخته‌اند مجدداً بردارند و ذخیره کنند. وسواس احتکار زباله برای سلامت جسمانی افراد بسیار خطرناک است.
مطلب خواندنی: بررسی جامع انواع اختلال های شخصیت و علائم آنها، معرفی ۱۰ نوع اختلال شخصیت
۴. احتکار کاغذ
تمایل شدید به نگهداری و ذخیره‌کردن هر کالای کاغذی مانند بسته‌بندی کارتونی، جعبه‌های کاغذی، کاغذ کادو، یادداشت‌های قدیمی، دفتر و روزنامه را احتکار کاغذ می‌نامند. دلیل اجتناب از دورریختن این وسایل کاغذی میتواند ناشی از نگرانی درمورد اصراف کاغذ یا ازدست‌دادن اطلاعات مهم باشد.
۵. احتکار اطلاعات
گاهی افراد ترس شدیدی از ازدست‌دادن اطلاعات مهم و خاطرات دارند؛ به‌همین دلیل، از دورانداختن وسایلی مانند مجله‌ها، بروشورها و کتاب‌های حاوی اطلاعات اجتناب می‌کنند. ذخیره اطلاعات در صورت تشدید میتواند به وسواس احتکار دیجیتال تبدیل شود.
۶. احتکار دیجیتال
نوع دیگر اختلال ذخیرهسازی شامل احتکار دیجیتال است. فرد در این نوع تمامی فایل‌ها، عکس‌ها، اسناد و اطلاعات دیجیتال را در دستگاه‌های الکترونیک خود ذخیره میکند. این افراد با پاک‌کردن فایل‌های دیجیتال مخالفت زیادی دارند که این موضوع باعث کندشدن دستگاه، به‌هم‌ریختگی فضای سیستم و اختلال در پیداکردن فایل‌های ضروری شود.
برای مطالعه: چگونه یک روانشناس خوب پیدا کنیم؟ نحوه تشخیص روانشناس خوب
۷. احتکار کتاب
تعداد بسیار زیاد کتاب‌های خریداری‌شده و خوانده‌نشده، انباشت کتاب‌های غیرلازم از نشانه‌های اختلال ذخیرهسازی افراطی کتاب است. این افراد، به‌دلیل اختلال ذخیرهسازی، دربرابر خرید کتاب‌های مختلف مقاومت نمی‌کنند و هزینه‌های بسیار زیادی را برای خریدن کتاب می‌پردازند.
۸. احتکار خرید
احتکار خرید شامل علاقه غیرقابل‌کنترل به خریدکردن میشود. این افراد خریدهایی می‌کنند که ضروری نیست و از آنها استفاده‌ای نمی‌کنند و فشار مالی زیادی را متحمل میشوند. در بعضی موارد فرد مبتلا به اختلال ذخیرهسازی از یک کالا چندین رنگ و مدل را می‌خرند، درحالیکه به آنها هیچ نیازی ندارد.
برای بهبود مشکلات فردی،خانوادگی و افزایش کیفیت زندگی، بهترین درمانگران را در روان‌درمان جستجو کنید:
برای مشاهده لیست بهترین روانشناس در شهر خود، کلیک کنید.
علت اختلال احتکار
اختلال احتکار میتواند به‌دلایل مختلفی در افراد ایجاد شود. تحقیقات نشان می‌دهد که اکثر افرادی که دست به ذخیرهسازی افراطی می‌زنند، یک رویداد آسیب‌زا، مانند تجاوز و سوءاستفاده جنسی و عاطفی، را در زندگی پشت‌سر گذاشته‌اند. دیگر علل اختلال احتکار را در ادامه بخوانید:
- ژنتیک
- الگوبرداری از والدین
- تنهایی
- اختلالات روانی
- مشکلات در برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری
- مشکل در حل مسئله
- مشکلات حافظه و توجه
۱. ژنتیک؛ از علت‌های اختلال احتکار
ژنتیک نقش مهم و پررنگی در ابتلای افراد به اختلال ذخیرهسازی دارد؛ زیرا تعداد بسیار زیادی از این افراد یک خویشاوند نزدیک با اختلال احتکار داشته‌اند؛ بنابراین وجود یک خویشاوند درجه‌یک مبتلا به اختلال ذخیرهسازی، شانس ابتلای فرزندان بعدی خانواده را افزایش می‌دهد.
۲. الگوبرداری از والدین
وقتی والدین، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین الگوهای کودک، دست به احتکار، شلوغ‌کردن فضای خانه با وسایل اضافی و بی‌ربط و دورنینداختن وسایل بزنند، کودک آنان هم ممکن است همین الگوی رفتاری را ادامه دهد؛ بنابراین والدین در صورت داشتن رفتارهای انباشت و ذخیرهسازی افراطی، لازم است به یک متخصص سلامت روان مراجعه کنند.
۳. علت اختلال احتکار؛ تنهایی
تنهایی و تنهازندگی‌کردن را می‌توان زمینه‌ساز اختلال احتکار دانست. زمانی که افراد به تنهایی زندگی می‌کنند، به‌دلیل نداشتن ارتباطات عاطفی و حمایت اجتماعی کم، ممکن است دلبسته وسایل‌شان شوند و نتوانند از آنان دل بکنند. این اتفاق باعث میشود تا افراد تنها، برای اجتناب از هیجان‌های منفی ناشی از نداشتن روابط، به اطلاعات، کتاب‌ها، اجسام یا حیوانات دلبستگی شدید و بیمارگون پیدا کنند.
۴. اختلالات روانی، از علل احتکار
بررسی‌ها نشان می‌دهد یکی از علل بروز اختلال احتکار در افراد ابتلای آنان به یک اختلال روانی دیگر است. یک پژوهش نشان داده است که که ۵۱ درصد از افراد مبتلا به وسواس احتکار، به‌طور همزمان، به اختلال افسردگی اساسی نیز مبتلا هستند. این مطالعه همچنین نشان داد که ۲۴ درصد از احتکارکنندگان، دارای فوبیای اجتماعی و ۲۴ درصد اضطراب عمومی را تجربه می‌کنند. درنتیجه، فردی که مبتلا به یک مشکل مرتبط با سلامت روان، مانند اختلال وسواس فکری و عملی (OCD)، اختلال اسکیزوفرنی، دمانس، اختلالات اضطرابی یا اختلال شخصیت وسواسی (OCPD)، باشد، ممکن است درگیر اختلال ذخیرهسازی افراطی شود.
۵. مشکلات در برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری
زمانی که فرد نتواند تصمیم‌های مشخصی را برای زندگی‌اش بگیرد، در کنترل شرایط زندگی ناتوان شده و ممکن است دست به احتکارکردن بزند؛ مثلاً کسی که هنگام مرتب‌کردن وسایل خانه نتواند تصمیم بگیرد که کدام‌یک از وسایل لازم و کدام‌یک غیرضروری‌اند، همه آنها را نگه می‌دارد و احتکار میکند؛ یا فردی که توانایی برنامه‌ریزی برای نگه‌داشتن وسایل موردنیاز و بیرون‌انداختن وسایل قدیمی را نداشته باشد ممکن است زمینه ابتلا به اختلال احتکار را داشته باشد.
مطلب مفید: مهارت تصمیم گیری چیست؟ مراحل، اصول و ۱۰ راه تقویت آن
۶. مشکل در حل مسئله
یکی از علت‌های ابتلای افراد به اختلال احتکار مشکل در مهارت حل مسئله است. این افراد، به‌دلیل ناتوانی و مشکل در قسمت پیش‌پیشانی مغز که مربوط به حل مسئله، تصمیم‌گیری و استدلال است، دچار اختلال ذخیرهسازی افراطی میشوند. این افراد در مرتب‌کردن محیط پیرامون خود دچار مشکلات بسیار زیادی هستند.
۷. مشکلات حافظه و توجه
اختلال احتکار با مشکلاتی در توجه و حافظه مرتبط است. بررسی‌ها نشان داده است که افراد مبتلا به اختلال ذخیرهسازی افراطی نمی‌توانند توجه خود را از افکار مربوط به ذخیرهسازی و انباشت وسایل دور کنند. این افراد دائماً نگران ازدست‌دادن موارد مهمی هستند که احتمال می‌دهند با نگهداری وسایل آنها را حفظ خواهند کرد.
تشخیص اختلال احتکار در DSM-5
یکی از مهم‌ترین علائم تشخیص اختلال احتکار تلاش برای نگهداری از وسایل بی‌مصرف و غیرکاربردی است، اما متخصصان سلامت روان با استفاده از ملاک‌های تشخیصی موجود در کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی و بررسی تاریخچه شخصی، افراد را بررسی می‌کنند. معیارهای تشخیصی اختلال احتکار در DSM-5 عبارت‌اند از:
- مشکل همیشگی در دورانداختن یا جداشدن از اموالی که ممکن است از نظر دیگران ارزش یا فایده نداشته باشند
- احساس شدید به انباشت‌کردن و احساس ناراحتی هنگام کنارگذاشتن وسایل
- احتکار افراطی موجب بی‌نظمی، به‌هم‌ریختگی و ناتوانی در استفاده از وسایل لازم میشود
- ایجاد اختلال در عملکرد شخصی مانند انجام‌دادن امور روزانه بدون وجود مشکل ناشی از نگهداری افراطی
- نبود یک دلیل پزشکی برای رفتار احتکار مانند ضربه مغزی یا عقب‌ماندگی
- علائم احتکار، با نشانه‌های یک اختلال روانی دیگر، مانند افسردگی، وسواس فکری و عملی یا اسکیزوفرنی بهتر توجیح نمی‌شوند
همچنین بخوانید: چه زمانی به روانشناس مراجعه کنیم؟ ۱۵ دلیل مراجعه به روانشناس
عوارض اختلال احتکار
ذخیره‌کردن وسایل، انباشت کتاب‌ها و اشیا و ذخیرهسازی افراطی، خطرات و عوارض زیادی را برای فرد مبتلا به اختلال احتکار و اطرافیانش به همراه خواهد داشت. زندگی با افراد مبتلا به اختلال احتکارکاری دشوار و اذیت‌کننده است؛ زیرا همه‌جا به‌هم‌ریخته و بدون نظم خواهد بود. عوارض اختلال احتکار شامل موارد زیر است:
- گم‌شدن مدارک، اطلاعات و وسایل مهم
- مشکلات بهداشتی به‌دلیل ناتوانی در استفاده از وسایلی مانند ماشین لباسشویی
- ناتواتی در پخت‌وپز به‌دلیل حجم بالای زباله و نداشتن نظم‌وترتیب
- مشکل در خوابیدن روی تخت به‌دلیل شلوغی
- احتمال بیماری به‌دلیل خوردن مواد غذایی تاریخ گذشته و آلوده
- آسیب‌دیدگی جسمی به‌دلیل زیردست‌وپابودن وسایل و زمین‌خوردگی
- احتمال خطر آتش‌سوزی ناشی از انباشت بسیار زیاد کاغذ
- دوری‌کردن دوستان، اعضای خانواده و همسر به‌دلیل رفتارهای غیرقابل‌قبول احتکار
- مشکل در محل کار و ادامه تحصیل
درمان اختلال احتکار
بهترین روش درمان اختلال احتکار استفاده از روان‌درمانی و در صورت شدیدبودن علائم دارودرمانی است. مراجعه به یک روانشناس حاذق میتواند به افراد کمک کند تا بتوانند مهارتهای خود را برای جلوگیری از ذخیرهسازی و انباشت افراطی اشیا تقویت کنند. روان‌درمانگر همچنین به آنان در جداشدن از دلبستگی به اموال‌شان کمک میکند. روش‌های درمان اختلال احتکار عبارت‌اند از:
- درمان شناختی رفتاری
- روان‌درمانی تحلیلی
- دارودرمانی
- خانواده‌درمانی
- گروه‌درمانی
- مصاحبه انگیزشی
- درمان با واقعیت مجازی
۱. درمان شناختی رفتاری
یکی از روش‌های درمان اختلال احتکار درمان شناختی رفتاری (CBT) است. یک روان‌درمانگر شناختی رفتاری، طی جلسات درمانی، به افراد مبتلا به اختلال احتکار در شناسایی و تفییر الگوهای منفی و رفتارهای مرتبط با اختلال ذخیرهسازی افراطی کمک میکند. رفتاردرمانی شناختی همچنین به افراد کمک میکند تا با استفاده از تکنیک‌های درمانی شدت مشکل خود را درک کنند و سعی در کنترل رفتارهای مشکل‌آفرین، مانند اجتناب از کنارگذاشتن اموال بی‌استفاده، داشته باشند. تکنیک‌های رایج درمان شناختی رفتاری در درمان اختلال احتکار عبارت‌اند از:
- تغییر الگوی رفتاری و باورهای مرکزی: کمک به افراد با اختلال ذخیرهسازی افراطی، تا متوجه باورهای اشتباه خود دمورد نیاز به وسایل غیرکاربردی شوند و آن رفتارها را محدود کنند.
- مواجهه و اجتناب از پاسخ: یک تکنیک مهم برای درمان اختلال احتکار، مواجه و پیشگیری از پاسخ (ERP) است که باعث افزایش کنترل افراد بر رفتار آسیب‌زای خود، مانند اجتناب از دورانداختن اشیای اضافی یا نگه‌نداشتن حیوانات بدون امکانات لازم برای آنان، میشود.
- آموزش روانی: تلاش روانشناس برای آموزش مهارت‌هایی مانند حل مسئله، تصمیم‌گیری و مدیریت هیجانات برای کاهش رفتارهای احتکارگونه از طرف فرد مبتلا به اختلال ذخیرهسازی افراطی است.
۲. درمان اختلال احتکار با روان‌درمانی تحلیلی
بسیاری از افراد، به‌دلیل وجود یک عامل ریشه‌ای و گاهی به‌ظاهر بی‌ربط، ممکن است دست به احتکار بزنند؛ به‌همین دلیل، یک روان‌درمانگر تحلیلی یا روانکاوی، میتواند با جست‌وجو در ساختار روانی و گذشته فرد، به دنبال نقطه‌ای از زندگی‌اش باشد که دلیل اصلی بروز اختلال وسواس احتکار است. گاهی پس از یک حادثه غم‌انگیز، مانند مرگ والدین، فرزند یا همسر، شکست در یک رابطه عاطفی عمیق یا تجاوز جنسی، رفتار ذخیرهسازی افراطی در افراد ظاهر میشود. درواقع افراد بدون آنکه بدانند چرا، درگیر یک رفتار ناسالم میشوند که به‌ظاهر احساس خوبی به آنان می‌دهد. این افراد ممکن است بگویند که نگهداری از تمامی وسایل و کنارنگذاشتن آنان، باعث زنده‌نگه‌داشتن یاد و خاطره یک فرد مهم زندگی یا بازگشت شریک عاطفی‌شان میشود.
مطلب جالب برای خواندن: فرق روانشناس و روانپزشک چیست و با روانکاو چه تفاوتی دارند؟
۳. دارودرمانی برای اختلال احتکار
درمان اختلال احتکار با استفاده از داروهایی که در تثبیت خلق‌وخو و وسواس کاربرد دارند انجام میشود. در صورت شدیدبودن اختلال احتکار و آسیب شدید به عملکرد و سلامت فرد مبتلا، مراجعه به یک روانپزشک خوب در کنار روان‌درمانی مفید است. از آنجا که اختلال ذخیرهسازی افراطی یکی از زیرشاخه‌های اختلال وسواس فکری و عملی است و ریشه‌هایی در رفتارهای وسواس‌گونه و اضطرابی دارد، دارودرمانی میتواند باعث کاهش احساس اضطراب، کنترل تکانه، احساس افسردگی و تنظیم هیجانی شود.
داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای، مانند کلومیپرامین و داروهای مسدودکننده بازجذب انتخابی سروتونین (SSRI) مانند پاروکستین، فلووکسامین، سرترالین و سيتالوپرام، در درمان اختلال احتکار کاربرد دارند. براساس یک تحقیق کوچک، داروی ونلافکسین نیز در درمان اختلال احتکار مؤثر واقع شده است.
۴. خانواده‌درمانی، روش درمان احتکار
در کنار دیگر درمان‌های رایج برای اختلال احتکار خانواده‌درمانی و تلاش برای بهبود محیط خانه و خانواده کاربردی است. زمانی که رفتار انباشت و نگهداری افراطی اموال ناشی از ژنتیک، تربیت یا الگوبرداری از رفتار والدین باشد، لازم است تا تمامی اعضای خانواده در درمان شرکت کنند. خانواده‌درمانی کمک میکند تا تمامی افراد خانواده ضمن بررسی خود، به فرد بیمار کمک کنند تا رفتارهای خود را کنترل و سبک زندگی سالم‌تری را پیش بگیرد.
۵. گروه‌درمانی برای اختلال ذخیرهسازی افراطی
شرکت در گروه‌درمانی‌هایی که تمامی افراد آنان اختلال احتکار دارند، میتواند باعث کاهش احساسات منفی، به‌اشتراک‌گذاشتن راه‌های اجتناب از ذخیرهسازی افراطی، بیان روش‌های کاربردی مناسب برای احتکارنکردن، برقراری حمایت اجتماعی و کاهش تنهایی شود. گروه‌درمانی همچنین میتواند به افراد کمک کند تا با شنیدن صحبت‌های دیگران، درک کنند که آنان تنها نیستند و دیگران نیز با مشکلی شبیه به آنان دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
بیشتر بخوانید: روانشناس می تواند با مراجع دوست باشد؟ اگر عاشق روانشناسم شدم چه کنم؟
۶. مصاحبه انگیزشی و اختلال احتکار
مصاحبه انگیزشی (MI) یکی از روش‌های اثرگذاری بر افراد با اختلال احتکار است. مصاحبه انگیزشی از شیوه‌های مرسوم در ترک اعتیاد است که در آن افراد تشویق به کنارگذاشتن مصرف مواد مخدر میشوند. در این حالت افراد تشویق به دورانداختن مسایل بی‌مصرف، اطلاعات قدیمی و غیرمهم و مرتب‌کردن محیط زندگی میشوند.
۷. درمان اختلال احتکار با واقعیت مجازی
بررسی‌های جدید نشان می‌دهد که استفاده از واقعیت مجازی (virtual reality) تأثیری مثبت در فرایند درمان افراد مبتلا به اختلال احتکار می‌گذارد. براساس یک پژوهش در سال ۲۰۲۳، استفاده از واقعیت مجازی و شبیه‌سازی خانه افراد با اختلال ذخیرهسازی افراطی به آنان کمک میکند تا رفتار مرتب‌کردن محیط زندگی، حفظ نظم و دورانداختن وسائل بی‌مصرف خود را تمرین کنند و همچنین میزان بهبودی بسیار خوبی را گزارش کرده‌اند. درمان اختلال احتکار با VR برای بیماران دشوار که توانایی دورانداختن واقعی وسائل ندارند و افرادی که دسترسی به خانه آنان دشوار است، نتایج خوبی را به همراه داشته است.
عوامل خطر اختلال احتکار
وجود برخی شرایط جسمی و اجتماعی میتواند ریسک ابتلای افراد به اختلال احتکار را افزایش دهد که با تلاش برای جلوگیری از وقوع آنها یا رسیدگی به‌موقع، می‌توان از یک مشکل بزرگتر جلوگیری کرد. عوامل خطر اختلال احتکار عبارت‌اند از:
- وجود یک خویشاوند در خانواده با اختلال احتکار یا وسواس فکری و عملی
- ناهنجاری های مغزی مانند مشکل در قشر پیش‌پیشانی
- وقوع رویدادهای آسیب‌زا و تروماتیک، مانند جدایی یا مرگ والدین، همسر، تجاوز جنسی و بدرفتاری جسمی و عاطفی
- ویژگی‌های شخصیتی، مانند اهمال‌کاری و کمال‌گرایی
- انزوای اجتماعی و احساس تنهایی شدید
- والدین بی‌نظم و زندگی در خانه‌ای پر از وسائل اضافه
- توجه به سن شروع اختلال احتکار «معمولاً نوجوانی»
- وضعیت سلامت روان، مانند ابتلا به دیگر اختلالات روانی و مشکلات رفتاری
مطلب کاربردی: ویژگی های مشاور و روانشناس خوب
روش‌های مقابله با احتکار
در کنار روش‌های رایج و تأییدشده برای درمان اختلال احتکار، افراد مبتلا میتوانند راهکارهایی برای کمک به شرایط خود و روند درمانی انجام دهند. روش‌های مقابله با احتکار عبارت‌اند از:
پذیرش مشکل: مهم‌ترین روش برای مقابله با اختلال احتکار، پذیرش این مشکل و تلاش برای درمان آن است. تا زمانی که افراد مبتلا نپذیرند که رفتار آنان مشکل‌آفرین است، نمی‌توان کمک زیادی به آنان کرد.
مشخص‌کردن مکان مرتب: افراد با وسواس احتکار میتوانند یک بخش از خانه را همیشه مرتب نگه دارند و بهمرور زمان، قسمت‌های بعدی را هم مرتب کنند.
مدیریت استرس: زمانی که برای دورانداختن وسایل دچار استرس میشوند، با تکنیک‌های ریلکسیشن سعی کنند تا آرامش خود را حفظ کنند و با شرایطی به دور از استرس تصمیم بگیرند. مایندفولنس نیز میتواند به افراد در مدیریت استرس کمک کند.
تعیین اهداف کوچک: مشخص‌کردن قدم‌های کوچک، مانند مرتب‌کردن یک اتاق، یک فایل کامپیوتری یا حتی اقدام برای دریافت روان‌درمانی، اقدامی مناسب برای مقابله با اختلال احتکار است.
مدیریت هیجانات: ناتوانی در جداسازی عاطفی و هیجانی از اجسام و حیوانات مرده، مشکل بزرگ افرادی است که به اختلال ذخیرهسازی افراطی مواجه هستند؛ بنابراین لازم است تا با مدیریت هیجانات، عواطف مثبت و کاربردی را جایگزین هیجانات ناسالم کنند.
گسترش روابط اجتماعی: فرد با اختلال نگهداری اشیا برای اجتناب از تنهایی لازم است که وارد جمع‌های دوستانه شوند تا با قرارگرفتن در میان افراد، احساس خوبی به خود و زندگی داشته باشند و احساس تنهایی نکنند.
الزام به برنامه درمانی: لازم است که این افراد خود را ملزم به انجام‌دادن برنامه‌های درمانی و تمرین‌های ارائه‌شده توسط متخصص سلامت روان بدانند.
مراقبت از خود: لازم است تا افراد با وسواس احتکار، به نظافت شخصی، تغذیه و سلامت جسمانی خود رسیدگی کنند. رعایت بهداشت میتواند باعث نظم بیشتر و تغذیه سالم و ورزش منظم، رفتار احتکار را کاهش دهد.
منابع: healthline, verywellmind, psychologytoday, webmd, apa, psychiatriy, mayoclinic ,clevelandclinic
پرسش‌های متداول
در این بخش سعی کرده‌ایم تا به پرسش‌های پرتکرار شما درباره اختلال احتکار پاسخ دهیم.
آیا اختلال احتکار درمانشدنی است؟
بله، اختلال احتکار با روشهایی مانند رفتاردرمانی شناختی و رفتاری (CBT) و در برخی موارد استفاده از داروهای ضدافسردگی درمانشدنی است، اما به صرف زمان و الزام به ادامه فرایند درمانی نیازمند است.
آیا اختلال احتکار بهخودی خود بهبود مییابد؟
خیر، اختلال احتکار بهندرت بدون درمان بهبود بیاید و حتی ممکن است با گذشت زمان بدتر شود. برای بهبودی فرد مبتلا باید ضمن پذیرش مشکل خود، از یک متخصص سلامت روان کمک بگیرد.
تفاوتی میان احتکار و جمعآوری طبیعی اشیا وجود دارد؟
احتکار با ذخیرهسازی افراطی اشیا و ناتوانی در دورانداختن آنها، حتی اشیای بیارزش، همراه است که زندگی فرد را مختل میکند، درحالیکه جمعآوری طبیعی اشیا یا کلکسیون، به سازماندهی و نگهداری اشیای باارزش یا موردعلاقه بدون ایجاد مشکلات جدی گفته میشود.
آیا کودکان به اختلال احتکار مبتلا میشوند؟
اختلال احتکار معمولاً در بزرگسالی نمایان میشود، اما علائم اولیه آن ممکن است در دوره کودکی و اوایل نوجوانی شروع شود و بهمرور زمان جدیتر شود.
آیا فناوری میتواند به درمان اختلال احتکار کمک کند؟
فناوریهایی مانند واقعیت مجازی (VR) و اپلیکیشنهای دیجیتال میتوانند به افراد کمک کنند تا در محیطهای غیرواقعی، تمرین دورریختن اشیای را انجام دهند و مهارتهای لازم برای کاهش وسواس احتکار را تقویت کنند.
چگونه می‌توان تفاوت میان اختلال احتکار و وسواس فکری عملی (OCD) را تشخیص داد؟
هر دو اختلال شامل افکار و رفتارهای تکراری هستند، اما اختلال احتکار به‌طور خاص بر جمعآوری و نگه‌داشتن اشیا تمرکز میکند، درحالیکه OCD معمولاً شامل رفتارهای اجباری و افکار تهاجمی است که به‌صورت آیینی و غیرمنطقی انجام میشوند.
ثبت ديدگاه