فهرست مقاله

اختلال شخصیت نمایشی: از تشخیص تا درمان

اغلب انسان‌ها دوست دارند که مورد توجه قرار بگیرند و بسیاری از تلاش‌های یک انسان در طول زندگی از تحصیل گرفته تا رسیدگی به ‌ظاهر نیز به‌نوعی برای جلب‌توجه و تأیید دیگران است. اما گاهی این امر در برخی افراد شدت گرفته و به یک اختلال روانشناختی به‌نام اختلال شخصیت نمایشی تبدیل می‌شود.

از آنجایی که برخی مبتلایان به این اختلال، ظاهر موفقی داشته و بیش از آنکه به خود آسیب برسانند، به دیگران لطمه وارد می‌کنند، شناسایی این اختلال از اهمیت زیادی برخوردار می‌باشد. با روان درمان همراه باشید تا با اختلال شخصیت نمایشی، علائم و درمان آن آشنا شوید.

 

اختلال شخصیت نمایشی چیست؟

اختلال شخصیت نمایشی یا Histrionic personality disorder که به‌اختصار HPD نامیده می‌شود، بخشی از یک گروه بزرگتر از اختلالات روانشناختی به نام اختلالات شخصیتی «خوشه B» است. اختلالاتی که در این دسته قرار می‌گیرند، به‌طور‌کلی نمایشی، هیجانی و متغیر هستند.

افرادی که از اختلال شخصیت نمایشی رنج می‌برند، دارای احساسات شدید و ناپایدار بوده و تصویر ذهنی تحریف‌شده‌ای از خود دارند. عزت نفس و خود‌باوری این افراد ناشی از احساس ارزش درونی نبوده و به تأیید دیگران بستگی دارد.

این امر سبب می‌شود که این افراد نیاز شدیدی به توجه دیگران داشته باشند و برای به‌دست آوردن این توجه دست به هر کاری بزنند.

این اختلال در زنان شایع‌تر از مردان است و معمولا در زمان بلوغ یا اوایل جوانی مشهود می‌گردد.

انواع اختلال های شخصیت در خوشه B شامل: اختلال شخصیت مرزی، اختلال شخصیت ضداجتماعی، اختلال شخصیت خودشیفته و اختلات شخصیت نمایشی است.

 

علائم اختلال شخصیت نمایشی

شخصیت نمایشی، توجه طلب

اختلال شخصیت نمایشی یک اختلال ویرانگر نیست و در بسیاری از موارد، افراد مبتلا به این اختلال، مهارت‌های اجتماعی خوبی دارند و در محیط کار موفق هستند. با این حال، برای آنکه در مرکز توجه باشند، به تخریب و آزار دیگران می‌پردازند و یا پس از مدتی خود دچار سقوط می‌شوند.

بر اساس راهنمای دی‌اس‌ام-۵، افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی حداقل پنج علامت از علائم زیر را نشان می‌دهند:

  • در موقعیت‌هایی که در مرکز توجه نیستند، احساس ناراحتی می‌کنند.
  • مشخصه رفتار آن‌ها با دیگران، رفتار نامناسب جنسی اغوا‌کننده یا تحریک‌آمیز است.
  • احساسات کم‌عمقی دارند که به‌سرعت تغییر می‌کند.
  • به‌طور مداوم از جسم خود برای جلب‌توجه استفاده می‌کنند.
  • دارای سبکی از گفتار هستند که بیش از حد چشمگیر بوده ولی فاقد جزئیات است.
  • احساسات آن‌ها نمایشی است و در بروز آن اغراق می‌کنند.
  • تلقین‌پذیر هستند، یعنی اینکه به‌راحتی تحت تأثیر دیگران یا شرایط قرار می‌گیرند.
  • در روابط، خود را از آنچه در واقعیت هستند، صمیمی‌تر نشان می‌دهند.

علائم دیگری که گاهی در این افراد دیده می‌شوند، عبارتند از:

  • نسبت به انتقاد یا عدم پذیرش، بیش از حد حساس هستند.
  • سریعا نا‌امید می‌شوند.
  • به‌سرعت از روال عادی هر کاری خسته می‌شوند و در اغلب موارد، پروژه‌ها را بدون اتمام رها می‌کنند و از شاخه‌ای به شاخه دیگر می‌پرند.
  • قبل از انجام هر عمل به آن فکر نمی‌کنند.
  • تصمیمات عجولانه می‌گیرند.
  • خود‌محور هستند و به‌ندرت برای دیگران نگران می‌شوند.
  • به‌خاطر احساسات کم‌عمق و نمایشی، در حفظ روابط خود با دیگران مشکل دارند.
  • ممکن است برای جلب‌توجه دیگران تهدید یا اقدام به خودکشی کنند.

مقاله مرتبط: طرحواره تایید طلبی یا پذیرش جویی چیست؟ از نشانه ها تا درمان

انواع اختلال شخصیت نمایشی

افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی با توجه نوع رفتار به چند گروه تقسیم می‌شوند:

  • شخصیت نمایشی کودک

این نوع شخصیت نمایشی با وابستگی و رفتار‌های اغراق‌آمیز کودکانه مشخص می‌شود. این گروه همانند کودکان گریه می‌کنند یا می‌خندند و احساسات شدیدا متغیری داشته و نظرشان در رابطه با دیگران سریعا تغییر می‌کند.

  • شخصیت نمایشی سرزنده

این افراد در نگاه اول عادی به‌نظر می‌رسند. خود را خوش‌برخورد، اجتماعی، صمیمی، گرم و مهربان نشان داده و پرتکاپو و پرهیجان هستند. اما پس از مدتی تغییر رویه داده و زیر حرف‌های خود می‌زنند و روابط را به تلخی می‌کشانند.

  • شخصیت نمایشی موافق

این افراد تمام زندگی خود را وقف خوشنود ساختن دیگران می‌سازند و نیاز شدید دارند که دیگران آن‌ها را دوست داشته باشند. تحسین، چاپلوسی و موافقت با تمام افکار دیگران از مشخصه‌های آن‌ها است. این گروه مخالفت یا خشم خود را پشت چهره مهربان و آرام خود پنهان می‌کنند.

 

تفاوت اختلال شخصیت نمایشی و خودشیفته

اختلال شخصیت خودشیفته نوعی اختلال است که در آن فرد احساس بزرگی و اهمیت زیادی نسبت به خود دارد و به طرز اغراق‌آمیزی احساس توانایی و لیاقت می‌کند. اما خیلی از افراد این اختلال را با اختلال شخصیت نمایشی اشتباه می‌گیرند.

در هر دوی این اختلال‌ها فرد در حال تلاش برای جلب توجه از سایر افراد است؛ اما فرد مبتلا به اختلال خودشیفته نیاز به یک نوع توجه ستایشگرانه و اغراق‌آمیز دارد. در واقع ویژگی اصلی در اختلال شخصیت خودشیفته، عدم توانایی فرد در همدلی و همراهی با احساسات سایر افراد است. در صورتی که همدلی و همراهی نکردن یکی از ویژگی‌های شخصیت نمایشی نیست و فرد مبتلا به اختلال نمایشی در بیشتر مواقع احساس خود را بروز می‌دهد و تنها در بعضی مواقع ممکن است رفتار آن‌ها سرد و بی‌احساس باشد.

اختلال شخصیت خودشیفته چیست؟ علائم، انواع و درمان خودشیفتگی

دلایل ایجاد اختلال شخصیت نمایشی

علت دقیق اختلال شخصیت نمایشی مشخص نیست، اما بسیاری از متخصصان بهداشت روان اعتقاد دارند که هر دو عامل محیط و وراثت در بروز آن نقش دارند.

مبتلا شدن فرزندان به این اختلال در خانواده‌هایی که سابقه HPD  دارند، به این فرضیه اعتبار می‌دهد که ممکن است این بیماری متأثر از عوامل ژنتیکی باشد. از سوی دیگر، این احتمال وجود دارد که فرزندانِ والدین مبتلا به شخصیت نمایشی، رفتاری را که از والدین خود آموخته‌اند، به نمایش می‌گذارند.

همچنین ممکن است عدم وجود انضباط یا تقویت رفتارهای نمایشی در کودکی باعث بروز این اختلال شود و یا احتمال دارد که کودک رفتارهای نمایشی را به‌عنوان روشی برای جلب‌توجه والدینش بیاموزد.

صرف‌نظر از اینکه علت این اختلال چه چیزی می‌تواند باشد، HPD معمولا خود را در اوایل بزرگسالی نشان می‌دهد.

 

نحوه تشخیص اختلال شخصیت نمایشی

در صورت وجود علائم اختلال شخصیت نمایشی در فرد، پزشک به ارزیابی تاریخچه کامل پزشکی و روانپزشکی شخص می‌پردازد.

اگر علائم جسمی در فرد مشاهده شوند، ممکن است معاینه فیزیکی و تست‌های آزمایشگاهی (مانند تصویر‌برداری عصبی یا آزمایشات خون) تجویز شوند تا اطمینان حاصل شود که یک بیماری جسمی باعث ایجاد علائم موجود نمی‌شود.

اگر پزشک هیچ دلیل جسمی برای علائم پیدا نکند، ممکن است فرد را به یک روانپزشک یا روانشناس ارجاع دهد. روانپزشکان و روانشناسان با استفاده از ابزار‌های طراحی‌شده برای مصاحبه و ارزیابی افراد، آن‌ها را از نظر اختلالات شخصیتی بررسی می‌کنند.

نحوه پاسخگویی فرد به پرسش‌ها و بررسی رفتار‌های او مهم‌ترین سرنخ برای پی بردن به مشکلات احتمالی هستند.

اغلب مبتلایان به این اختلال اعتقاد دارند که به درمان یا کمک نیاز ندارند و همین مسئله، تشخیص را دشوار می‌کند.

معمولا بسیاری از افرادی که HPD دارند، برای درمان افسردگی یا اضطراب ناشی از یک رابطه ناموفق یا درگیری‌های شخصی دیگر به متخصص مراجعه می‌کنند.

اما اگر این اشخاص زودتر از کمک تخصصی استفاده نمایند، به عوارض کمتری دچار شده و سریع‌تر درمان خواهند شد.

 

درمان اختلال شخصیت نمایشی

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، اغلب افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی احساس نمی‌کنند که به درمان نیاز دارند. همچنین این افراد از طی کردن روند معمول یک کار بیزار بوده و بیزاری خود را به‌شکل اغراق‌آمیزی نشان می‌دهند. تمام این موارد سبب می‌شوند که اجرای یک برنامه درمانی برای این اشخاص بسیار دشوار باشد.

به‌طور کلی، روان‌درمانی (نوعی مشاوره) درمان انتخابی برای اختلال شخصیت نمایشی است.

هدف از این درمان این است که به فرد کمک شود تا انگیزه‌ها و ترس‌هایی را که سبب افکار و رفتار او می‌شوند، کشف کند و با روش مثبت‌تر و بهتری با دیگران ارتباط بر‌قرار کند.

برخی اوقات نیز ممکن است از یک‌سری از داروها برای درمان سایر شرایط مرتبط با این اختلال مانند افسردگی و اضطراب استفاده شود.

 

عوارض ابتلا به اختلال شخصیت نمایشی

اختلال شخصیتی نمایشی از جمله اختلالاتی است که بسیاری از افراد را درگیر خود کرده؛ حتی ممکن است در همین لحظه تعداد زیادی از افراد اطراف ما دارای این اختلال باشند. اما به راستی که این اختلال چگونه در افراد ظاهر می‌شود؟ افرادی که مبتلا به این اختلال هستند در واقع تلاش می‌کنند تا به هر قیمتی که شده خود را در مرکز توجه سایر افراد قرار دهند و نگاه دیگران را به خود جلب کنند. افراد مبتلا به این اختلال هر کاری را برای رسیدن به اهداف خود می‌کنند. آرایش‌های خاص و جلب توجه کننده، خال کوبی‌های بسیار عجیب، رفتار‌های نامتعارف و پوشیدن لباس‌های خیره کننده برخی از رفتار‌های فرد مبتلا به این اختلال است.

فرد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی به شدت از محیط و افراد اطراف خود تاثیر می‌پذیرد و تصمیمات آنی و هیجانی می‌گیرد که هیچ کدام از روی منطق و تعادل نیست؛ بلکه بیشتر به خاطر هم‌نشینی با سایر افراد و تاثیرپذیری از آن‌ها می‌باشد. این افراد بدون توجه دیگران نمی‌توانند به درستی زندگی کنند و توجه گرفتن از اطرافیان انرژی روزمره آن‌ها را تامین خواهد کرد. در ادامه به برخی از عوارض افراد مبتلا به این اختلال می‌پردازیم:

  • افسردگی
  • واکنش نامناسب در برابر ترس و شکست
  • اختلال در روابط اجتماعی، عاطفی، زناشویی، شغلی و کاری
  • عدم توانایی در انجام برخی از کارهای روتین و زندگی عادی
برای بهبود مشکلات فردی،خانوادگی و افزایش کیفیت زندگی، بهترین درمانگران را در روان‌درمان جستجو کنید: برای مشاهده لیست بهترین روانشناس در شهر خود، کلیک کنید.

نحوه ارتباط با فردی که شخصیت نمایشی دارد

افراد مبتلا به شخصیت نمایشی نیازمند توجه زیاد هستند؛ پس برقراری ارتباط با آن‌ها انرژی زیادی از اطرافیانشان می‌گیرد. برای ارتباط با این افراد لازم است برخی قواعد و نکات را رعایت کنیم تا با مشکلات زیادی روبرو نشویم. در ادامه به بیان برخی راهکار برای رفتار با این افراد می‌پردازیم.

۱- درباره افراد مبتلا به شخصیت نمایشی اطلاعات کسب کنید

آشنایی با اختلال شخصیت نمایشی به شما کمک می‌کند تا با طرز فکر و مبنای رفتاری این افراد بیشتر آشنا شوید. اینکه فرد مبتلا به این شخصیت چه ترس‌هایی با خود به همراه دارد و خشم‌ها و واکنش‌های منفی او از کجا نشات می‌گیرد به شما کمک می‌کند تا بدانید تحت چه شرایطی و چگونه می‌توانید با رفتار‌های نامتعارف او برخورد کنید تا شرایط برای او و شما در حالت قابل پیش‌بینی باقی بماند.

۲- برای رسیدن به خودشناسی، به افراد مبتلا به شخصیت نمایشی کمک کنید

هر فرد با شناخت خود می‌تواند نسبت به قدرت‌ها، ضعف‌ها، علایق، ترس‌ها و خواسته‌های خود آگاهی پیدا کند و در زندگی مسیر و هدف خود را مشخص کند. خودشناسی به فرد مبتلا به شخصیت نمایشی کمک می‌کند تا افکار مخرب و منفی و عادت‌های ناسالم خود را شناسایی کند و در مسیر اصلاح آن‌ها گام بردارد. فرد مبتلا با تقویت مهارت‌ها و رفع ویژگی‌های منفی خود می‌تواند واکنش‌های عاقلانه‌تری از خود نشان دهد و در مسیری درست گام بردارد و تصمیمات مناسبی برای خود بگیرد.

۳- در برخورد با فرد مبتلا به شخصیت نمایشی، ویژپی خوداتکایی را در او تقویت کنید

افراد مبتلا به این اختلال دارای شخصیتی وابسته هستند که تمایلی به وابستگی دیگران به خود و داشتن انتظارات از او ندارند. این افراد علاقمند به جلب واکنش و توجه دیگران هستند؛ اما طاقت بی‌توجهی را ندارند، پس تا زمانی که از آن‌ها مراقبت شود دارای احوالاتی خوب و مساعد هستند. این افراد توقع دارند که برای آن‌ها رفتاری همچون یک قهرمان داشته باشید؛ پس با رفتار و برخورد خود به آن‌ها کمک کنید تا از شدت وابستگی‌هایشان کم کنند و بیشتر به خودشان فکر کنند.

۴- در هنگام برخورد با فرد مبتلا به شخصیت نمایشی، بر توانای‌های او تاکید کنید

با دقت بر شخصیت رفتاری فرد مبتلا به این اختلال، توانایی‌های او را شناسایی کنید و در تقویت توانایی‌های وجودی او محکم گام بردارید. در واقع باید به جای تاکید بر ویژگی‌های ظاهری فرد مانند تیپ و زیبایی عجیب و غریب بر استعداد و عملکرد او تاکید کنید و او را نسبت به این توانایی‌ها آگاه سازید.

۵- عزت نفس فرد مبتلا به شخصیت نمایشی را تقویت کنید

فرد مبتلا به شخصیت نمایشی برعکس غرور و اعتماد به نفس ظاهری خود، احساس عمیق خلا و پوچی می‌کنند و از عزت نفس بسیار پایینی برخوردار هستند. افراد دارای این اختلال از ویژگی‌هایی چون اغواگری و فریبندگی جنسیی برای جلب توجه و تایید گرفتن از سایر اطرافیان خود استفاده می‌کنند. تقویت عزت نفس در بعد شخصیتی آن‌ها باعث می‌شود تا به جنبه‌های دیگری از شخصیت وجودی خود توجه کنند.

۶- در برخورد با فرد مبتلا به شخصیت نمایشی، از انتقاد پرهیز کنید

افراد مبتلا به اختلال در تمامی لحظات نسبت به انتقاد گارد دارند و در شنیدن آن بسیار حساس و شکننده هستند. این افراد به دلیل داشتن آگاهی کم نسبت به بعد شخصیتی خود، هیچگاه پذیرای انتقاد از سمت سایر افراد نیستند. زمانی که نسبت به رفتار ناشایست و نامتعارف آن‌ها واکنش نشان می‌دهید و از آن‌ها انتقاد می‌کنید؛ به سرعت عصبانی می‌شوند. احساسات این افراد ناخودآگاه است و درک درستی از هیجانات نا به هنگام خود ندارند و همواره دارای یک خشم پنهان هستند.

۷- در برقراری ارتباط با فرد مبتلا با اختلال شخصیت نمایشی، حد و مرز خود را مشخص کنید

افراد مبتلا به این اختلال، متاسفانه به هیچ وجه حد و مرز خود را تشخیص نمی‌دهند و دست به هر کاری برای جلب توجه می‌زنند. این افراد با رفتار‌هایی چون فریبندگی، بازی کردن نقش قربانی و رفتار‌های کودکانه تمایل به تحت تاثیر قرار دادن شما دارند. هنگام برخورد با این افراد، به آن‌ها نشان دهید که در رفتار خود دارای حد و مرز هستید.

۸- در برخورد با فرد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی، توقع واقع بینانه از آنها داشته باشید

شخصیت فرد مبتلا به این اختلال متاسفانه از سنین کودکی شکل گرفته است؛ پس در رفتار با آن‌ها صبور باشید چرا که تغییر رفتار آن‌ها کمی سخت و دشوار است. دنیای این افراد همچون صحنه نمایش است و از گرفتن توجه بسیار لذت می‌برند؛ پس انتظار یک شب متحول شدن را از آن‌ها نداشته باشید. سعی کنید که تغییرات جزئی ان‌ها را از قلم نیندازید و پذیرای تغییرات نسبی این افراد باشید.

۹- از روش روان درمانی برای رفتار با فرد مبتلا به شخصیت نمایشی کمک بگیرید

تکنیک‌های شناخت درمانی همواره یکی از بهترین روش‌های درمانی برای افراد مبتلا به اختلال شخصیتی بوده است؛ پس با بکارگیری این تکنیک‌ها به فرد مبتلا کمک کنید تا بین احساس خود و واقعیت تمایز قائل شوند. با درمان این اختلال، فرد مبتلا نسبت به احساسات خود به یک شناخت صحیح و منطقی می‌رسد و در دراز مدت آن‌ها را کنترل و مدیریت می‌کند.

 

ازدواج با فرد مبتلا به شخصیت نمایشی

این افراد هم‌زمان با اینکه به شما به‌عنوان همسر خود بسیار وابسته هستند، سعی در جلب‌توجه اطرافیان دارند. این افراد کوچک‌ترین بی‌توجهی را از سوی شما تاب نمی‌آورند و باید انرژی مضاعفی را برای رسیدگی به آن‌ها و نیاز‌هایشان صرف کنید.

از سوی دیگر، این افراد در روابط عاطفه دمدمی مزاج بوده و توانایی حفظ روابط بلند‌مدت را ندارند. علاوه بر این رفتار‌های غیر‌عادی که برای جلب‌توجه دیگران از آن‌ها سر می‌زند، ممکن است شما را در جمع دوستان و آشنایان سرافکنده کند. نکته مهم دیگر درباره این افراد این است که از توجه جنس مخالف به خود لذت می‌برند و به همین دلیل بیشتر دوستان آن‌ها از جنس مخالف هستند.

بنابراین اگر پیش از ازدواج، علائم ذکرشده در این مقاله را در فرد مقابل مشاهده کردید، باید به مشاور خانواده یا زوج درمانگر مراجعه کرده تا شما را راهنمایی نماید، چرا‌که ازدواج با این افراد چیزی جز رنج و پشیمانی در پی ندارد.

در صورت ازدواج با این افراد نیز توصیه می‌شود که در اسرع وقت از یک روانشناس یا روانپزشک متبحر کمک بگیرید.

سوالات متداول

اختلال شخصیت نمایشی چیست؟

اختلال شخصیتی نمایشی از جمله اختلالاتی است که بسیاری از افراد را درگیر خود کرده؛ حتی ممکن است در همین لحظه تعداد زیادی از افراد اطراف ما دارای این اختلال باشند.

اختلال شخصیت خودشیفته چیست؟

اختلال شخصیت خودشیفته نوعی اختلال است که در آن فرد احساس بزرگی و اهمیت زیادی نسبت به خود دارد و به طرز اغراق‌آمیزی احساس توانایی و لیاقت می‌کند. 

خودشناسی برای فرد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی چه تاثیری دارد؟

خودشناسی به فرد مبتلا به شخصیت نمایشی کمک می‌کند تا افکار مخرب و منفی و عادت‌های ناسالم خود را شناسایی کند و در مسیر اصلاح آن‌ها گام بردارد. فرد مبتلا با تقویت مهارت‌ها و رفع ویژگی‌های منفی خود واکنش‌های عاقلانه‌تری از خود نشان دهد.

آیا فرد مبتلا به اختلال نمایشی دارای شخصیتی تاثیر پذیر است؟

بله، فرد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی به شدت از محیط و افراد اطراف خود تاثیر می‌پذیرد و تصمیمات آنی و هیجانی می‌گیرد که هیچ کدام از روی منطق و تعادل نیست؛ بلکه بیشتر به خاطر هم‌نشینی با سایر افراد و تاثیرپذیری از آن‌ها می‌باشد.