تمایلات جنسی و رفتار جنسی بهنجار و سالم کدامند؟

بهنجاری جنسی و جنسیت زیستی فرد چیست؟ در این مطلب دکتر سید حامد واحدی اردکانی، روانشناس سلامت و متخصص سکس تراپی شما را با مفهوم بهنجاری جنسی آشنا می‌کند.

بهنجاری جنسی چیست و چگونه می‌توان آن را سنجید؟

آدمی دارای کشش ها و نیازهای متعدد و متفاوتی است که در طول تاریخ بشر، با توجه به شرایط زیستی، روانی و اجتماعی در هر برهه زمانی متغیر بوده است. اما برخی نیازها که با عنوان سائق از آنها یاد می‌شود، همواره از جمله نیازهای اصلی و درونی وی بوده و ارضاء آنها و نیز چگونگی ارضاء آنها تأثیری عمیق بر شکل گیری شخصیت و کنش های فردی و اجتماعی افراد داشته است.

از جمله این نیازها که در تمامی برهه‏ های زمانی همواره محل بحث و توجه (و یا کتمان) بوده است، نیازها و رفتارهای جنسی است. اما نوع نگاهی که به این ویژگی زیستی انسان شده نیز دارای دامنه وسیعی است. به طوری که برخی مکاتب و نظریه ها آن را امری پلید و نا به جا و سرکوب آن را لازمه زندگی ایده آل و اخلاقی دانسته اند.

از طرفی برخی نیز، توجه و شناخت آن را توصیه کرده و با در نظر گرفتن نقش پررنگ آن در شکل گیری سبک زندگی فردی و اجتماعی، ارضاء بهینه آن را در چارچوب های مقتضی، طبیعی دانسته اند. با نگاهی حتی گذرا به پژوهش های علمی انجام گرفته، تاثیرات مثبت و متقابل سلامت زیستی، روانی و اجتماعی را با شناخت و آموزش هرچه بیشتر در حوزه سلامت جنسی خواهیم یافت.

از طرفی سرکوب و انکار این نیاز قدرتمند که در بسیاری جوامع و فرهنگ ها به عنوان نیازی صرفاً حیوانی در نظر گرفته می‌شود، هیچ حاصلی به جز آسیب های متعدد و مختلف روانی و اجتماعی در ابعاد گسترده نداشته است. از این رو با دست مایه قرار دادن نتایج به دست آمده از این قبیل پژوهش ها و اهمیت ذکر شده از حیطه علمی مرتبط با موضوعات جنسی در سلامت فرد و جامعه، در ادامه به بحث و بررسی در این زمینه پرداخته خواهد شد.

مطلب خواندنی: تراجنسیتی یعنی چه؟ آشفتگی جنسیتی به چه معنا است؟

معیارهای سنجش طبیعت جنسی انسان

به طور کلی رفتارهای بهنجار جنسی از ۴ منظر مورد بررسی قرار می‌گیرند. به عبارتی سنجش طبیعت جنسی فرد بر طبق این معیار صورت می‌گیرد:

• جنسیت زیستی

• هویت جنسی

• گرایش جنسی

• رفتار جنسی

در ادامه به تعریف این معیارها پرداخته شده و سپس طیف نرمال و نیز اختلالات مربوط به هر کدام توضیح داده خواهد شد.

برای مطالعه بیشتر: انواع انحرافات جنسی و علت آنها

جنسیت زیستی فرد

جنسیت زیستی فرد شامل خزانه ژنتیکی فرد و صفات ثانویه  آن است. در هر سلول جنین انسان به طور طبیعی علاوه بر ۴۴ کروموزوم غیرجنسی، ۲ کروموزوم جنسی نیز وجود دارد. درصورتیکه یک کروموزوم X و دیگری Y باشد (XY)، جنسیت جنین پسر و درصورت X بودن هر دو کروموزوم (XX) جنسیت دختر است.

بدیهی است به صورت نرمال در بدو تولد، دستگاه تناسلی نوزاد با خزانه ژنتیکی فرد همخوانی داشته و در ادامه رشد و پیدایش صفات ثانویه جنسی نیز این همخوانی پابرجا می‌ماند. به عبارتی نوزاد طبیعی دختر و پسر دارای دستگاه تناسلی به ترتیب زنانه و مردانه ای است که از نظر آناتومیکال (کالبدشناختی) و عملکرد، طبیعی است.

آناتومی طبیعی دستگاه تناسلی زنانه شامل کلیتوریس (خروسه)، لب های بزرگ و کوچک، واژن (مدخل رحم)، سرویکس (مهبل)، رحم، لوله های فالوپ (لوله های رحم) و تخمدان هاست. مجرای خروج ادرار نیز در فاصله بین کلیتوریس و واژن قرار دارد.

آناتومی طبیعی دستگاه تناسلی مردانه شامل آلت مردانه و کیسه بیضه است. آلت مردانه، شامل سر و تنه و مجرای ادراری است. در کیسه بیضه نیز اپیدیدیم، بیضه و بخشی از مجرای خروجی بیضه قرار دارد که این مجرا در ادامه به کیسه منی وصل شده و بعد از آن به مجرای تخلیه منی تغییر شکل می‌یابد. این مجرا با عبور از غدد پروستات و میزراهی در نهایت به مجرای ادراری وصل می‌شود.

بیماری های مادرزادی متعددی هستند که بر روی ساختار و عملکرد دستگاه تناسلی نوزاد تاثیر گذاشته و جنسیت فرد را دچار ابهام می‌کنند.

به عنوان مثال در سندرم آدرنوژنیتال (بروز صفات مردانه در زنان که ثانویه به بیماری غده فوق کلیه است) طول کلیتوریس نوزاد بیش از حد نرمال (۵ میلی متر) بوده و لب ها به هم چسبیده هستند که این مشکل خود می‌تواند ثانویه به افزایش ترشح هورمون مردانه در جنین دختر باشد.

سندرم ترنر (فقدان کروموزوم جنسی X دوم در زن)، سندرم کلاین فلتر (کروموزوم X اضافی در مرد) سندرم عدم حساسیت آندروژنی (وجود همزمان دستگاه تناسلی خارجی زنانه و بیضه های مخفی در زن) و هرمافرودیت یا دوجنسیتی (وجود همزمان بیضه و تخمدان در فرد) از جمله بیماری هایی هستند که از لحاظ جنسیتی، فرد مبتلا را از طیف نرمال خارج کرده و نیازمند توجه ویژه پزشکی و روان شناختی می‌کنند.

مطلب مرتبط: سندروم چیست؟ بررسی انواع سندروم‌های روانشناسی و ژنتیکی

در گذشته هویت جنسی نوزادانی که دارای بیماری هایی همچون موارد ذکر شده بودند، در بدو تولد مشخص می‌شد تا بدین واسطه والدین و کودک برای دانستن جنسیت بلاتکلیف نمانند.

در برخی موارد این روش دارای اثرات مثبتی بود. اما با گذشت زمان و پیگیری اینگونه افراد مبتلا، شواهدی دال بر عدم انطباق هویت جنسی فرد با جنسیت تعیین شده در بدو تولد مشاهده گردید که به دنبال این ناهمخوانی هویت جنسیت، عواقب ناخوشایند و حتی جبران ناپذیری همچون خودکشی رخ داد.

از این رو امروزه ترجیح بر این است تا به والدین و کودک اجازه داده شود تا کودک با ابهام جنسیتی در همراهی با تیم درمانی بزرگ شده و به مرور زمان، گرایش هویتی فرد از نظر جنسی تعیین کننده جنسیت فرد باشد تا از این جهت از میزان آسیب محتمل کاسته شود.