اسهال یکی از مشکلات شایع گوارشی در نوزادان است. اگر به تازگی مادر یا پدر شده‌اید اسهال نوزاد میتواند برایتان ترسناک و نگران‌کننده باشد. تشخیص مدفوع معمولی و اسهال در نوزاد هم به این راحتی نیست. به همین دلیل در این مقاله از وبلاگ روان درمان قصد داریم هر آنچه را که شما باید به عنوان پدر و مادر درباره اسهال نوزاد، علت و درمان آن و همچنین خطرات احتمالی آن بدانید توضیح دهیم.
از کجا بفهمم نوزادم اسهال دارد؟
مدفوع نوزاد در حالت عادی میتواند رنگ‌ها و شکل مختلفی داشته باشد. همچنین نوزادان تازه متولد شده ممکن است در روز چند بار بیرون‌روی داشته باشند. حالا باید از کجا بفهمید که نوزادتان اسهال دارد؟
در حالت عادی مدفوع نوزاد به رنگ طلایی، خردلی، قهوه‌ای یا سبز است و میتواند حالت روان و نرم داشته باشد یا سفت و چسبناک باشد. پوشک نوزاد تازه متولد شده ممکن است چند بار در روز نیاز به تعویض داشته باشد؛ در حالی که با رشد نوزاد تعداد دفعات بیرون‌روی به یک بار در روز یا هر چند روز یک بار کاهش می‌یابد. نوع تغذیه کودک تاثیر مستقیمی روی مدفوع او می گذارد.
نشانه های اسهال نوزاد عبارتند از:
- مدفوع شل و آبکی
- رنگ تیره‌تر از نرمال
- بوی بد
- وجود خون یا ترشحات خلط مانند (موکوس) در مدفوع
همچنین اسهال در کودکان باعث از دست دادن مقداری آب از بدن میشود. از دست دادن مایعات میتواند باعث دهیدراته شدن بدن نوزاد و کم آبی شود. علائم کم آبی بدن نوزاد شامل موارد زیر است. (در صورتی که این علائم را مشاهده کردید باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید)
- نوزاد در طول ۲۴ ساعت کمتر از ۶ پوشک خیس میکند.
- خشکی لب و دهان
- خشکی اشک هنگام گریه کردن
- بی اشتهایی
- فرو رفتگی ملاج سر
- بی تابی
مدفوع نوزاد به طور مستقیم از غذایی که می‌خورد تاثیر می‌گیرد. در ادامه به نحوه تشخیص اسهال از مدفوع نرمال براساس نوع تغذیه نوزاد اشاره می‌کنیم.
اسهال نوزاد با شیر مادر چگونه است؟
مدفوع نوزادی که از شیر مادر تغذیه میکند زرد رنگ، نرم و روان است و گاهی دانه‌های ریز یا پنیر پنیرکی در آن دیده میشود. این دانه‌ها در نوزادانی که شیر مادر می‌خورند طبیعی هستند، بناراین نباید نگران وجود آن‌ها در مدفوع نوزاد باشید. نکته‌ای که درباره این نوزادان وجود دارد آن است که مدفوع آن‌ها ممکن است شل و روان باشد و این تشخیص تفاوت آن با اسهال را کمی دشوار می‌سازد.
اسهال نوزاد شیر خشکی چگونه است؟
مدفوع نوزادانی که شیر خشک می‌خورند نسبت به نوزادانی که شیر مادر را می‌خورند منسجم تر و سفت‌تر است و رنگ آن هم رگه‌هایی از قهوه‌ای دارد. خوشبختانه به همین دلیل در نوزادانی که شیر خشک می‌خورند تشخیص اسهال راحت‌تر است.
اسهال نوزاد با تغذیه ترکیبی (شیر مادر و شیر خشک)
در نوزادانی که هم شیر خشک و هم شیر مادر را می‌خورند شکل مدفوع ترکیبی از دو نوعی است که بالاتر به آن‌ها اشاره کردیم. هر چه نوزاد بزرگ تر میشود مادر و پدر با مدفوع نرمال نوزاد خود بیشتر آشنا شده و راحت‌تر می‌توانند آن را از اسهال تشخیص دهند.
همانطور که می‌بینید یک نسخه کلی برای مدفوع عادی نوزادان وجود ندارد. رنگ و شکل عادی مدفوع در نوزادان مختلف با نوع تغذیه متفاوت فرق دارد. بنابراین تنها در صورتی باید نگران شوید که در شکل همیشگی مدفوع نوزاد خود متوجه تغییر شده باشید. اگر در بیش از دو بار تعویض پوشک نوزاد متوجه مدفوع آبکی و شل‌تر از حالت نرمال شدید باید آن را اسهال در نظر گرفته و به پزشک مراجعه کنید.
علت اسهال نوزاد چیست؟
دلایل زیادی برای اسهال نوزاد وجود دارد. بیشتر این موارد شایع هستند و خود به خود از بین می‌روند. اسهال نوزاد معمولا زیاد طول نمی‌کشد. در موارد نادر، اسهال ممکن است نشانه این باشد که کودک شما نیاز به درمان داشته باشد.
یک مطالعه پزشکی روی ۱۵۰ نوزاد نشان داد که نوزادانی که با شیر مادر تغذیه میشوند نسبت به نوزادانی که به طور جزئی یا کامل از شیر خشک تغذیه می‌کنند، اسهال کمتری دارند. حدود ۲۷ درصد از نوزادانی که با شیر مادر تغذیه میشوند اغلب اسهال می‌گیرند در حالی که تقریباً ۷۲ درصد از نوزادانی که به طور انحصاری از شیر خشک استفاده می‌کنند اغلب اسهال می‌کنند. هنوز دلایل زیادی وجود دارد که چرا کودک شما ممکن است اسهال بگیرد حتی اگر به او شیر می‌دهید.
در حالی که شیر می دهید، میتوان تصور کرد که تقریباً هر چیزی که مصرف می‌کنید میتواند شیر مادر را تغییر دهد. حتی یک تغییر کوچک میتواند باعث اسهال در شکم حساس نوزاد شود، اگرچه معمولاً این اتفاق نمی‌افتد.
۱. بیماری
ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها می‌توانند باعث اسهال نوزادان شوند. بنابراین مراقبین نوزاد باید محیط اطراف و اسباب‌بازی‌های کودک را از آلودگی پاک نگه دارند. همچنین بعضی بیماری‌ها مثل التهاب روده ها می‌توانند باعث اسهال در نوزاد شوند.
۲. غذای جامد
گنجاندن غذای جامد در رژیم غذایی نوزاد در ابتدا میتواند روی بیرون‌روی او اثر بگذارد. لبنیات، تخم مرغ، گلوتن و بادام مواد غذایی حساسیت‌زایی هستند و می‌توانند در نوزاد علائم اسهال را به وجود بیاورند.
۳. داروها
اگر داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنید، این داروها نیز می‌توانند وارد شیر مادر شده و باعث اسهال در کودک شما شوند. برخی از مکمل‌های غذایی مانند ویتامین‌ها و پودرهای پروتئین نیز ممکن است به شیر مادر نشت کرده و شکم کودک شما را تحریک کند.
۴. مسافرت
درست مانند بزرگسالان، کودکان و نوزادان هم در سفر ممکن است به اسهال دچار شوند.
۵. دندان درآوردن و اسهال نوزاد
دندان درآوردن به تنهایی باعث اسهال نوزاد نمی‌شود. از آنجا که نوزادان هنگام دندان درآوردن همه چیز را در دهان می‌گذارند، آلودگی روی سطح دستها و اسباب بازی‌ها را وارد بدن خود می‌کنند که این باعث بیمار شدن نوزاد و اسهال میشود.
۶. تغییرات در رژیم غذایی شما
اگر به کودک خود شیر می‌دهید، تغییر در رژیم غذایی شما میتواند باعث اسهال در کودک شما شود. برای مثال، اگر یک شب مقدار زیادی غذای تند یا دسرهای قندی بخورید، ممکن است شیر مادرتان را تغییر دهد. این میتواند باعث شود که شکم کودک شما به سرعت در شیر حرکت کند و منجر به اسهال شود.
۷. ملین‌ها
مصرف داروهای ملین و مکمل‌های فیبر در دوران شیردهی بلامانع است؛ اما توجه داشته باشید که ملین‌های قوی می‌توانند از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل شده و باعث اسهال شوند. در صورتی که یک مادر شیرده هستید پیش از مصرف ملین‌ها با پزشک صحبت کنید.
۸. غذای کمکی
در برخی نوزادان شروع تغذیه کمکی میتواند باعث بروز حساسیت غذایی و اسهال شود. شیر گاو یکی از غذاهایی است که در کودکان میتواند اسهال به وجود آورد.
۹. آلرژی
بعضی از نوزادانی که شیر خشک می خورند نسبت به برند خاصی از شیر حساسیت نشان می‌دهند. بسیاری از برندهای تولیدکننده شیر خشک از شیر گاو در ترکیبات محصولاتشان استفاده می‌کنند. پروتئین موجود در شیر گاو میتواند باعث ایجاد حساسیت در نوزادان شود.
۱۰. آلودگی و اسهال نوزاد
اگر نوزادتان شیر خشک می‌خورد باید پودر شیر خشک را با آب جوشیده و تمیز مخلوط کنید. همچنین شیر خشک را در قوطی دربسته و جای مناسب نگهداری کنید. میکروب‌ها و آلودگی موجود در آب و قوطی شیر خشک می‌توانند باعث واکنش سیستم گوارشی نوزاد و اسهال شوند.
علت اسهال در نوزادانی که با شیر مادر یا شیر خشک تغذیه میشوند
مشکل معده
اگر کودک شما به طور ناگهانی اسهال می‌گیرد، ممکن است به “حشره معده” مبتلا شود. آنفولانزای معده و گاستروانتریت نیز نامیده میشود، حشره معده یکی از مقصران رایج اسهال نوزاد است. همچنین میتواند علائم دیگری مانند استفراغ و تب خفیف ایجاد کند.
اگر کودک شما حشره معده داشته باشد، ممکن است چندین بار در یک دوره ۲۴ ساعته دچار اسهال و سایر علائم شود. این بیماری رایج نوزاد معمولاً به همان سرعتی که شروع شد به خودی خود از بین می‌رود.
داروهای نوزاد
اگر کوچولوی شما در شرایط آب و هوایی قرار داشته باشد، ممکن است گاهی به دارو نیاز داشته باشد. برخی از داروها می‌توانند روده کودک شما را شل کرده و باعث اسهال شوند. این‌ها شامل آنتی بیوتیکها برای عفونت های باکتریایی و داروها برای عفونت های انگلی است.
برخی از نوزادان حتی ممکن است به داروهای بدون نسخه تب و مسکن برای نوزادان حساس باشند.
تغییرات در رژیم غذایی کودک شما
تا زمانی که کودک شما حدوداً ۶ ماهه شود، احتمالاً به آنچه می‌خورید علاقه زیادی دارد. احتمالاً آماده هستید که آن‌ها را با غذاهای جامد آشنا کنید. این تغییر در رژیم غذایی میتواند آچاری را به سیستم گوارشی کودک بیاندازد.
شکم کودک ممکن است مدتی طول بکشد تا عادت خود را از هضم شیر مادر یا شیر خشک به مصرف غذاهای جدید و جامد تغییر دهد. این میتواند منجر به اسهال شود تا زمانی که سکسکه‌های گوارشی صاف شوند.
سایر دلایل در نوزادانی که با شیر خشک تغذیه میشوند
استفاده از یک شیر خشک خاص یا تغییر شیر خشک میتواند باعث اسهال در نوزادان شود. هضم برخی از شیرخشک‌ها برای برخی از نوزادان سخت‌تر است، اگرچه این غیر معمول است. ممکن است کمی طول بکشد تا به یک فرمول جدید عادت کنند. این میتواند منجر به گرفتگی شکم، گاز و اسهال شود.
حساسیت یا عدم تحمل شیر
حساسیت به شیر و عدم تحمل شیر دو چیز متفاوت هستند، اما هر دو گاهی اوقات می‌توانند باعث اسهال در نوزادان شوند. با این حال، آلرژی غیر معمول است. تنها حدود ۷ درصد از نوزادان زیر یک سال به شیر گاو حساسیت دارند.
این نوع آلرژی میتواند باعث اسهال، استفراغ یا علائم دیگر بلافاصله پس از تغذیه یا حتی چند ساعت تا چند روز بعد شود. اکثر کودکان در حدود سن ۵ سالگی از این آلرژی خارج میشوند.
عدم تحمل شیر زمانی اتفاق می‌افتد که معده کودک شما نتواند لاکتوز، قند موجود در شیر را هضم کند. ممکن است کودک شما پس از داشتن حشره معده به طور موقت دچار این مشکل شود. ممکن است کودک شما بلافاصله پس از تغذیه اسهال شود، حتی اگر قبلاً با این نوع شیر خشک خوب بود.
علل نادر اسهال نوزاد
علل بسیار نادر اسهال شامل بیماری‌های جدی است. این علل شایع نیستند، اما می‌توانند باعث اسهال و سایر علائمی شوند که برای مدت طولانی باقی می‌مانند یا اصلاً از بین نمی‌روند.
علل نادر اسهال نوزاد عبارتنداز:
- عفونت‌های جدی روده بزرگ (روده) (مانند کولیت شیگلا)
- عفونت C. difficile
- فیبروز سیستیک
- تومورهای عصبی غدد درون ریز
اثرات اسهال نوزاد
اگر کودک شما یک دوره اسهال شدید دارد، مراقب عوارض جانبی جدی مانند کم آبی بدن باشید. گاهی اوقات ممکن است این اتفاق برای نوزادان بیفتد زیرا آن‌ها بسیار کوچک هستند. اگر کودک شما اسهال داشته باشد و همچنین استفراغ کند یا تب داشته باشد، کم آبی بدن خطرناک است.
اگر کودک شما علائم یا علائم کم آبی ناشی از اسهال را داشت، فوراً با پزشک تماس بگیرید. این موارد عبارتنداز:
- دهان خشک
- پوست خشک
- امتناع از تغذیه
- فقط کمی تغذیه میکند
- تحریک پذیرتر از حد معمول
- گریه بدون اشک ریختن
- گریه ضعیف
- چشمهای گود رفته
- خواب آلودگی
- به راحتی از خواب بیدار نمی‌شود
- فلاپی بودن
- پوشک خشک به مدت ۸ تا ۱۲ ساعت
نوزادم اسهال گرفته چه کار کنم تا خوب شود؟
مهمترین نکته در درمان اسهال نوزادان رفع کمبود آب در بدن آن‌ها است. تغذیه نوزاد را مانند قبل ادامه دهید. فراموش نکنید که بدن نوزاد به کمک غذا خوردن کم آبی بدنش را جبران میکند.
موارد خفیف اسهال را میتوان در خانه درمان کرد. اگر اسهال و کم آبی بدن نوزاد بیش از حد شد بهتر است به پزشک مراجعه کنید. اگر علائم زیر را در نوزاد مشاهده کردید با پزشک تماس بگیرید:
- مشاهده خون در مدفوع
- تب و اسهال
- اگربه نظر می‌رسد که نوزاد درد می کشد.
- بی اشتهایی و غذا نخوردن
- خواب آلودگی بیش از حد
- اسهال مداوم بیش از ۲۴ ساعت
- مشاهده علائم کم آبی بدن در نوزاد
درمان‌های خانگی اسهال نوزاد
همیشه نمی‌توانید اسهال کودکتان را متوقف یا از آن جلوگیری کنید، اما می‌توانید به راحتی کودکتان کمک کنید. همچنین می‌توانید از کم آبی بدن و سایر عوارض در خانه جلوگیری کنید.
در بیشتر موارد، اسهال نوزاد خود به خود بهتر میشود و کودک شما نیازی به درمان پزشکی ندارد. در اینجا کارهایی که می‌توانید در خانه انجام دهید، هنگامی که کودک شما اسهال دارد، ذکر شده است:
- کودک خود را هیدراته نگه دارید. اگر شیر می‌دهید به شیردهی ادامه دهید. اگر با شیرخشک تغذیه می‌کنید، شیر خشک را به صورت عادی درآورید و به کودک خود غذا دهید.
- از پزشک اطفال خود در مورد نوشیدنی‌های الکترولیتی برای نوزادانی مانند Pedialyte سوال کنید. این‌ها می‌توانند به جایگزینی مایعات و نمک‌های از دست رفته در هنگام اسهال در نوزادان کمک کنند. اما توجه داشته باشید در موارد عادی اسهال، شیر مادر یا شیر خشک کافی است.
- پوشک کودک خود را اغلب عوض کنید. سعی کنید آن‌ها را تا حد امکان خشک نگه دارید تا از ایجاد بثورات پوشک جلوگیری کنید.
- اگر کودک شما غذاهای جامد می‌خورد، به او غذاهایی بدهید که ممکن است به تسکین اسهال کمک کند. این شامل:
- کراکرها
- غلات
- پاستا
- موز
از موارد زیر اجتناب کنید: این غذاها می‌توانند موجب تشدید اسهال در نوزادان شوند:
- شیر گاو، به غیر از لبنیات موجود در فرمول آن‌ها (به هر حال باید از شیر گاو تا یک سالگی کودک خودداری کنید)
- آب سیب و سایر آب میوه‌ها (به هر حال باید از مصرف آن‌ها تا ۲ سالگی اجتناب کنید)
- غذاهای سرخ شده
- غذاهای ادویه دار
- نوشیدنی‌های ورزشی که برای بزرگسالان ساخته میشوند
- داروی ضد اسهال، مگر اینکه پزشک اطفال به شما بگوید آن را بدهید
جمع بندی
نوزادان و کودکان در هر سنی اسهال را تجربه می کنند. اسهال نوزاد تحت تاثیر نوع تغذیه او و همچنین رژیم غذایی مادر است. البته نوزادان شیر خشکی بیشتر از نوزادانی که شیر مادر می‌خورند اسهال می‌گیرند. علت آن هم وجود آنتی بادی‌هایی در شیر مادر است که از نوزاد در برابر بیماری‌هایی مثل اسهال محافظت می‌کنند.
بیماری، دندان درآوردن نوزاد، مسافرت، آلودگی‌های محیطی، حساسیت غذایی، مصرف داروها، رژیم غذایی مادر و ملین‌ها از جمله عواملی هستند که در اسهال شدن نوزادان نقش دارند.
سوال متداول
- میزان اسهال در نوزادان چگونه است؟
اسهال در نوزادان به سه شکل خفیف، متوسط و شدید است. در اسهال خفیف معمولا ۵ روز، اسهال متوسط ۶ تا ۹ روز و در اسهال شدید ۱۰ روز ممکن است بدن کودک را درگیر کند. - دلیل شایع اسهال در نوزادان چیست؟
عفونت ویروسی، عفونت باکتریایی، انگل، حساسیت غذایی، آنتی بیوتیکها، عفونت گوش و….از دلایلی شایع اسهال در نوزادان است. - راه درمانی اسهال نوزادان چیست؟
معمولا مراجعه به پزشک و مصرف آنتی بیوتیکها میتواند گزینه مناسبی برای درمان اسهال در نوزادان باشد. از طرفی کم آبی بدن در نوزادان را میتوان با تزریق وریدی جبران کرد. - علائم و نشانههای اسهال در کودکان کدام است؟
تب کردن، بی اشتهایی، کاهش میل به شیر خوردن، آبکی شدن مدفوع و…. از علائم و نشانههای اسهال در کودکان میباشد. - چگونه میتوان از اسهال در نوزادان پیشگیری کرد؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که رعایت نکات بهداشتی در زمان تماس با کودک یکی از مهمترین راههای پیشگیری از اسهال در نوزادان است.
میکروارگانیسمهایی که موجب اسهال در نوزادان میشود به راحتی از طریق دهان وارد بدن نوزاد خواهد شد، بدین ترتیب شستن دستها با شوینده یا صابون میتواند یک گزینه منطقی باشد.
منابع:
سلام دکتر بچم سه ماهشه از موقع تولد تا الان اسهال داره باید چیکار کنم
سلام خوبی پسر منم دو ماهشه چن بار دکتر بردم ازمایش دادم خوب نشده شما چیکار کردید خوب شد تورو خدا راهنماییم کنید
سلام پسر من یازده ماهشه و الان یک ماهه اسهال خفیف داره و از طرفی فقط شیر مادر میخوره واصلا لب به غذا نمیزنه مگر یه قاشق استفراغ هم‌نداره بردم دکتر فقط زینک داد با پدی لاکت ودایمتیکون که تاثیری نداشت چی کار کنم لطفا راهنمایی کنید
سلام اقای دوکتر دخترم دو ماه هست الان یک ماه اسهال داره چکار کنم
سلام وخسته نباشید پسر یازده ماهش الان ۲۰ روز اسهال داره هرداروی که میدم فایده‌ای ندارد تب ندارم وقط اسهال خلط دار داره باید چیکار کنم جواب سوال بدین ممنون میشم
سلام داداش پسر منم همیتطوری شده بیشتر از بیست روز اس نمیدونم چیکار کنم چیکار کردی پسرت خوب شد؟
سلام جناب دکتر بچمون پنجاه روزشه دو روز هستش اسهال شده شیر مادر مرتب میخوره شیر خشک بیومیل هم کنارش یکی دوبار در روز میدیم ، باید چکار انجام بدیم بهتر بشه ؟
بهترین و کاملترین مطلبی است که در مورد اسهال نوزاد خوندم و استفاده کردم
خدا اجرتون بده
سلام لطفا ج بدین با اسهال نوزاد هشت ماهه تمامی اون مواد مغذی ک از غذا ها دریافت میکند هم دفع میشود خیلی مهمه برام
پسر ۶ماهه دارم که ۴۳روزهست اسهال میکنه روزی ۷یا ۸بار چندین دکتر بردم متاسفانه اسهاللش ادامه دار هست سنوگرافی ها آزمایشهات هم انجام شدن بستری هم کردن ولی همه سالم هستن شکر خدا بنظرتون راه چاره چیه ممنونم
سلام میخواستم بدونم آیا اسهال مادر باعث اسهال نوزاد میشود؟
مطلب مفیدی بود ممنون