گفتاردرمانی یا آسیب‌شناسی گفتار و زبان چیست و گفتاردرمانگران چه می‌کنند؟
رشته‌ای از علوم توانبخشی است که به بررسی ماهیت انواع اختلالات ارتباطی و گفتار و زبان و نیز روش‌های تشخیص و درمان این اختلالات می‌پردازد را گفتاردرمانی یا آسیب‌شناسی گفتار و زبان گویند.
حتماً افرادی را دیده اید که در حین سخن گفتن گیر می‌کنند یا یک حرف را بیش از حد می‌کشند یا بخشی از کلمات را زیاد تکرار می‌کنند و …، اینها کسانی هستند که در اصطلاح دچار لکنت هستند.
شاید کودکانی را دیده باشید که نسبت به سن و سالشان خیلی کمتر از کودکان دیگر حرف می‌زنند، اینها کودکانی هستند که تأخیر در رشد گفتار و زبان (DSL) دارند .
تشخیص و درمان این اختلالات بر عهده گفتاردرمانگران یا آسیب شناسان گفتار و زبان است.
گفتاردرمانگران هیچگاه برای کسی دارو تجویز نمی‌کنند بلکه با ارزیابی توانایی های گفتاری و زبانی افراد و به دنبال آن با آموزش ها و درمان های تخصصی به افراد کمک می‌کنند تا این توانایی ها در عمل پدیدار شوند.
در ادامه این مطلب، به معرفی اختلالات زبان و گفتار می‌پردازیم. در صورت مشاهده هر کدام از موارد زیر، با مراجعه به متخصص گفتاردرمانی می‌توانید به رفع مشکل بپردازید.
با اختلالات گفتار و زبان آشنا شویم:
تأخیر در گفتار و زبان
این مشکل مربوط به افرادی است که به دلایلی چون ناشنوایی، عقب ماندگی ذهنی و فلج مغزی دیرتر از حد طبیعی شروع به صحبت می‌کنند و گفتار و زبانشان در حد سنشان نمی‌باشد.
اختلالات روانی گفتار
در این حالت گفتار فرد از حالت روان و عادی خارج می‌شود. افراد دارای لکنت زبان یا پریده گویی در این گروه قرار می‌گیرند:
۱. لکنت زبان از رایج ترین و مهم‌ترین اختلالات تکلمی است.
لکنت زبان زمانی پدید می‌آید که در جریان طبیعی گفتار، وقفه ای ناگهانی و غیرطبیعی به واسطه تکرار صداها، هجاها، کلمات و حتی عبارات و یا کشیده گویی صداها و هجاها و کلمات (طولانی ادا کردن صداها) ایجاد شود.
و یا به شکل میان اندازی یا میان پرانی صداها، هجاها و کلمات دیگر (صداهای اضافی بین کلمات) و یا گیر و قفل شدن دهان، اتفاق می‌افتد. و بعضاً با رفتارهای وابسته همراه است.
در یک جمله می‌توان گفت: “لکنت، اختلالی در بُعد روانی گفتار بوده و به صورت لحظه ای و موقتی در جریان گفتار پیش می‌آید و اغلب لحظاتی بعد از گفتار به شکل روان و سلیس ادا می‌شود.”
در سنین ۶ تا ۷ سالگی که مصادف با آغاز مدرسه است (به لحاظ ویژگی‌های عاطفی و سازگاری اجتماعی خاص) امکان بروز لکنت در کودکانی که مستعد آنند، وجود دارد.
۲. پریده گویی: این حالت زمانی اتفاق می افتد که میزان تکلم دچار اشکال شود. گفتار فرد بیش از حد سریع بوده و فرد نتواند به صورت منسجم و روان صحبت کند.
اختلالات صوت
در این حالت کیفیت، زیر و بمی، بلندی و انعطاف پذیری صوت فردی متفاوت از صوت افراد، جنس، سن، گروه و فرهنگ مشابه وی می‌باشد. آسیب شناسان گفتار و زبان، به تعیین وجود یا عدم وجود اختلال منطبق بر نیازها و زمینه خود می‌پردازند.
از علائم اختلالات صوت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گرفتگی صوت
- نفس آلودگی صدا
- خستگی صوتی
- کاهش دامنه آواسازی
- بی صدایی
- قطع زیر و بمی
- صدای زیر نامناسب
- آواسازی توأم با تلاش و کوشش
- لرزش
زبان پریشی
این وضعیت به فرایندهای درک و یا بیان زبان آسیب وارد میکند. علل مختلفی می‌توانند موجب این حالت شوند. از جمله: سکته مغزی، تومر، ضربه مغزی و …
انواع زبان پریشی (آفازی):
- آفازی ورنیکه
- آفازی بروکا
- آفازی انتقالی
- آفازی ترانس کورتیکال حسی
- آفازی گلوبال
- آفازی ترنس کوتیکال حرکتی
- آفازی آنومی
- آفازی ترنس کورتیکال مختلط
براساس نوع آفازی ممکن است این علائم دیده شود:
- پارافازیا
- اختلال تکرار
- اختلال در خواندن و نوشتن
- اختلال در درک و بیان
- اختلال درنامیدن
اختلالات تشدید
تشدید؛ زیرمجموعه کیفیت صوت است. در این حالت در اثر اختلال در عملکرد دریچه کامی-حلقی به علل مختلف فرآیند تشدید به درستی انجام نمی‌شود. به عبارت دیگر توازن خیشومی-دهانی به هم خورده است.
انواع اختلالات تشدید:
- خیشومی شدگی بیش از حد
- خیشومی کمتر از حد
- مختلط
اختلالات تولید یا تلفظ صداها
این اختلالات مشخصاً بیش از هر نوع عارضه گفتاری وقت و توجه آسیب‌شناسان گفتار را به خود مشغول میکند.
تقریباً ۸۰ درصد موارد اختلالات گفتاری را این اختلالات تشکیل می‌دهد. اینگونه افراد در تولید و بیان همخوانها (صامت) و واکه ها (مصوت) مشکل دارند که به صورت‌های زیر بروز میکند:
۱. حذف: یعنی یکی از همخوان ها را حذف می‌کنند. (خس به جای خرس)
۲. خرابگویی: دراین حالت گوینده به جا