گفتاردرمانی یا آسیب‌شناسی گفتار و زبان چیست و گفتاردرمانگران چه می‌کنند؟
رشته‌ای از علوم توانبخشی است که به بررسی ماهیت انواع اختلالات ارتباطی و گفتار و زبان و نیز روش‌های تشخیص و درمان این اختلالات می‌پردازد را گفتاردرمانی یا آسیب‌شناسی گفتار و زبان گویند.
حتماً افرادی را دیده اید که در حین سخن گفتن گیر می‌کنند یا یک حرف را بیش از حد می‌کشند یا بخشی از کلمات را زیاد تکرار می‌کنند و …، اینها کسانی هستند که در اصطلاح دچار لکنت هستند.
شاید کودکانی را دیده باشید که نسبت به سن و سالشان خیلی کمتر از کودکان دیگر حرف می‌زنند، اینها کودکانی هستند که تأخیر در رشد گفتار و زبان (DSL) دارند .
تشخیص و درمان این اختلالات بر عهده گفتاردرمانگران یا آسیب شناسان گفتار و زبان است.
گفتاردرمانگران هیچگاه برای کسی دارو تجویز نمی‌کنند بلکه با ارزیابی توانایی های گفتاری و زبانی افراد و به دنبال آن با آموزش ها و درمان های تخصصی به افراد کمک می‌کنند تا این توانایی ها در عمل پدیدار شوند.
در ادامه این مطلب، به معرفی اختلالات زبان و گفتار می‌پردازیم. در صورت مشاهده هر کدام از موارد زیر، با مراجعه به متخصص گفتاردرمانی می‌توانید به رفع مشکل بپردازید.
با اختلالات گفتار و زبان آشنا شویم:
تأخیر در گفتار و زبان
این مشکل مربوط به افرادی است که به دلایلی چون ناشنوایی، عقب ماندگی ذهنی و فلج مغزی دیرتر از حد طبیعی شروع به صحبت می‌کنند و گفتار و زبانشان در حد سنشان نمی‌باشد.
اختلالات روانی گفتار
در این حالت گفتار فرد از حالت روان و عادی خارج می‌شود. افراد دارای لکنت زبان یا پریده گویی در این گروه قرار می‌گیرند:
۱. لکنت زبان از رایج ترین و مهم‌ترین اختلالات تکلمی است.
لکنت زبان زمانی پدید می‌آید که در جریان طبیعی گفتار، وقفه ای ناگهانی و غیرطبیعی به واسطه تکرار صداها، هجاها، کلمات و حتی عبارات و یا کشیده گویی صداها و هجاها و کلمات (طولانی ادا کردن صداها) ایجاد شود.
و یا به شکل میان اندازی یا میان پرانی صداها، هجاها و کلمات دیگر (صداهای اضافی بین کلمات) و یا گیر و قفل شدن دهان، اتفاق می‌افتد. و بعضاً با رفتارهای وابسته همراه است.
در یک جمله می‌توان گفت: “لکنت، اختلالی در بُعد روانی گفتار بوده و به صورت لحظه ای و موقتی در جریان گفتار پیش می‌آید و اغلب لحظاتی بعد از گفتار به شکل روان و سلیس ادا می‌شود.”
در سنین ۶ تا ۷ سالگی که مصادف با آغاز مدرسه است (به لحاظ ویژگی‌های عاطفی و سازگاری اجتماعی خاص) امکان بروز لکنت در کودکانی که مستعد آنند، وجود دارد.
۲. پریده گویی: این حالت زمانی اتفاق می افتد که میزان تکلم دچار اشکال شود. گفتار فرد بیش از حد سریع بوده و فرد نتواند به صورت منسجم و روان صحبت کند.
اختلالات صوت
در این حالت کیفیت، زیر و بمی، بلندی و انعطاف پذیری صوت فردی متفاوت از صوت افراد، جنس، سن، گروه و فرهنگ مشابه وی می‌باشد. آسیب شناسان گفتار و زبان، به تعیین وجود یا عدم وجود اختلال منطبق بر نیازها و زمینه خود می‌پردازند.
از علائم اختلالات صوت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گرفتگی صوت
- نفس آلودگی صدا
- خستگی صوتی
- کاهش دامنه آواسازی
- بی صدایی
- قطع زیر و بمی
- صدای زیر نامناسب
- آواسازی توأم با تلاش و کوشش
- لرزش
زبان پریشی
این وضعیت به فرایندهای درک و یا بیان زبان آسیب وارد میکند. علل مختلفی می‌توانند موجب این حالت شوند. از جمله: سکته مغزی، تومر، ضربه مغزی و …
انواع زبان پریشی (آفازی):
- آفازی ورنیکه
- آفازی بروکا
- آفازی انتقالی
- آفازی ترانس کورتیکال حسی
- آفازی گلوبال
- آفازی ترنس کوتیکال حرکتی
- آفازی آنومی
- آفازی ترنس کورتیکال مختلط
براساس نوع آفازی ممکن است این علائم دیده شود:
- پارافازیا
- اختلال تکرار
- اختلال در خواندن و نوشتن
- اختلال در درک و بیان
- اختلال درنامیدن
اختلالات تشدید
تشدید؛ زیرمجموعه کیفیت صوت است. در این حالت در اثر اختلال در عملکرد دریچه کامی-حلقی به علل مختلف فرآیند تشدید به درستی انجام نمی‌شود. به عبارت دیگر توازن خیشومی-دهانی به هم خورده است.
انواع اختلالات تشدید:
- خیشومی شدگی بیش از حد
- خیشومی کمتر از حد
- مختلط
اختلالات تولید یا تلفظ صداها
این اختلالات مشخصاً بیش از هر نوع عارضه گفتاری وقت و توجه آسیب‌شناسان گفتار را به خود مشغول میکند.
تقریباً ۸۰ درصد موارد اختلالات گفتاری را این اختلالات تشکیل می‌دهد. اینگونه افراد در تولید و بیان همخوانها (صامت) و واکه ها (مصوت) مشکل دارند که به صورت‌های زیر بروز میکند:
۱. حذف: یعنی یکی از همخوان ها را حذف می‌کنند. (خس به جای خرس)
۲. خرابگویی: دراین حالت گوینده به جای صدای هدف یک صدای غیرمشخص تولید میکند. (صدای “ث” عربی در سلام)
۳. افزودن: دراین حالت گوینده یک صدا یا هجای نابجا را وارد واژه یا هجای اصلی می‌نماید. (قوه ری به جای قوری)
۴. جانشینی: در اینگونه خطا، گوینده یک صدای استاندارد به غلط جانشین صدای هدف میکند. (تتاب به جای کتاب)
اختلالات یادگیری یا خواندن و نوشتن
اختلالی که در آن علی‌رغم وجود هوش طبیعی عملکرد زبان نوشتاری، خواندن و یا ریاضیات به طور قابل توجهی کمتر از حد مورد انتظار برای فرد است. جنبه خواندن و نوشتن جزء حیطه مورد مداخله گفتاردرمانی است. اصطلاح دیگر آن نارساخوانی (dyslexia) نام دارد.
اختلال بلع
اختلال در انتقال طبیعی لقمه غذایی از حفره دهان به معده را اختلال بلع گویند. این حالت می‌تواند به دلایل متعددی ایجاد شود. از جمله: سکته مغزی، ضعف عضلانی، ضربه مغزی، بیماری‌های عصبی-عضلانی و …
وظایف یک کارشناس گفتاردرمانی
یک کارشناس گفتاردرمانی اعمال زیر را دنبال کرده و انجام می‌دهد:
- ارزیابی، شناخت و تشخیص اختلال گفتاری
- ارائه درمان مناسب و دادن مشاوره لازم به بیمار و همراهان وی
- انجام تحقیق پیرامون موضوعات مربوط به این رشته
اهداف گفتاردرمانی
- کمک به افرادی که اختلالات تلفظی دارند.
- کمک به بیمارانی که اختلال در صوت یا حنجره دارند.
- کمک به بیمارانی که به دلیل آسیب مغزی زبان پریش شده‌اند.
- یاری به ناشنوایان برای برقراری ارتباط کلامی.
- کمک به طیف گسترده ای از عقب‌ماندگان ذهنی و سایر کودکانی که به هر دلیل در اکتساب گفتار و زبان مشکل دارند.
- کمک به افرادی که در عمل بلع مشکل دارند.
- راهنمایی و ارائه راهکار به افرادی که دچار لکنت یا سایر اختلالات روانی گفتار هستند.
- توصیه و مشاوره به افراد جامعه برای پیشگیری از اختلالات ذکر شده.
مطالب مرتبط با این مقاله را بخوانید:
تشکر از همراهی و توجه شما 🙂